Chặng đường sáng tác có những khúc rẽ khúc quanh, có khi lên khi xuống; nhưng tình dành cho thơ, cho lao động nghệ thuật của Linh vẫn đắm say, tận hiến. Và có lẽ lúc này là thời điểm thích hợp để nhìn lại một hành trình thơ của Vi Thùy Linh.
Trong những cây bút nữ thuộc thế hệ đầu 8X, Vi Thùy Linh là một tên tuổi nổi bật. Còn nhớ ngay từ khi mới xuất hiện, thơ Vi Thùy Linh đã “đóng đinh” vào trí nhớ của độc giả, những câu thơ độc đáo và vụt sáng, thể hiện một hồn thơ mẫn cảm, nồng nhiệt, lúc nào cũng tha thiết cháy bỏng, nhất là khi chị diễn tả nỗi cô đơn: Cài then tiếng khóc của em bằng đôi môi Anh/... Em là người dệt tầm gai.../ Về đi Anh/ Cài then những ngón tay trầy xước của em bằng Anh (Người dệt tầm gai); Để rồi đêm nay/ Em cay đắng quay về khi anh đẩy em bằng mắt/ Em lầm lũi lại đến trước nhà Anh nhặt xác nỗi buồn vừa rơi, đốt lên thành lửa/ Rồi đi/ Sau lưng em ngày nắng tắt (Từ phía ngày nắng tắt). Hai bài thơ này được âm nhạc chắp cánh (nhạc sĩ Ngọc Đại phổ thành tình khúc nổi tiếng) càng khiến tác phẩm lan tỏa rộng rãi tới công chúng trong và ngoài nước.
Vi Thùy Linh có những câu thơ ái ân táo bạo, song người đọc đích thực đều nhận ra: đó không chỉ là khát khao thân thể mà là sự khẳng định chung tình, khát vọng bình yên: Thèm có chồng ở bên/ Chỉ cần Anh gối lên đùi/ Mình ôm lấy Anh ôm mình/ Biết sự bình yên của mặt đất (Chân dung). Trong thơ Vi Thùy Linh, tình yêu mang lại hạnh phúc cho cả hai người, giúp họ được hân hưởng một đời sống đúng nghĩa và trọn vẹn: Khi nằm nơi Anh/ Em như ở trên hòn đảo bình yên của cuộc đời mình/ Khi áp vào tai Anh/ Em nghe thấy muôn tiếng sóng vỗ về miên man như áp con ốc biển/ Khi em hòa trong toàn vẹn Anh/ Em vén được bức màn bí ẩn về sự sống. (Đôi mắt Anh).
Rất nhiều lần, Vi Thùy Linh khẳng định mạnh mẽ, mãnh liệt cái tôi riêng biệt của mình qua hàng loạt bài thơ mang tính chất tuyên ngôn, tự bạch. Ở tập Khát, đó là: Tôi, Những người sinh tháng Tư. Ở tập Linh, đó là: Chân dung, Sinh ngày 4 tháng 4, Hai miền hoa Thùy Linh, Linh. Sau này trong tập Đồng tử là các bài: Sinh năm 1980, Sinh nhật. Sau Thanh Tâm Tuyền, Vi Thùy Linh có lẽ là người gọi tên mình trong thơ nhiều nhất: Cánh hoa Thùy Linh/ Em kéo Anh lại bên em (Hai miền hoa Thùy Linh), Hoa mẫu đơn e lệ nở/ Khai mạc đêm từ Linh (Sinh năm 1980), Em không có anh/ Vẫn một nửa Vi Thùy Linh! (Một mình), Anh đã thuộc về nàng họ Vi của núi (Tàu lửa), Em thèm thở bằng hơi thở anh/ Để là Linh/ Miền đất chờ Anh toàn quyền lộng hành (Bờ của chích bông), Anh ở bên em, Linh ơi, sao em còn giá lạnh? (Anh sẽ ru em ngủ).
Trước Vi Thùy Linh, chưa bao giờ trong thơ Việt có một giọng nữ nhiều lần bày tỏ khát khao mãnh liệt được làm mẹ ngay từ thời thiếu nữ qua nhiều bài thơ: Con đang bay ở đâu?/ Hãy theo tình yêu của Cha, đậu vào lòng Mẹ/ Mẹ ru con bằng thơ Mẹ viết/ Con ngủ bình yên trên ngực mẹ lớn lên từ ngực mẹ/ Anh hãy mang những đứa bé đến cho em/ Đừng lo em sẽ dồn hết sức lực thời gian cho chúng/ Vì những đứa bé là những mặt trời đang phôi thai trong hy vọng (Những mặt trời đang phôi thai), Con/ Ước mơ vĩ đại, dẫu cho ngày tuyệt diệt/Giữa ước mơ hỗn độn và giả tạo đầy rẫy xung quanh/ Cánh tay mệt lả của mẹ vẫn là đôi cánh bền vững/ Hãy bay cao từ khi đôi bàn chân bé nhỏ của con bấm vào ngực mẹ (Đôi cánh của mẹ). Linh đặt tên trước cho con là Xù và viết những bài thơ để tặng Xù tương lai: Cảm ơn con, Đồng dao trông trăng... Ước mơ thiên chức ấy không chỉ chính đáng, mà là khẳng định sinh quyền.
