- Là một trong những quốc gia có tốc độ tiếp cận và phủ sóng công nghệ nhanh trong khu vực, nhưng nhiều vụ việc trên không gian mạng cho thấy sự chưa bắt kịp đặc tính xã hội số của một bộ phận cư dân người Việt. Điều này có nguyên nhân từ đâu, thưa ông?
- Tôi nghĩ, điều đó không chỉ phản ánh những hành vi thiếu văn hóa của một bộ phận cư dân, mà còn cho thấy sự chưa bắt kịp với xã hội số, văn hóa số của họ. Nguyên nhân của tình trạng này bắt nguồn từ nhiều yếu tố, bao gồm cả nhận thức, giáo dục và thói quen xã hội chưa được cập nhật kịp thời với sự phát triển của công nghệ và văn hóa số.
Với tốc độ lan truyền nhanh chóng của thông tin, những hành động thiếu trách nhiệm trong đời sống thực có thể nhanh chóng bị phát hiện và phơi bày trên mạng xã hội. Sự thiếu ý thức về hậu quả của việc hành xử không đúng mực đã dẫn đến những sự cố đáng tiếc.
- Để hình thành văn hóa số và hệ miễn dịch số (loại trừ các yếu tố xấu, độc, lừa đảo) cho cộng đồng, theo ông, cần phải làm gì?
- Chúng ta cần một cách tiếp cận toàn diện, kết hợp giữa công nghệ, giáo dục, chính sách và ý thức cá nhân.
Một trong những yếu tố quan trọng nhất là truyền thông, giáo dục về cách hành xử và ứng xử trên không gian số. Văn hóa số không chỉ đơn giản là biết cách sử dụng công nghệ mà còn đòi hỏi sự hiểu biết về quyền và trách nhiệm của mỗi cá nhân khi tham gia không gian này. Cần có những chương trình truyền thông, giáo dục về an ninh mạng, kỹ năng đánh giá và xử lý thông tin, nhằm giúp mọi người, đặc biệt là thế hệ trẻ, có khả năng nhận diện và đối phó với các yếu tố tiêu cực như tin giả, lừa đảo, và nội dung độc hại.
Công nghệ không chỉ là nguồn cơn gây ra vấn đề mà còn có thể trở thành giải pháp mạnh mẽ. Các nền tảng trực tuyến và mạng xã hội cần áp dụng những biện pháp kiểm duyệt nội dung chặt chẽ, sử dụng trí tuệ nhân tạo và các thuật toán tiên tiến để phát hiện và loại bỏ những nội dung xấu, độc hại, lừa đảo một cách nhanh chóng. Bên cạnh đó, các chính sách bảo vệ quyền riêng tư và an ninh mạng cần được tăng cường, tạo ra một khuôn khổ pháp lý rõ ràng, giúp bảo vệ người dùng khỏi các nguy cơ lừa đảo và tấn công mạng.
Tôi cũng nghĩ rằng, sự hình thành hệ miễn dịch số cần dựa trên ý thức và sự tham gia tích cực của cộng đồng. Mỗi cá nhân không chỉ là người tiêu thụ nội dung mà còn là người kiến tạo nên không gian số lành mạnh. Khi mỗi người đều ý thức được trách nhiệm của mình, từ việc cẩn trọng trong việc chia sẻ thông tin, báo cáo các nội dung độc hại, cho đến việc khuyến khích và lan tỏa các giá trị tích cực, không gian mạng sẽ trở thành nơi đáng tin cậy và an toàn hơn. Các phong trào cộng đồng trên mạng, từ việc lan tỏa thông tin đúng đắn đến việc tố cáo các hành vi sai trái, đều góp phần xây dựng một hệ miễn dịch tự nhiên mạnh mẽ cho cộng đồng số.
Các cơ quan quản lý nhà nước và các tổ chức xã hội cần có vai trò tích cực trong việc kiểm soát và điều phối không gian mạng. Việc thực thi các quy định pháp luật liên quan đến an ninh mạng cần được đẩy mạnh, nhằm xử lý nghiêm các hành vi xâm phạm, phát tán nội dung xấu độc. Đồng thời, các tổ chức xã hội, đặc biệt là các tổ chức liên quan đến bảo vệ trẻ em, quyền riêng tư và an toàn số, cần tham gia tích cực trong việc nâng cao nhận thức cộng đồng và hỗ trợ các chiến dịch bảo vệ người dùng trên không gian mạng.
 |
| Khai thác thế mạnh công nghệ 3D mapping để kể câu chuyện về “Tinh hoa đạo học” tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám. Nguồn: VGP |
Thêm vào đó, để tạo ra một văn hóa số lành mạnh, chúng ta cần thúc đẩy văn hóa đối thoại, nơi mọi người có thể thảo luận, trao đổi một cách cởi mở và tôn trọng. Sự minh bạch trong truyền thông và thông tin là điều cần thiết để giảm sự lan truyền của các yếu tố độc hại. Khi mọi người có thể tin tưởng vào các nguồn thông tin đáng tin cậy, và cùng nhau thúc đẩy sự thật, không gian số sẽ trở thành một nơi an toàn và lành mạnh hơn.
