Thanh niên phải tự hỏi: Vì sao chăm chỉ, thông minh mà lại nghèo?
Có thể nói Đoàn TNCS Hồ Chí Minh đã có một truyền thống vẻ vang, nhưng trong giai đoạn hiện nay để đáp ứng được yêu cầu của đoàn viên, thanh niên cũng như của thực tiễn, ông có nghĩ rằng Đoàn cần đổi mới?
Nhu cầu đổi mới Đoàn TNCS Hồ Chí Minh là bắt buộc, không đổi mới thì không phát triển được, sẽ bị tụt hậu. Sự đổi mới phải diễn ra thường xuyên và gắn liền với bối cảnh, và sự phát triển của xã hội. Sự đổi mới đầu tiên là ở khâu cán bộ và với cán bộ Đoàn thì nguyên tắc là phải lựa chọn dân chủ và giữ vững được nguyên tắc dân chủ trong lựa chọn này. Thật ra, cán bộ đoàn là đoàn viên ưu tú được những đoàn viên khác tín nhiệm, tự họ cũng luôn mang tư tưởng, dáng dấp của thế hệ mình và tạo ra những đổi mới.
Về tổ chức thì phải giữ vững được truyền thống, những vấn đề thuộc về nguyên tắc thì không được thay đổi, còn cái gì thuộc về phương pháp, cách làm thì cần đổi mới để phù hợp với yêu cầu thực tiễn.
Thí dụ, cách đây hơn chục năm đi vận động vài chục bạn thanh niên hiến máu nhân đạo rất khó khăn, nhưng bây giờ họ coi đó như một điều đương nhiên, nhiều bạn tình nguyện đi hiến máu, vì qua cách thức vận động tuyên truyền, nhận thức của họ đã thay đổi. Từ thực tế, tôi thấy phải xác định cách thức hoạt động, cách thức tổ chức hoạt động cho phù hợp với giai đoạn hiện nay, phù hợp với điều kiện của thanh niên bây giờ: ít có thời gian vì phải dành thời gian để làm việc mưu sinh. Bây giờ mà không xây dựng phong trào phù hợp với điều kiện và nguyện vọng của thanh niên, chỉ nói một chiều thì họ không tham gia. Thước đo bây giờ không phải tự mình đánh giá mình làm hay làm dở mà phải nhìn vào thanh niên xem họ có thấy hứng thú, thoải mái với những hoạt động, những phong trào đó không. Phải đổi mới tư duy, đổi mới cách làm liên tục thì sẽ bảo đảm được sự tươi mới và sức sống cho các phong trào của Đoàn.
Ông cũng đã từng tham gia giảng dạy, đào tạo nhiều thế hệ sinh viên và bây giờ ở cương vị Bí thư thứ nhất Trung ương Đoàn, ông đánh giá như thế nào về tuổi trẻ hiện nay?
Đánh giá thanh niên thì phải có thước đo. Thanh niên Việt Nam được đánh giá là chăm chỉ, nhưng họ phải tự vấn mình câu hỏi: Tại sao chăm chỉ mà mình lại nghèo? Tại sao thanh niên Việt Nam thông minh nhưng lại tụt hậu? Chính thanh niên phải tự trả lời. Thí dụ như mình chăm chỉ nhưng chăm chỉ như vậy đã đủ chưa, hay phải có sự năng động, sự sắc sảo, phải cần thêm phẩm chất nữa để tiến lên.
Hay, cứ nói mình có tố chất thông minh nhưng mà tại sao lại chưa bằng người ta, phải suy nghĩ đến những phẩm chất mà mình còn thiếu như sự bền bỉ, kiên trì, ý thức làm việc theo nhóm để tạo ra sức mạnh tập thể. Nếu những người trẻ nhận thức rõ chuyện ấy thì họ sẽ phấn đấu tốt hơn và sẽ tạo ra chuyển biến lớn. Phải có những cú hích để thế hệ trẻ hôm nay có động lực mạnh mẽ như thế hệ trẻ thời chiến tranh.
