Văn Thánh miếu Vĩnh Long – Nơi tập hợp giáo dục lòng yêu nước

Văn Thánh miếu Vĩnh Long tọa lạc tại phường Phước Hậu, tỉnh Vĩnh Long là một trong những nơi tập hợp giáo dục lòng yêu nước. Tuy đã nhiều lần trùng tu và trải qua các giai đoạn lịch sử nhưng vẫn giữ được nét cổ kính như thuở ban đầu. Đặc biệt, “Lễ hội Văn Thánh Miếu” ở Vĩnh Long đã được công nhận Di sản văn hóa phi vật thể.

Văn Thánh miếu Vĩnh Long nay thuộc phường Phước Hậu, tỉnh Vĩnh Long.
Văn Thánh miếu Vĩnh Long nay thuộc phường Phước Hậu, tỉnh Vĩnh Long.

Văn Thánh miếu là một công trình văn hóa có ý nghĩa lịch sử, đề cao Nho giáo, là thiết chế văn hóa chính thống của nhà nước phong kiến. Trong Nam Kỳ lục tỉnh, Văn Thánh miếu Vĩnh Long xây dựng sau cùng dưới triều Nguyễn và là công trình duy nhất còn tồn tại các yếu tố nguyên gốc cho đến hôm nay.

Kiến trúc độc đáo

Theo nhiều tài liệu ghi chép, năm 1862, sau khi ba tỉnh miền Đông Nam Kỳ lần lượt lọt vào tay thực dân Pháp. Lúc bấy giờ, tỉnh Vĩnh Long cũng lọt vào tay thực dân Pháp nhưng theo hòa ước Nhâm Tuất (1862) thì Pháp phải trả tỉnh này lại cho triều đình Huế. Do đó, sĩ phu ở các tỉnh Biên Hòa, Gia Định và Định Tường đã rầm rộ “ty địa” về Vĩnh Long. Kinh lược sứ Nam Kỳ Phan Thanh Giản giao đốc học Nguyễn Thông tìm mảnh đất xây dựng Văn Thánh miếu nhằm duy trì sự học, phong trào tỵ địa, giáo dục lòng yêu nước. Công trình được khởi công từ mùa đông năm Giáp Tý (1864) và hoàn thành vào mùa thu năm Bính Dần (1866).

ndo_br_anh-2-nhieu-khu-khach-cham-chu-nghe-thuyet-minh.jpg
Nhiều du khách chăm chú nghe thuyết minh về Văn Thánh miếu qua từng bia đá.

Sau khi công trình hoàn thành, triều đình Huế cấp 20 miếu phu để quét dọn, thành lập Hội Văn Thánh miếu để trông nom, cúng tế. Văn Thánh miếu duy trì việc tế lễ ở cấp “trung tự” theo điển lễ của triều Nguyễn một lần duy nhất vào năm 1867 (lễ Xuân Đinh) Đinh đầu của tháng mùa xuân.

Tháng 6/1867, thực dân Pháp đánh chiếm thành Vĩnh Long lần thứ hai. Phan Thanh Giản tuẫn tiết, Nguyễn Thông “ty địa” ra Bình Thuận. Sau khi chiếm xong Vĩnh Long, thực dân Pháp lấy cớ thiếu gỗ xây dựng Dinh tham biện (Dinh tỉnh trưởng) định phá Văn Thánh miếu.

Thực hiện di huấn của cụ Phan Thanh Giản và được đồng bào ở tỉnh Vĩnh Long ủng hộ, ông Bá hộ Trương Ngọc Lang (người Minh Hương) tìm nhiều biện pháp để bảo vệ Văn Thánh miếu, giữ lại công trình văn hóa này. Từ khi ra đời đến nay, Văn Thánh miếu trải qua nhiều đợt trùng tu vào các năm 1872, 1903, 1914, 1933, 1963, 1994, 2006, 2007, 2010 và năm 2019 trùng tu Văn Xương Các.

ndo_br_anh-3-hang-cay-sao-co-thu-trong-van-thanh-mieu.jpg
Hàng cây sao cổ thụ trong Văn Thánh miếu Vĩnh Long.

Cổng Văn Thánh miếu được xây theo lối cổ lầu có ba tầng mái. Tuy đơn giản, nhưng cấu trúc mỹ thuật mang nét đặc trưng của loại hình kiến trúc Văn miếu. Sau cổng là thần đạo đi thẳng vào điện Đại chính. Hai bên là 2 hàng sao cao vút như hai hàng lính đứng hầu. Phía trước chính điện, giữa thần đạo là ba tấm bia đá.