Như vậy, văn hóa số và hệ miễn dịch số không phải tự nhiên mà có, nó cần sự chung tay từ nhiều phía - từ cá nhân, cộng đồng, doanh nghiệp đến các cơ quan nhà nước. Chỉ khi tất cả cùng ý thức, cùng hành động vì một không gian số an toàn và lành mạnh, chúng ta mới có thể xây dựng được một nền tảng số bền vững, nơi mà các yếu tố tiêu cực, độc hại sẽ dần bị loại trừ.
- Một lĩnh vực được coi là có tác động quan trọng đến việc hình thành văn hóa số cũng như có vai trò tạo động lực cho phát triển kinh tế-xã hội là văn hóa đã và đang ghi nhận những nỗ lực trong hoạt động chuyển đổi số. Ông đánh giá như thế nào về vấn đề này?
- Trong thời gian vừa qua, chúng ta đã có nhiều nỗ lực trong việc chuyển đổi số trong lĩnh vực văn hóa. Nhiều di sản văn hóa đã được số hóa, trở thành một tài sản vô giá đối với đất nước, và là tài nguyên mới để khai thác di sản theo cách thức mới.
Văn hóa, với vai trò không thể thiếu trong sự phát triển kinh tế-xã hội, đang chứng kiến những bước tiến mạnh mẽ trong công cuộc chuyển đổi số. Quá trình này không chỉ mang đến sự thay đổi trong cách tiếp cận văn hóa, mà còn mở ra những cơ hội to lớn để lan tỏa, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa trong thời đại công nghệ số.
Chuyển đổi số trong lĩnh vực văn hóa đã tạo ra một không gian mới, nơi mà nghệ thuật, di sản, và các hoạt động sáng tạo có thể tiếp cận với công chúng một cách rộng rãi hơn bao giờ hết. Những bảo tàng, di tích lịch sử và các hình thức nghệ thuật truyền thống được số hóa, mang lại trải nghiệm mới lạ và thú vị cho người xem thông qua công nghệ thực tế ảo, thực tế tăng cường. Những gì mà Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, Bảo tàng Lịch sử quốc gia, Bảo tàng Dân tộc học, Bảo tàng Phụ nữ, Di tích Văn Miếu-Quốc Tử Giám... đã làm được không chỉ giúp bảo tồn những giá trị quý báu của văn hóa, mà còn tạo điều kiện cho việc tiếp cận chúng dễ dàng hơn, không bị giới hạn bởi địa lý hay thời gian.
 |
| Câu chuyện về “Tinh hoa đạo học” tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám. Nguồn: VGP |
Chuyển đổi số cũng đã tạo động lực mạnh mẽ cho sự phát triển kinh tế văn hóa. Nhờ có công nghệ, các sản phẩm văn hóa số như phim, âm nhạc và sách điện tử được phân phối toàn cầu, giúp các nghệ sĩ và nhà sáng tạo tiếp cận với thị trường quốc tế, từ đó mang lại nguồn thu lớn hơn. Các nền tảng số như YouTube, Spotify, hay các ứng dụng đọc sách trực tuyến đã mở ra kỷ nguyên mới, nơi mà người sáng tạo nội dung có thể phát huy tiềm năng của mình và người tiêu dùng có thể trải nghiệm các sản phẩm văn hóa một cách thuận tiện nhất.
"Quá trình chuyển đổi số trong lĩnh vực văn hóa ở nước ta không chỉ tạo ra những giá trị mới mà còn góp phần bảo tồn và phát triển các giá trị truyền thống. Đây là một hành trình đầy tiềm năng, nơi mà văn hóa và công nghệ kết hợp để mang lại sự đổi mới, sáng tạo và phát triển bền vững cho xã hội” - PGS, TS BÙI HOÀI SƠN.
Tuy nhiên, chúng ta cần nhận thức rằng, sự chuyển đổi này không chỉ đơn thuần là số hóa nội dung, mà còn đòi hỏi một sự thay đổi sâu rộng về cách thức quản lý và vận hành. Việc xây dựng các chính sách và hệ thống pháp lý bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, khuyến khích sự sáng tạo, và bảo đảm quyền lợi cho các nghệ sĩ và nhà sáng tạo nội dung trong môi trường số là vô cùng quan trọng. Các cơ quan quản lý cần nhanh chóng thích ứng với những thay đổi này để bảo đảm rằng văn hóa không chỉ được bảo tồn mà còn phát triển bền vững trong thời đại số.
Ngoài ra, chuyển đổi số trong văn hóa còn mang lại cơ hội cho việc xây dựng cộng đồng văn hóa toàn cầu, nơi mà mọi người, dù ở bất kỳ đâu, đều có thể cùng nhau chia sẻ, học hỏi và tôn vinh những giá trị văn hóa khác biệt. Điều này không chỉ giúp tạo nên sự gắn kết xã hội mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy giao lưu văn hóa quốc tế.
Như vậy, văn hóa số không chỉ là tương lai mà còn là hiện tại, là nguồn động lực mạnh mẽ thúc đẩy kinh tế-xã hội tiến xa hơn trong thời đại công nghệ 4.0 .
-Xin trân trọng cảm ơn ông!
