Nếu như sau đại dịch Covid-19, DN thấp thỏm nhân viên nghỉ việc thì thời gian gần đây, trước sự khó khăn của thị trường, chủ DN lại đau đầu với bài toán “để ai giữ ai”. Nhân viên ở lại thậm chí còn bị tình trạng stress dai dẳng hơn những người bị sa thải.
Gam màu sáng tối của thị trường nhân lực
Theo công bố các nghiên cứu mới đây của Intage Việt Nam (công ty nghiên cứu thị trường hàng đầu tại Việt Nam), chỉ số niềm tin tiêu dùng sụt giảm nghiêm trọng ở hầu hết các lĩnh vực đặt ra “thế khó” cho nhiều DN Việt. Thực tế này kéo theo tỷ lệ DN phá sản cũng chạm ngưỡng cao nhất trong bốn năm qua. Trong sáu tháng đầu năm nay, Việt Nam đã ghi nhận hơn 100 nghìn DN tuyên bố ngưng hoạt động, giải thể hoặc chờ giải thể. Nhìn rộng ra bức tranh thế giới, chỉ trong vòng một năm, thị trường lao động đã trải qua những thay đổi chóng mặt với hai diễn biến hoàn toàn đối lập. Nếu cuối năm 2021 đánh dấu sự xuất hiện của trào lưu “nghỉ việc ồ ạt” hậu Covid-19 khiến nhiều DN lo lắng vì khó tuyển dụng nhân sự thì đến cuối năm 2022, khi tình hình khó khăn, DN phải đối mặt “cơn bão sa thải”, đặc biệt là ở nhóm các công ty công nghệ. Từ khóa “sa thải” trở thành một trong những xu hướng phổ biến nhất trên các nền tảng mạng xã hội.
Tại Việt Nam, tình trạng sa thải tác động mạnh mẽ đến nhiều DN, đặc biệt là DN thuộc các ngành công nghệ thông tin, phần mềm, thương mại điện tử đã phải cắt giảm trung bình khoảng 25% nguồn nhân lực; ngành bất động sản là 22%; tiếp đó là ngành Bảo hiểm với 18%;... Từ tháng 9/2022 đến tháng 5/2023, trung bình cứ 10 DN thì có ba DN buộc phải cắt giảm nguồn nhân lực. Đến nay, đã có khoảng 13% người đi làm tại Việt Nam chịu ảnh hưởng trực tiếp của cơn bão sa thải. Theo Intage Việt Nam, làn sóng sa thải sẽ tiếp diễn trong thời gian tới. Đối với nhóm công ty quyết định giữ nguyên hoặc sẽ cắt giảm nhân sự, đại diện nhiều DN cho biết, họ cũng không có kế hoạch tuyển thêm nhân viên mới.
Từ thực tế này, Intage Việt Nam và Anphabe (Anphabe - đơn vị tư vấn tiên phong về giải pháp thương hiệu nhà tuyển dụng và môi trường làm việc Hạnh phúc) nhận định, các DN đang phải nỗ lực giải bài toán để gia tăng chỉ số gắn kết, tạo động lực, niềm tin của nhân viên khi những vấn đề này đang sụt giảm mạnh. Đáng lưu ý, nhiều DN mức chỉ số này chỉ còn 29%. Đây là một dấu hiệu rất đáng lo ngại và cần được xem xét một cách cẩn thận, đặc biệt khi người lao động không chỉ nhạy cảm với các biến động trong DN mà còn nhạy cảm với các xáo trộn chung của thị trường. Đối với nhóm các DN duy trì hoặc dự kiến gia tăng nhân lực thì cũng chỉ có khoảng 50% nhân viên bày tỏ sự tin tưởng vào DN mình đang làm việc.
Tuy vậy, trong khó khăn chung của thị trường vẫn luôn ẩn chứa những cơ hội. Những khó khăn đối với DN này có thể chính là động lực giúp DN khác mạnh mẽ hơn. CEO ứng dụng Tanca.io Trần Viết Quân cho rằng, trong bối cảnh thị trường nhân lực đang có nhiều biến động thì Tanca lại đang có những lợi thế nhất định khi vẫn “lựa” được các ứng viên ưng ý và phù hợp với công việc nhất. Dù mức độ biến động nhân sự (tính theo quý) ở mức 20-30% nhưng việc vận hành và quản trị không bị ảnh hưởng nhiều do lượng người đi tìm việc tương đối nhiều, thậm chí, chủ doanh nghiệp vẫn có thể “mặc cả” mức lương với ứng viên khi lượng nhân sự trong lĩnh vực công nghệ hiện khá phong phú.
Trong sáu tháng đầu năm 2023, dù nhiều DN phải cắt giảm nhân sự nhưng thị trường nhân lực Việt Nam vẫn rất sôi động và còn nhiều cơ hội. Thống kê cho thấy, cứ 10 người bị cắt giảm thì bảy người tìm được công việc mới… Điều này cho thấy, việc bị sa thải đôi khi cũng là cơ hội để nhiều người có bước tiến tốt hơn trong sự nghiệp. Đối với nhóm chưa tìm được việc, 2/3 trong số họ đang mở rộng tìm kiếm cơ hội trong các lĩnh vực khác. Do đó, cắt giảm nhân sự trong ngành này cũng đồng nghĩa với việc cung cấp nguồn nhân lực bổ sung cho các ngành khác.
 |
Trong khó khăn chung của thị trường, đội ngũ nhân sự vẫn có những cơ hội việc làm tốt hơn cho bản thân. Ảnh: Đội ngũ nhân sự của ứng dụng Tanca.io |
Cùng nhau chia sẻ
Bà Thanh Nguyễn, Giám đốc Điều hành và Truyền cảm hứng Hạnh Phúc tại Anphabe cho rằng, năm 2023, doanh nghiệp Việt Nam đang bị bủa vây bởi nhiều thế khó liên hoàn. Trong hoàn cảnh đó, nhiều tư duy mới, cùng kinh nghiệm thực chiến hiệu quả đã có thể “lật ngược thế cờ” để vừa phát triển kinh doanh tốt, vừa chăm sóc nhân viên tốt và sẵn sàng cùng nhau chia sẻ những bài học và bí quyết đằng sau những chiến lược xuất sắc của họ.