Cứ mỗi tập thơ, tôi lại thấy Vi Thùy Linh sáng tạo thêm cái mới, gửi thêm những thông điệp tới độc giả; cứ sau mỗi tập thơ lại là một lần thi sĩ vượt qua bản thân mình. Tập Linh (2000) vượt lên tập Khát (1999) rồi đến Đồng tử (2005) lại vượt lên Linh ở độ chín của suy tư, sâu sắc về ý tưởng, đổi mới về hình tượng, bùng nổ về cảm xúc: Bầy con má phính cắn giấc mơ em/ Tấm lưng khóc rung mọi đường kinh tuyến (Soi mưa); Bầu vú như mũi tên ánh sáng, Những cặp chân khóa chặt nhau khước từ chân lý (Anh sẽ ru em ngủ); Mặt trời thoát y vì em trẻ lắm (Tình tự ca). Đến ViLi in love, Linh có những bài thơ thật cảm động về quê hương.
Từ sau tập ViLi & Paris (NXB Hội Nhà văn, 2012), Vi Thùy Linh chưa in thêm tập nào mới; song đây là một trong các thi sĩ chuyên nghiệp nhất bởi lao động chữ hằng ngày, chịu khó đọc và tìm tòi, tích nạp kiến thức, đến nhà hát và rạp xem mỗi tuần để sản sinh năng lượng, mong thêm sinh sắc, trí tuệ và gợi cảm trong khi vẫn không ngừng làm mới chữ nghĩa, tạo dựng hình ảnh độc đáo. Vi Thùy Linh phụ trách trang thơ cho báo Lao động Cuối tuần 5 năm qua, biên tập và góp ý bài vở cho nhiều cây bút, góp phần đưa tác phẩm của họ đến với đông đảo độc giả; khơi gợi, cổ vũ tinh thần yêu thơ, đọc sách và quan tâm nghệ thuật của đồng nghiệp, bạn hữu và người đọc mỗi khi có thể. Ở chặng đường gần đây của Linh, tôi thấy thơ chị bám sát hơi thở của đời sống hằng ngày. Vi Thùy Linh có những bài thơ hay: ngưỡng vọng Ức Trai, tưởng nhớ nhà thơ Nguyễn Thụy Kha, họa sĩ Lê Thiết Cương, nhà thơ Thanh Tùng, thơ viết sau khi xem bộ phim Mưa đỏ.
Và tôi đặc biệt vui mừng khi thấy Vi Thùy Linh khơi lại nguồn mạch thơ tình dào dạt đã từng chảy từ thời Đồng tử đến giờ, ngôn ngữ thơ có thêm chất diễm lệ và liêu trai sương khói: Môi em dành cho môi Anh khóa sol/ Đại hồng thủy (Môi Sol), Ô tô trắng đưa em lên núi/ Sương phủ mờ ẩn hiện trần gian/ Hôn ý nhị phiến lá vàng/ Không cần xem lịch Lập Thu Anh ạ/... Em ghi ký ức phía trước bằng thơ thanh nhã/ Anh đan ngón loang ngờm ngợp thảo nguyên (Tịch liêu).
Nhân Dân hằng tháng trân trọng giới thiệu 2 bài thơ tiêu biểu của nhà thơ Vi Thùy Linh
THIỀN XANH
9 giờ sáng ngày 9 tháng 9
Em thiền xanh
Không bao giờ là lữ khách
Trên cánh đồng tình yêu
Tầm tã gieo mồ hôi nước mắt
Gặt nụ cười thảng hoặc
Cuộc việt dã thục mạng tham vọng
Làm bấn loạn chúng sinh
Em gọi biển trời rừng ruộng miền miền về xanh
Khi em tĩnh bằng hằng số nhớ
Khai tuệ bằng ham sống hiểu biết
Lưu lượng tâm hồn mải miết
Xanh cho Anh
NẮNG HỒNG
Không phải vàng, heo may mặc định sắc Thu
Cứ tự nhiên như gió
Hôn bằng tốc độ và cách mà gió muốn
Tháng 9 ơi, vặn nhỏ volume thành phố được không
Người yêu Hà Nội khát khao ngày thơm lắng
Này thiếu phụ mải nghe tình ca Pháp
Mút mùa thẩm du khoan nhặt
Khi vòm sương tuột voan cô dâu
Thì vẽ ra một Ái thành lãng yên
Một cuồng phong trong thiền
Hoạ sĩ Hồng Việt Dũng vừa đánh rơi thêm lọ sơn hồng lên toan mênh mông
Gió cuốn uyên ương vào chiều hy vọng
Một chiều đường một chiều yêu
Bóng ngày đơm nắng bóng lồng trăng đêm
Tắm hồng nàng phương Đông
Suốt giấc chung thanh tân nồng thắm.
