Hiểu để biết ơn quê hương
Chúng tôi có dịp trở lại làng cổ Đường Lâm, Sơn Tây (Hà Nội). Vào dịp cuối tuần vẫn thường có rất nhiều khách ở thành phố về đây tham quan, chụp ảnh. Vẫn còn những cụ già am tường về nhà cổ, giếng cổ và những người trực tiếp gìn giữ nếp nhà cổ, đón khách ở thôn Mông Phụ như các ông Nguyễn Văn Hùng, Hà Hữu Thể, Hà Nguyên Huyến, Kiều Anh Ban.
Thăm ngôi nhà cổ nhất ở Đường Lâm của gia đình ông Nguyễn Văn Hùng (thuộc xóm Sui, thôn Mông Phụ) rộng 420 m2, được xây vào năm 1649, nhiều đoàn khách hết lời khen ngợi không gian tuyệt đẹp, xanh mát với hàng cau, cây khế và nhiều loài hoa khác. Ông Hùng cho hay: “Cuối tuần, khách thường lên đông. Gia đình tôi cũng sẵn sàng phục vụ ăn uống nếu được đặt trước. Đặc biệt, khách rất thích bánh chè lam do nhà tôi làm”.
Cùng tham quan, anh Nguyễn Đức Hồng, ở quận Ba Đình (Hà Nội) chia sẻ: “Quê gốc tôi ở Thanh Hóa, các con tôi đều sinh ra ở Hà Nội. Do đường xa nên cũng ít khi được về quê gốc. Bởi thế, khi cho các con đi tham quan những ngôi làng cổ, giới thiệu cho các cháu biết về bức tường, cái giếng, cổng làng, những hàng cây… cũng là để gợi nhớ về quê hương, dạy các con biết ơn quê hương. Rất nhiều loài cây quen thuộc, đơn giản nhưng các cháu không thuộc. Tôi nghĩ, nhiều em nhỏ ở phố cũng rất thích thú khi được về làng”.
Được đi thăm làng Đường Lâm cùng gia đình, em Hà Khánh Vy thích thú tự chụp ảnh và thoải mái thả dáng để ghi lại những tấm ảnh đẹp nhất. Anh Hà Minh Trung, bố em Khánh Vy, bộc bạch: Suốt thời gian dài các cháu học online, được ra ngoài, về vùng quê giản dị, các cháu rất thích. Lại còn được thưởng thức các món ăn, món bánh đặc trưng của vùng quê này”.
Ngôi nhà của gia đình ông Hùng được quy hoạch bảo tồn và được tổ chức JAICA (Nhật Bản) phối hợp Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cho sửa chữa với mục tiêu tôn trọng nguyên bản một cách nghiêm ngặt. Nhà gồm năm gian chính, ba gian bếp và khu vệ sinh được phục chế lại gần như nguyên bản. Ông Hùng cho biết, hiện ở Làng cổ Đường Lâm có gần 300 ngôi nhà cổ truyền thống, được xây dựng chủ yếu bằng đá ong, gạch mộc, gắn kết bằng đất trộn với trấu. Cùng ở xóm Sui (thôn Mông Phụ), ngôi nhà cổ của gia đình ông Hà Hữu Thể có năm gian, hai dĩ, có nghề làm tương nhiều đời nay. Từ đường làng rẽ vào con ngõ nhỏ, du khách không khỏi ngỡ ngàng trước không gian dường như chỉ còn thấy trên phim ảnh. “Giữ nhà và nghề làm tương theo kiểu cha truyền con nối, không gian này là niềm tự hào của cả thôn và dòng họ. Khách đến đây cũng thấy thật thoải mái, gần gũi”, ông Thể tâm sự. Bình thường, mỗi tháng có hàng trăm khách đến thăm nhà ông, trải nghiệm không gian nhà cổ. Với cách nói dí dỏm, có duyên, thân thiện, rất nhiều người thích hỏi chuyện ông.
Về với trái tim quê hương
Ở Hà Nội còn nhiều làng cổ như Cự Đà (xã Cự Khê, huyện Thanh Oai), làng Tả Thanh Oai, làng Thanh Liệt, Triều Khúc (huyện Thanh Trì), làng Cựu (huyện Phú Xuyên), làng Yên Trường (huyện Chương Mỹ), làng - phường Tây Mỗ (quận Nam Từ Liêm)… Gần Hà Nội, làng Nôm (huyện Văn Lâm, tỉnh Hưng Yên), Bắc Ninh có làng Diềm, xã Hòa Long và làng Cổ Mễ (TP Bắc Ninh)… là những vùng quê giữ được nhiều nét đẹp cổ kính, gìn giữ được nhiều di tích, thu hút khách tham quan. Đặc biệt làng Tây Mỗ (quận Nam Từ Liêm) được mệnh là “làng Hollywood tại Việt Nam”… bởi nơi đây là phim trường của rất nhiều bộ phim nổi tiếng như “Đất và người”, “Gió làng Kình”, “Ma làng”... cùng rất nhiều phim hài.
Làng Yên Trường, xã Trường Yên (huyện Chương Mỹ) còn giữ được nhiều nhà cổ và tường ngõ đá ong. Toàn xã còn có hàng chục ngôi nhà giả cổ, bởi làng Phù Yên thuộc xã Trường Yên nổi tiếng với những người thợ dựng nhà giả cổ khéo tay. Các thực thể làng gợi chất quê như cây đa, bến nước, sân đình được bảo tồn. Ông Trịnh Nhân Kỳ, người làng, có một không gian cổ kính nhìn ra ao Ngõ. Ông cũng là tác giả của công trình cổng và tường rào trước nhà bằng cây ô-rô tuyệt đẹp mà khách đến đây đều thán phục. Ông Kỳ tâm sự: “Tôi đã dày công suốt sáu năm để có công trình này và giữ gìn đến nay cũng đã hơn 30 năm. Giữ nhà cổ, tường rào cây là cách làm đẹp cho nông thôn”.
Về làng du xuân, như chia sẻ của kiến trúc sư Ngô Doãn Đức là chọn cách sống “chậm lại”. Những người gìn giữ không gian làng quê cũng là những người gìn giữ được gương mặt của làng, với hệ thống thiết chế văn hóa, những di chỉ, sắc phong, lối sinh hoạt gắn kết bền chặt... Đó là những điều thật mừng nơi làng quê. Ông Đức đề nghị: “Các cơ quan chức năng cũng nên quan tâm, xây dựng các tour du lịch làng cổ. Ở Đường Lâm đã làm rất tốt rồi. Ở khu vực Thanh Liệt, Tả Thanh Oai (huyện Thanh Trì) cũng có điều kiện, có thể kết nối với làng Cự Đà để tạo nên một tuyến du lịch hoàn chỉnh. Đặc biệt, Thanh Liệt là quê hương của tiên triết Chu Văn An, là đất học, rất cần được quan tâm”.