Đáng kể nhất là tấm bia do Phan Thanh Giản viết trước khi tử tiết, Trương Ngọc Lang lập năm 1872. Tấm bia thứ nhì kỷ niệm ông Tống Hữu Định và những vị có công trùng tu tái thiết ngôi miếu năm 1903. Tấm bia thứ ba ca ngợi tấm lòng hảo tâm của bà Trương Thị Loan (con gái của Trương Ngọc Lang) hiến đất làm hoa lợi hương hỏa.

Đặc biệt, trong khuôn viên có xây dựng Tụy Văn Lâu (lầu nhóm họp giới văn nhân tài tử). Tụy Văn Lâu được trùng tu năm 1914 và khoảng năm 1920 – 1923 được đổi tên là Văn Xương Các (gác Văn Xương).

Văn Xương các làm theo kiểu trùng thiềm diệp ốc. Trên gác là nơi cất sách và thờ Văn Xương Đế Quân - vị tinh quân chủ quản việc thi cử học hành. Bài vị Văn Xương Đế Quân đặt trong khám thờ, chạm trổ sơn thếp đẹp đẽ.

Nhưng tầng dưới Văn Xương các mới là nơi quan trọng nhất. Gian giữa là nơi văn nhân, thi nhân ngồi đàm đạo. Phía sau là khám thờ Gia Định Sử sĩ Sùng Đức Tiên sinh Võ Trường Toản và Khâm sai Kinh lược sứ Phan Thanh Giản.

ndo_br_anh-4-van-xuong-cac-nam-trong-van-thanh-mieu.jpg
Văn Xương Các nằm trong khuôn viên Văn Thánh miếu.

Mỗi năm tại Văn Thánh miếu có các ngày lễ lớn. Đó là Tế Khổng Tử và các vị Thánh Hiền vào ngày Xuân Đinh và Thu Đinh (ngày Đinh đầu tháng hai và ngày Đinh cuối tháng tám).

Cùng với đó là tại Văn Xương Các có lễ giỗ Phan Thanh Giản (mồng bốn và mồng năm tháng bảy), ngày giỗ các quan đại thần (ngày 12 và 13 tháng mười âm lịch).

Giữ gìn văn hóa phi vật thể

Theo Ban Quản lý di tích tỉnh Vĩnh Long, hiện nay trên địa bàn tỉnh có 2 di tích quốc gia đặc biệt, 45 di tích cấp quốc gia và 167 di tích cấp tỉnh. Văn Thánh miếu Vĩnh Long được Bộ Văn hóa, Thông tin, Thể thao và Du lịch công nhận là di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia vào năm 1991. Năm 2024, Lễ hội Văn Thánh miếu được công nhận di sản văn hóa phi vật thể.

Ông Trần Văn Viễn, Trưởng Ban Quản lý di tích Văn Thánh miếu Vĩnh Long, cho biết: “Di tích này thường xuyên được người dân và khách du lịch đến tham quan, tìm hiểu bởi kiến trúc và lễ hội ở đây rất độc đáo. Vào những ngày lễ hội, khách thập phương đến rất đông, kín cả khuôn viên. Ngành giáo dục Vĩnh Long cũng thường xuyên đưa các em đến để giáo dục truyền thống, thể hiện tinh thần yêu quê hương đất nước cho các cháu noi theo”.

ndo_br_anh-5-vao-cac-dip-le-tet-rat-dong-ngyoi-den-vieng.jpg
Vào các dịp lễ Tết rất đông người đến viếng.

Từ nhiều năm qua, tỉnh Vĩnh Long đã tăng cường số hóa hình ảnh, hiện vật, nội dung ở các di tích lịch sử văn hóa cũng như các khu lưu niệm trên địa bàn tỉnh để phát triển khoa học, công nghệ trong lĩnh vực di sản văn hóa.

Việc số hóa không chỉ góp phần quan trọng trong công tác quản lý, lưu trữ dữ liệu di sản, làm cơ sở nghiên cứu lịch sử, văn hóa mà còn hỗ trợ tối đa việc trưng bày, tuyên truyền, quảng bá di sản, giúp mọi người có thể tiếp cận di sản một cách nhanh chóng, hiệu quả và thiết thực.