Trong đấu trường của thời bình - đấu trường về khoa học công nghệ, về kinh tế, tuổi trẻ phải nhìn nhận được động lực của mình ở đâu để phấn đấu. Thanh niên bây giờ, so với thế hệ trước, họ được đào tạo bài bản hơn, có nhiều thông tin hơn, nhiều kỹ năng hơn, kiến thức rộng hơn. Gia đình và xã hội có điều kiện hơn nên họ có thể làm nhiều việc mà thế hệ trước không làm được. Chính nhờ những thế hệ trẻ Việt Nam thông minh sáng tạo nên đất nước ta mới được như vậy. Mặt tích cực của giới trẻ rất nhiều nhưng ngược lại cũng có: sự tự ti của giới trẻ, ý thức tập thể, khả năng làm việc theo nhóm... Rồi một bộ phận thanh niên thờ ơ với tình hình đất nước, không thấy trách nhiệm của mình trong đó, một bộ phận nhỏ hơn mắc vào tệ nạn xã hội, vi phạm pháp luật.
Trong xã hội có bộ phận tiên tiến thì cũng có bộ phận chậm tiến. Trách nhiệm của Đoàn là phát huy bộ phận tiên tiến đó để họ thành đầu tàu, thành hạt nhân gương mẫu, đồng thời giúp đỡ bộ phận chậm tiến.
Sinh hoạt Đoàn tốt thì sẽ giảm thanh niên mắc tệ nạn xã hội...
Đời sống của đoàn viên, thanh niên đã xuất hiện một yếu tố mà trước đây chưa hề có, đó là mạng internet và internet đang tác động sâu rộng tới giới trẻ. Ông nhìn nhận thế nào về thực tế này?
Tôi có điều kiện tiếp cận internet ngay từ đầu và thấy rằng mặt tích cực của nó là sự kết nối, rộng mở và chia sẻ thông tin rất nhanh giúp cho xã hội giải quyết được nhiều vấn đề. Nhưng internet cũng có những mặt trái, vì đây là môi trường ảo mà lại lan tỏa nhanh, rất khó kiểm soát, đòi hỏi trách nhiệm và lòng tự trọng của người sử dụng mạng. Thế giới ảo thông tin tốt cũng lắm, thông tin xấu cũng nhiều. Có những người tham gia mạng xã hội một cách chính danh để chuyển tải những giá trị tốt, định hướng tốt, nhưng có những người lại tuyên truyền thông tin xấu và không uy tín. Vì trong thế giới ảo người ta có thể ẩn danh, người ta sẵn sàng phơi bày những gì đen tối nhất. Cái tốt và cái xấu đang đấu tranh với nhau trong thế giới đó mà nếu chúng ta không quyết liệt sẽ rất nguy hiểm cho xã hội.
Tôi cho rằng cần xây dựng bộ quy tắc ứng xử trên mạng xã hội. Tôi có niềm tin rồi những giá trị tốt đẹp sẽ thắng thế. Nhưng cần có một lực lượng nòng cốt làm công tác truyền thông chuyên nghiệp, từ đó tạo ra sức hút với xã hội, tạo nên sự lan tỏa của cái tốt, cái tích cực. Tôi rất ủng hộ chủ trương đầu tư những cơ quan truyền thông chính thống, trở thành những đơn vị mạnh toàn diện thì mới đấu lại được trong cuộc chiến truyền thông hiện nay.
Có một số cơ sở đoàn đang sinh hoạt đoàn qua internet, qua smart phone, quan điểm của Trung ương Đoàn về sự thay đổi này?
Việc này Trung ương Đoàn khuyến khích từ lâu rồi, thí dụ như chúng tôi từng chỉ đạo các đoàn trường có thể sinh hoạt trên web, trong những diễn đàn trên mạng của họ. Công nghệ thông tin phát triển thì nên khuyến khích và tận dụng mặt tích cực của nó. Nhưng có những vấn đề phải suy nghĩ, cân nhắc như một số đoàn viên bàn chuyện bây giờ sinh hoạt đoàn chỉ cần qua mạng thôi, không cần ngồi với nhau nữa. Phải xem lại và giữ bản chất của sinh hoạt đoàn nhưng cũng cần đổi mới. Thí dụ, bây giờ một doanh nghiệp có nhiều cán bộ công nhân làm việc phân tán, bắt họ về sinh hoạt đoàn thì không thể được. Vì vậy trong xu thế phát triển của công nghệ cần chấp nhận mở ra những hình thức sinh hoạt mới và đưa vào chủ trương, Điều lệ Đoàn.