Tại Suntory PepsiCo Vietnam Beverage, ban lãnh đạo các doanh nghiệp đã áp dụng tối đa việc tinh gọn các quy trình và số hóa nhiều thao tác để không chỉ tiết kiệm hơn 4.000 giờ làm việc/năm mà còn đạt mức tăng trưởng doanh số gấp đôi. Còn tại BAT Việt Nam, với việc sử dụng công nghệ để phân tích và cải thiện thói quen làm việc không hiệu quả đã giúp nhân viên quản lý thời gian tốt hơn. Những thay đổi như “Ngày không có cuộc họp”; hệ thống nhắc nhở khung giờ vàng làm việc; cuộc họp 1:1 định kỳ với quản lý cũng đã giảm tới 63% thời gian lãng phí khi đi họp. Việc chăm sóc nhân viên cũng được nhiều lãnh đạo quan tâm thực hiện thường xuyên. Có những cách đơn giản như thay vì ban hành những văn bản hành chính khô khan để truyền thông các thông tin quan trọng, lãnh đạo Acecook Việt Nam thường xuyên sử dụng hình thức gửi thư cho nhân viên vào dịp đầu năm hay cuối năm để gửi những thông điệp chân thành tới nhân viên.
Trong giai đoạn hiện nay, niềm tin vượt qua khó khăn để tiếp tục phát triển được xem là một động lực để giúp doanh nghiệp vượt qua thách thức. Lãnh đạo nhiều doanh nghiệp đã thực hiện chuỗi hội thảo, thảo luận về “Sức mạnh niềm tin” nhằm tăng cường nhận thức về tầm quan trọng của vấn đề này. Tiếp theo, họ triển khai chuỗi đào tạo và hoạt động thực hành để xây dựng khả năng gia tăng niềm tin lẫn nhau. Nhờ vào những nỗ lực này, điểm số nhân viên trong lĩnh vực này đã tăng đáng kể và đóng góp quan trọng vào thành tích kinh doanh xuất sắc của doanh nghiệp trong năm qua.
Cần những giải pháp đột phá và độc đáo
Phân tích các số liệu liên quan, Anphabe cũng ghi nhận những biến chuyển đáng chú ý trong nhu cầu và tâm lý của nhân viên. Đối với DN đã cắt giảm nhân sự, tuy họ tiết kiệm được một khoản chi phí nhưng lại “mất đi” năng suất và lòng trung thành của nhân viên khi nhân viên chưa biết bản thân sẽ “đi đâu về đâu”. Vì vậy, việc cắt giảm nhân sự phải được thực hiện cẩn thận và tỉnh táo. Không nên chỉ vì tầm nhìn ngắn hạn trước mắt mà ảnh hưởng đến sự phát triển lâu dài của DN. Cơn bão sa thải cũng khiến môi trường làm việc ở nhiều DN trở nên vô cùng áp lực. Theo khảo sát của Anphabe, có đến 31% người lao động đang bị stress thường xuyên trong quá trình làm việc. Thực tế này cũng lý giải cho sự suy giảm các chỉ số gắn kết và động lực của nhân viên.
Năm 2023, số lượng nhân viên mắc phải Hội chứng kiệt quệ về thể chất hoặc tinh thần do stress quá nhiều hoặc quá thường xuyên có xu hướng gia tăng khi cứ 10 người thì có bốn người đi làm mắc phải hội chứng này. Khảo sát của Anphabe đã xác định năm nhóm yếu tố chính dẫn đến hội chứng này là: khối lượng công việc; tính chất công việc; kết nối; lương thưởng và bất ổn nghề nghiệp. Như vậy, DN đang đối mặt với nhiều thách thức phức tạp, từ việc kinh doanh giảm sút dẫn đến áp lực cắt giảm nhân sự, đồng thời gặp phải các vấn đề liên quan đến mất gắn kết, giảm hiệu suất và tình trạng kiệt quệ về thể chất và tinh thần của nhân viên.
Trên thực tế, trước một thị trường đầy khó khăn và phức tạp, nhiều DN đã đưa ra những giải pháp đột phá và cách tiếp cận độc đáo để giải quyết các thách thức đặt ra. Giới chuyên gia cho rằng, việc cân bằng nghịch lý giữa hiệu suất và an sinh thông qua việc áp dụng các dự án tinh gọn quy trình và số hóa. Có DN nhờ áp dụng quy trình này đã tiết kiệm giờ làm nhưng vẫn đạt mức tăng trưởng doanh số gấp đôi. Việc tăng cường đào tạo, nâng tầm năng lực nhân viên cũng sẽ giúp DN giảm được gánh nặng về việc nhân viên nghỉ việc đồng thời giúp tăng năng suất lao động. Ngoài ra, việc ưu tiên chăm sóc nhân viên cũng phải luôn được các lãnh đạo DN quan tâm bên cạnh tầm nhìn và chiến lược phát triển để khích lệ, động viên người lao động cùng nhau vượt qua giai đoạn khó khăn này.