Theo lãnh đạo Bảo tàng tỉnh Vĩnh Long, nhận thức tầm quan trọng của công tác chuyển đổi số, từ năm 2022 đến nay, Bảo tàng Vĩnh Long từng bước thay đổi về hình thức trưng bày, tuyên truyền, phục vụ khách tham quan. Từ hình thức trực tiếp như truyền thống, nay đơn vị đã đưa vào hoạt động trang Thông tin điện tử. Qua đó, giúp cho quần chúng nhân dân dễ dàng tiếp cận các thông tin về bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa bằng hình thức gián tiếp qua Trang thông tin điện tử http://www.baotangvinhlong.vn.

ndo_br_anh-6-hat-boi-trong-van-thanh-mieu.jpg
Ngành văn hóa tỉnh Vĩnh Long thường xuyên tổ chức hát bội trong khuôn viên Văn Thánh miếu để phục vụ du khách.

Nguyên Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Vĩnh Long Nguyễn Xuân Hoanh chia sẻ: “Văn Thánh miếu Vĩnh Long là một trong những di tích khá đặc biệt so với các tỉnh trong khu vực và Thành phố Hồ Chí Minh. Chính nhờ nơi đây do chính nhân dân đóng góp, xây dựng và bảo vệ cho nên kiến trúc và lễ hội ở đây gần như vẫn còn giữ nguyên giá trị. Đây không chỉ có giá trị về lịch sử văn hóa mà còn có giá trị về lòng dân. Khám phá trong từng trang tư liệu ở các khu di tích, chúng ta mới thấy rằng có nhiều tài liệu giúp cho các nhà nghiên cứu khám phá được vùng đất ngày xưa. Trải qua bao thăng trầm lịch sử, nhiều di sản phản ánh sự đa dạng văn hóa và sự sáng tạo của con người được kế tục qua nhiều thế hệ. Nó không chỉ có khả năng tồn tại lâu dài mà còn là minh chứng cho tình yêu, sự trân trọng giá trị lao động, ý thức giữ gìn bản sắc văn hóa và tinh thần đoàn kết. Đây chính là kết tinh của phẩm chất, cốt cách và nguồn động lực về tinh thần của người dân Vĩnh Long trong suốt chiều dài lịch sử, từ thời khai hoang mở cõi đến quá trình đấu tranh, hình thành và phát triển”.

Có thể bạn quan tâm

Đơn vị thi công tập trung máy móc nhân lực thi công đường động lực đoạn nối với quốc lộ 12 qua địa bàn bản Che Phai, phường Điện Biên Phủ.

Các dự án trọng điểm ở Điện Biên tăng tốc về đích

Chỉ còn hơn một tháng đến hạn cuối phải hoàn thành toàn bộ dự án trọng điểm tại tỉnh Điện Biên, những ngày này, cả hệ thống chính trị ở 4 phường, xã đang quyết liệt vào cuộc "gỡ" vướng mặt bằng; các đơn vị thi công thì huy động tổng lực nhân công, máy móc tăng tốc về đích...

Đến với Trường Mầm non và Tiểu học Tong Chiêng (thuộc Trường Tiểu học và Trung học cơ sở Chiềng Sung), xã Mai Sơn, tỉnh Sơn La.

Du lịch từ thiện - Hành trình kết nối trái tim

Trong những năm gần đây, mô hình du lịch kết hợp hoạt động thiện nguyện ngày càng được nhiều du khách hưởng ứng. Không chỉ khám phá cảnh đẹp, tìm hiểu văn hóa, mà mỗi chuyến đi còn mang theo những món quà và sẻ chia đến với học sinh, người dân vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

Nhiều trường học ở Thành phố Hồ Chí Minh tổ chức các hoạt động trải nghiệm cho học sinh trong giờ ra chơi.

Mô hình trường học không điện thoại ở Thành phố Hồ Chí Minh

Trong thời đại số, điện thoại thông minh đã trở thành công cụ không thể thiếu trong cuộc sống hàng ngày. Tuy nhiên, việc sử dụng điện thoại trong môi trường học đường lại mang đến nhiều thách thức, như làm phân tâm học sinh, ảnh hưởng đến chất lượng học tập, thậm chí dẫn đến các vấn đề về sức khỏe tâm lý do lạm dụng mạng xã hội.

Cổng phía nam Thành nhà Hồ.