Nhưng tại sao có ý kiến cho rằng, Đoàn Thanh niên bảo thủ hơn Hội Liên hiệp Thanh niên? Đoàn có chức năng quan trọng là đánh giá đoàn viên, giới thiệu lên Đảng. Để đánh giá giới thiệu đoàn viên thì quan trọng nhất là phải qua sinh hoạt đoàn. Muốn giới thiệu cho Đảng những đoàn viên tốt thì hoạt động , sinh hoạt trong chi đoàn phải tốt. Nếu nền tảng sinh hoạt đoàn không tốt thì sợ rằng chất lượng không cao, mà đánh mất điều này, Đoàn không còn được gọi là đội ngũ dự bị của Đảng.
Thưa ông, thực tế rất nhiều các tổ chức đoàn, các cơ sở đoàn thì gần như rất ít có những hoạt động thực chất, thậm chí có nơi “trắng” về sinh hoạt đoàn. Ông nhìn nhận thế nào về thực trạng này và theo ông làm sao để giải quyết?
Tôi cho rằng cái yếu nhất của Đoàn bây giờ là sinh hoạt đoàn. Sinh hoạt đoàn là vấn đề cần quan tâm vì Đoàn là một tổ chức chính trị được Đảng giao nhiệm vụ đào tạo đội ngũ kế cận. Sinh hoạt đoàn phải giúp cho thanh niên, đoàn viên rèn luyện về chính trị, tư tưởng, rèn luyện về đạo đức, lối sống, rèn về kỹ năng, thể lực. Nếu tổ chức tốt sinh hoạt đoàn thì đoàn viên sẽ trưởng thành, nhưng nếu tổ chức lỏng lẻo, sinh hoạt đoàn sơ sài, mang tính hình thức khiến nhận thức của một số bộ phận đoàn viên thanh niên chưa được tốt, sẽ dẫn đến một số hiện tượng sai lệch đáng tiếc trong xã hội.
Một trong những nội dung mà Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh cần hết sức tập trung là tổ chức sinh hoạt đoàn, hướng dẫn từ nội dung cho đến cách thức sinh hoạt và nâng cao chất lượng. Tất nhiên đó đang là quyết tâm, còn thực trạng thì chính các tổ chức đoàn thừa nhận sinh hoạt đoàn vẫn đang là khâu yếu nhất, đặc biệt ở địa bàn đô thị và khu công nghiệp. Tổ chức Đoàn ở nông thôn đã được củng cố lại cộng với phong trào xây dựng nông thôn mới cho nên phát triển tốt trong thời gian vừa qua.
Xin trân trọng cảm ơn ông!
Đổi mới tư duy, đổi mới cách làm liên tục thì sẽ bảo đảm được sự tươi mới và sức sống cho các phong trào của Đoàn.
Năm nay là một năm hết sức quan trọng, năm tiến tới Đại hội XII của Đảng, cho nên thời điểm này Đoàn TNCS Hồ Chí Minh đưa ra chủ đề “Tự hào tiếp bước dưới cờ Đảng” với ý nghĩa thế hệ thanh niên hôm nay tiếp bước các thế hệ đi trước. Chủ đề này sẽ giúp đoàn viên, thanh niên thấy được trách nhiệm của mình, củng cố niềm tin vào Đảng, đồng thời phải có sự trau dồi lý tưởng, rèn luyện về đạo đức, lối sống để trở thành công dân tốt, trở thành con người ưu tú , đóng góp cho đất nước. Ở khía cạnh thứ hai, Đoàn TNCS Hồ Chí Minh là đội ngũ tin cậy của Đảng nhưng cần thể hiện niềm tự hào đó bằng những công việc, chương trình hết sức cụ thể. Trong không khí cả nước quyết tâm hoàn thành các chỉ tiêu kinh tế - xã hội mà Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI đã đề ra, thanh niên - rường cột của nước nhà - phải phấn đấu hết sức để đóng góp vào thành công chung.
(Ủy viên dự khuyết Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bí thư thứ nhất Trung ương Đoàn Nguyễn Đắc Vinh)
