Mãi ca bài ca người lính

Hình ảnh những người lính sinh viên hôm qua trong khói bom lửa đạn - hôm nay trong cuộc sống đời thường sau hơn nửa thế kỷ vượt dãy Trường Sơn vào chiến trường Đông Nam Bộ theo tiếng gọi thiêng liêng thống nhất Tổ quốc.

1. Chúng ta đã đọc những trang nhật ký ngay trong cuộc chiến khốc liệt của liệt sĩ Nguyễn Văn Thạc, cựu sinh viên khoa Toán khóa 15, Trường đại học Tổng hợp Hà Nội năm xưa (nay là Trường đại học Khoa học tự nhiên - Đại học quốc gia Hà Nội)…, xúc động trào nước mắt khi cái sống - cái chết chỉ trong trong gang tấc! Với sách “Hồi ức lính sinh viên”, tác giả là cựu sinh viên khoa Lý khóa 16 Trường đại học Tổng hợp Hà Nội nhưng đam mê viết về đồng đội. Với cách viết trong sáng, giản dị, giàu sức biểu cảm lay động tâm can, 18 câu chuyện anh kể là 18 chủ đề về lính sinh viên xưa và nay của Tiểu đoàn 495 thuộc Trung đoàn 568 (sau đó thuộc Trung đoàn 271).

Qua từng trang viết sinh động, hiện lên hình ảnh các chiến sĩ-sinh viên tài hoa của các trường đại học Tổng hợp, Bách khoa, Kinh tế quốc dân… từ những ngày đầu tạm biệt mái trường đang sơ tán ở Hiệp Hòa (Hà Bắc cũ, nay thuộc Bắc Ninh), nhập ngũ đúng ngày kỷ niệm “Nam Bộ kháng chiến” - 23/9/1972, luyện tập ba tháng ở Mai Sưu (thuộc xã Trường Sơn, huyện Lục Nam, Hà Bắc cũ), bắt đầu hành quân vào chiến trường Đông Nam Bộ (B2) ngày 3/1/1973, lấy phiên hiệu Đoàn 2004, hành quân 3 tháng trên dãy Trường Sơn, qua Lào-Campuchia, dừng chân ở A-tô-pơ (Lào), củng cố lực lượng (tháng 3/1973), sau đó hành quân tiếp sang Mi-mốt (Campuchia) về Tổ quốc thân yêu tại Cà Tum (thuộc huyện Tân Biên, Tây Ninh cũ) vào đầu 7/1973, đến cuối năm bổ sung vào Trung đoàn 271 tại Suối Ngô...

Bao gian khổ, hiểm nguy trên đại ngàn Trường Sơn được tác giả khắc họa rõ nét bằng những chi tiết của con mắt lính sinh viên trong “Ký sự Trường Sơn”. Từ những cuộc chiến đấu khốc liệt ở mặt trận Quảng Đức (cũ), Phước Long, Long An… tới ngày quân dân hát khúc ca Hòa Bình, Thống Nhất, chiến tranh và số phận mỗi người lính hiện lên rất sống động, không chỉ bằng kỷ niệm sâu sắc trên chiến trường Đông Nam Bộ, mà bằng cả cuộc sống đầy gieo neo, sóng gió thời hậu chiến!

2. “Hồi ức lính sinh viên” được viết khi thế hệ lính sinh viên những năm 70-71-72 của thế kỷ XX đã vào tuổi xưa nay hiếm, vậy nên những con chữ được đúc ra từ xương máu mồ hôi của đồng đội và của cả chính tác giả! Những trang sách tạm khép lại, những mối tình chớm nở đầy thơ mộng, các anh cất kỹ kỷ niệm vô giá của bạn gái trong hành trang với bao nhớ thương vời vợi, mong một ngày trở về… Hành quân qua bao tọa độ Mỹ đánh bom tàn khốc; nghỉ ở bao nhiêu trạm khách cùng mưa rừng suối lũ, ăn cơm trộn lẫn nòng nọc, chống chọi với những đàn muỗi độc, đàn vắt hút máu no kềnh, với cơn sốt rét có thể gây tử vong… nhưng không ngăn được những anh lính sinh viên giữ bản tính ham học, ham đọc, giàu ước mơ: Người học tiếng Anh, người kể vanh vách những câu chuyện của các tác giả văn học nổi tiếng thế giới như Lép Tôn-xtôi, Victo Huy-gô, Ban-dắc. Hàng ngày, lính ta thiếu rau ăn măng rừng, rau dớn, chứ không thể thiếu âm nhạc và thơ như cựu sinh viên Nguyễn Quang Thụy (khoa Văn) đã viết: “Anh dắt em đi trời sắp sáng rồi/Mà trong tim anh gà chưa muốn gáy…”. Sự tài hoa và lãng mạn ấy là nét riêng, chỉ có ở lính sinh viên, cũng đã tiếp thêm sức mạnh tinh thần cho chiến sĩ trên đường ra trận! Có thể nói, có một trường đại học đặc biệt ngay trên đường Trường Sơn!

3. Sau chiến tranh, những mối tình dang dở với bao tâm tư của người lính khi trở về mái trường, viết tiếp ước mơ trở lại giảng đường, nhưng đời thường cơm áo với bao giằng níu thì không phải như giấc mơ… Từng trang viết thể hiện bản lĩnh của người chiến sĩ. Các anh đã trải qua bom đạn, sống chết vì nhau, thì cũng biết vượt qua biết bao éo le, nghịch cảnh không gọi thành tên. Tình đồng đội như ngọn lửa cháy mãi trong tim, thôi thúc cựu chiến binh của Trung đoàn 271 lập Hội Đi tìm đồng đội. Có cuộc kiếm tìm tưởng như chìm vào vô vọng, nhưng cuối cùng, họ đã thấy nhau sau 32 năm biền biệt tin tức, như trường hợp anh Đinh Kim Phong, nguyên Tiểu đội phó Tiểu đội 10 (b4, c2, e495) nay ở Thành phố Hồ Chí Minh. Có cuộc đi tìm hài cốt đồng đội thân yêu như liệt sĩ Nguyễn Đức Thắng và Vũ Đức Thành đều là sinh viên khoa Lý khóa 15, nhưng đến nay, chưa xác định được mộ chí.

200 sinh viên các trường đại học sơ tán tại Hiệp Hòa nhập ngũ đợt 23/9/1972, trong đó có 85 sinh viên Tổng hợp, chiến đấu hy sinh anh dũng trên đường Trường Sơn và các chiến trường Đông Nam Bộ, mãi là niềm tự hào của thế hệ gác bút nghiên lên đường bảo vệ Tổ quốc. Cuốn sách khép lại với bài của cựu chiến binh Vũ An Ninh, khóa 15 khoa Lý đọc trước anh linh các liệt sĩ trong dịp kỷ niệm 50 năm ngày nhập ngũ (23/9/1972-23/9/2022), trang trọng và xúc động trào nước mắt: “Chúng ta vẫn giữ được những phẩm chất của “Anh Bộ đội Cụ Hồ”, mỗi chúng ta đều có thể ngẩng cao đầu và tự hào rằng, chúng ta đã sống, chiến đấu, cống hiến và không bao giờ phải xấu hổ với sự hy sinh của các đồng đội đã ngã xuống để cho chúng ta được sống”!