Về với di sản xứ Thanh

Là một trong năm di sản văn hóa thế giới của Việt Nam với kiến trúc đá độc nhất vô nhị Đông Nam Á và mang dáng dấp uy nghi của một kinh đô xưa, thế nhưng Thành nhà Hồ (nằm ở xã Vĩnh Long, Vĩnh Tiến, tỉnh Thanh Hóa) vẫn lặng lẽ, thâm trầm chìm trong dáng vẻ cô tịch như một bản hùng ca chưa có người đàn đúng điệu.

Các em học sinh nghèo, hiếu học ở xã Đắk Ơ và xã Bù Gia Mập được tặng xe đạp tiếp sức đến trường.

Nhiều hoạt động thiện nguyện hướng về vùng biên

Trong những ngày gần đây, nhiều hoạt động thiện nguyện đã diễn ra trên tuyến biên giới tỉnh Đồng Nai. Thông qua các hoạt động này đã góp phần chăm lo đời sống vật chất, tinh thần cho đồng bào nghèo trong giai đoạn đói giáp hạt, cũng như giúp những đối tượng yếu thế vượt khó khăn.

Nhiều giống hoa hồng mới được lai tạo từ hoa hồng lửa của Làng hoa Sa Đéc được Viện Cây ăn quả miền nam giới thiệu tại hội thảo “Giới thiệu giống hoa hồng mới và quy trình kỹ thuật”.

Hành trình "hồi sinh" giống hoa hồng lửa Sa Đéc

Thương hiệu hoa hồng lửa đã gắn liền với Làng hoa Sa Đéc, tỉnh Đồng Tháp. Sau nhiều năm canh tác, giống hoa “biểu tượng của làng hoa” này đứng trước nguy cơ mai một do thoái hóa. Trước thực trạng đó, tỉnh đã chủ động phối hợp với các nhà khoa học, khởi động hành trình “giữ lửa” bản sắc làng hoa bằng công nghệ tiên tiến.

Công nhân ngành điện Thành phố Hồ Chí Minh tuyên truyền các biện pháp sử dụng điện an toàn cho người dân.

Cảnh báo các nguy cơ tai nạn điện tại các khu vực ngập nước

Ngày 8/11 vừa qua, tại địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh lại vừa có thêm một vụ tai nạn chết người liên quan đến điện giật xảy ra tại khu vực ngập nước khiến người dân không khỏi bất an. Từ thực tế này, các cơ quan chức năng, đơn vị quản lý cần tiếp tục có các giải pháp hướng dẫn, cảnh báo, phòng ngừa hiệu quả hơn nữa.

Các nghệ sĩ tham gia khối văn hóa-thể thao diễu hành kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám thành công và Quốc khánh 2/9. (Ảnh: nhandan.vn)

Văn hóa soi đường: Nâng cao quyền thụ hưởng văn hóa của nhân dân

Với sứ mệnh phụng sự nhân dân, hơn 80 năm qua, ngành văn hóa Việt Nam đã đạt nhiều thành tựu to lớn trong bảo đảm và nâng cao quyền thụ hưởng văn hóa của nhân dân. Những kết quả đó khẳng định vị thế của văn hóa là nền tảng tinh thần, là mục tiêu, động lực và sức mạnh nội sinh quan trọng thúc đẩy phát triển bền vững đất nước.

Quang cảnh mua bán cá tại chợ ma.

Đêm "chợ ma" mùa nước nổi

Những ngày này, “chợ ma” hay được gọi là chợ đêm Tha La phường Vĩnh Tế, tỉnh An Giang hoạt động náo nhiệt. Tuy là chợ “chồm hổm”, diện tích chưa được 500m2 nhưng nổi tiếng là nơi bán cá đồng, cá sông lớn nhất tỉnh trong mùa nước nổi.

Chuyên gia và lãnh đạo thành phố Cần Thơ tham quan mô hình trồng hành tím tại phường Vĩnh Châu.

Sản xuất hữu cơ, hướng đi mới cho người nông dân Cần Thơ

Mặc dù được xác định là ngành kinh tế chủ lực của thành phố Cần Thơ, nhưng cũng như nhiều địa phương trong khu vực, sản xuất nông nghiệp nơi đây đang đối mặt với nhiều thách thức, đặc biệt là hàng rào kỹ thuật đối với nông sản nhập khẩu và yêu cầu ngày càng khắt khe về tiêu chuẩn nông nghiệp hữu cơ.