“Cha và Con” - Nén hương trầm đặc biệt!

Được nhìn lại tranh ở Lào từ… nửa thế kỷ trước!

Trong những ngày nắng gió cuối thu dìu dịu này ở miền bắc, vào đúng “mùa triển lãm” nơi nơi, tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam diễn ra cuộc trưng bày khá lạ trong nội dung triển lãm từ trước đến nay mang tên “Cha và Con”.

Việc tổ chức triển lãm những tác phẩm có tính “gia truyền” của những thế hệ trước và sau trong một nhà để thắm tình cha mẹ - con cái đã từng diễn ra nhiều năm nay. Gần đây nhất, có thể điểm thấy không ít những triển lãm cảm động như triển lãm mang tên “Đối thoại thường ngày” (tháng 3/2019 tại L’espace, 24 Tràng Tiền, Hà Nội) của họa sĩ Lê Kim Mỹ và con gái là họa sĩ Vũ Kim Thư. Hay triển lãm “Từ chuyến xe số 18” của hai cha con họa sĩ Vũ Xuân Dương - Vũ Tuấn Việt (tại Nhà triển lãm 16 Ngô Quyền, tháng 10/2022). Tại Hải Phòng, tháng 6/2022 cũng diễn ra triển lãm mang tên “Cha và Con” của hai bố con họa sĩ Tạ Kỳ Vinh - Tạ Đức Trung. Điều làm người xem ngạc nhiên nhất gần đây là triển lãm “Home” của họa sĩ Hoàng Định cùng bốn con là Hoàng Minh Thủy, Hoàng Chúc Anh, Hoàng Nguyễn Khánh Linh và Hoàng Khánh Nguyên (tháng 3/2023, tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam)...

Điểm lạ đầu tiên khiến người ta ngạc nhiên nhất ở cuộc triển lãm tuần cuối tháng 10/2023 tại Bảo tàng lần này là nén hương trầm đặc biệt để họa sĩ Trần Tuấn Long thắp lên để tưởng niệm 90 năm sinh và 10 năm ngày mất của cha - cố họa sĩ - chiến sĩ Trần Tuấn Lân (1933-2010).

Cố họa sĩ Trần Tuấn Lân là thầy giáo hội họa nổi danh ở vùng đất Quảng Yên (tên cũ của tỉnh Quảng Ninh ngày nay), vừa là một nghệ sĩ - chiến sĩ khi ông theo đuổi mỹ thuật từ khóa trung cấp tại Trường đại học Mỹ thuật Hà Nội (1962-1964). Nhưng không phải ai cũng biết ông trở thành chiến sĩ - nghệ sĩ ngay lập tức khi được cử đi làm chuyên gia văn hóa tại Cộng hòa Dân chủ nhân dân Lào (1965-1969) trước khi hoàn thành hệ đại học mỹ thuật đầu những năm 1970. Rồi sau đó, ông theo đuổi việc sáng tác sơn mài và giảng dạy cho đến suốt cuộc đời. Lần này, ngoài những bức sơn mài khổ lớn vẽ phong cảnh và con người nhiều nơi của ông, thì ta còn được ngắm lại một số phác thảo chì, mầu nước chân dung và phong cảnh đầy xúc động về chiến trường Lào trong những năm chiến tranh, về tây Trường Sơn, về vùng Đông Bắc, biên cương, biển cả Tổ quốc từ hơn… nửa thế kỷ trước.

Và những lời bạt đầy chất thơ...

Ngoài việc thưởng ngoạn những phong cảnh, tình người qua chất liệu sơn mài cho đến ký họa từ nửa thế kỷ trước của cố họa sĩ Trần Tuấn Lân, công chúng còn được xem lại và xem mới loạt tác phẩm khổ lớn về đạo Mẫu của họa sĩ Trần Tuấn Long - người nổi danh về vẽ tranh về đề tài hầu đồng từ hơn 10 năm nay. Một điều người con không nói ra, nhưng người xem có thể cảm được qua tranh, là ngoài việc thắp hương trầm lên tưởng niệm cha, thì cùng với đó cũng là tấm lòng cảm tạ của thế hệ sau đối với thế hệ trước về phẩm cách “sơn mài gia truyền”.

Điều này hiện ra trong lời bạt của họa sĩ Lương Xuân Đoàn - Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam, đến người bạn vong niên thân thiết của ông ở đất Quảng, mà chúng ta có thể thấy qua đoạn trích ngắn như những lời thơ bằng văn xuôi thế này: “Nghệ thuật là con đường dài, ông biết vậy mà không ngại nẻo xa dặm thẳm. Nhìn lại và ngắm mãi những ký họa thuở nào cùng những tác phẩm sơn mài còn rung động mạch cảm xúc với thời gian, ông là người lẳng lặng néo giữ một chữ tình khiêm nhường trong nền mỹ thuật đương đại Việt. Ở triển lãm lần này, nhân kỷ niệm 90 năm sinh của ông (1933-2023), thật cảm động là đứa con yêu Trần Tuấn Long tiếp nghiệp cha lại có thêm một ngữ điệu khác, đĩa mầu khác cho Sơn ta, Sơn mài Việt trong không gian ấm áp tình cha và con xuyên thế kỷ.

Nào, hãy nghe rất xa, văng vẳng tiếng sáo dịu dàng, trong trẻo của họa sĩ Trần Tuấn Lân thả phút dây thiêng dành cho bạn và tôi…”.