Hà Nội ơi (Nhà xuất bản Thông tấn, 2025) phảng phất sức hấp dẫn của một kinh đô nghìn năm tuổi với tất cả sự lịch duyệt, sâu lắng, giản dị, tinh tế pha lẫn nét xô bồ, thân mật, ồn ã của phố thị và các thế hệ thị dân. Nhân Dân cuối tuần có cuộc trò chuyện cùng ông:
Điểm kết nối mọi tâm hồn yêu Hà Nội
- Tiêu đề cuốn sách và 5 chương nội dung (Nước, Sắc, Vị, Tính, Tình) thật cô đọng, gần gũi và có nét duyên dáng. Vì vậy, tôi tin là phải mất không ít thời gian tư duy, ông và nhóm cộng sự mới có thể hoàn thành được việc dựng khung nội dung này. Khó khăn hơn cả trong phần việc này có thể là những gì, thưa ông?
- Ý tưởng thực hiện một cuốn sách về Hà Nội dành cho người Hà Nội và người yêu Hà Nội, dù sinh sống ở bất kỳ đâu, đến từ một người bạn lâu năm của tôi. Chị ấy cũng là người tài trợ thực hiện dự án này.
Nhưng đúng như bạn nói, chúng tôi cũng mất khá nhiều thời gian để giải quyết mọi việc, đâu chừng 18 tháng. Đầu tiên, về tên sách, điểm trùng hợp là, ngay từ khởi thủy, tôi đã nghĩ tới cái tên đó nhưng tôi cứ im lặng, xem ở các cuộc gặp để chia sẻ và phát triển nội dung giữa bộ ba: chủ nhân ý tưởng-người biên soạn sách và tác giả phần viết trong sách, các bạn ấy sẽ nghĩ về tên sách như thế nào… Tôi không nhớ một trong hai người đó, ai nói lên tên này, và chúng tôi chọn luôn. Thú vị lắm, sau khi sách được xuất bản, bạn bè ở các địa phương khác cứ hỏi tôi: Thế khi nào thì làm sách Sài Gòn ơi, Nam Định ơi…
Về tên của các chương và một số phần trong từng chương sách, đó là kết quả của một trao đổi rất tuyệt vời giữa chúng tôi và một số người thân quen, bạn hữu mà chúng tôi cảm nhận là họ rất yêu thương Hà Nội. Chúng tôi bắt đầu bằng câu hỏi: thứ/điều đầu tiên mỗi khi họ nghĩ tới, nhớ về Hà Nội là gì… Chúng tôi lọc ra được khoảng 50 từ khóa. Từ đó, cấu trúc cuốn sách với 5 chương và các phần nội dung chia nhỏ trong từng chương dần thành hình.
- Tôi hiểu rằng hình ảnh trong sách không phải để minh họa cho những cái tên, những phần viết nhưng quả là, có một số phần mà tôi thoáng cảm nhận về sự minh họa của ảnh như vậy.
- Để trả lời bạn, tôi muốn diễn giải thêm rằng, hầu hết các bức ảnh mà tôi lựa chọn cho cuốn sách này đều là ảnh được chụp/sáng tác trước khi chúng tôi có kế hoạch làm sách. Việc đầu tiên để khai triển ý tưởng này là tôi đã lên danh sách khoảng 50 tác giả mà tôi biết về chất lượng nghệ thuật nhiếp ảnh của họ, hoặc là tác giả của những bộ ảnh về Hà Nội mà cá nhân tôi rất quan tâm. Tôi quan tâm đến chất lượng của ảnh chứ không hẳn vì tên tuổi, danh tiếng của tác giả. Trong sách, có ảnh của Ngô Lâm Thanh, người chưa bao giờ tự gọi mình là một nhiếp ảnh gia. Anh ấy ban đầu còn rất ngại ngùng khi biết tôi chọn ảnh của anh ấy, nhất là dùng để làm bìa sách nữa. Nhưng đơn giản thôi, tôi chọn vì thấy chất lượng ảnh của anh ấy tốt, có sự phù hợp với tình cảm và tinh thần của toàn bộ cuốn sách.
Bên cạnh đó, vẫn có những phần ảnh được chụp bổ sung cho nội dung cuốn sách này, chẳng hạn, trong chương tiêu đề Vị, có phần về món ăn như bún chả, ốc luộc, bánh gối, tôi quyết định cùng Vũ Khôi Nguyên, tác giả làm việc cho phần nội dung này, đi chụp ảnh mới. Nhóm ảnh như vậy mang tính chất thuật lại câu chuyện về một số vị quà chiều, món ăn chơi của Hà Nội.
Tựu trung, đây là một cuốn sách ảnh (photo book) về Hà Nội, trong đó có những bức ảnh/tác phẩm ảnh độc lập rất đẹp về Hà Nội từ nhiều năm tháng trước, nguyên giá trị qua thời gian, lại cũng có những bức ảnh đang kể một câu chuyện nhỏ về Hà Nội hiện tại. Hai dạng ảnh này đan xen, hài hòa với nhau chứ không hề cạnh tranh nhau và nhờ đó, để ngỏ không gian cho người viết tự do bày tỏ cảm xúc, bình giải về Hà Nội qua từng chương nội dung, đồng thời cũng để ngỏ không gian thoáng đãng để chính người đọc cùng suy ngẫm, cảm nhận, bình luận, hồi nhớ về một Hà Nội của riêng họ trong lúc thưởng lãm cuốn sách này.
Tôi vẫn mong, sau khi gấp lại Hà Nội ơi, bất kể người đọc nào cũng muốn bước chân ra phố Hà Nội để cảm nhận nguồn năng lượng tích cực từ tình cảm yêu mến thành phố này mà cuốn sách đem lại cho họ, và có thể là giơ camera lên, dẫu bằng điện thoại cũng được, ghi lại những khoảnh khắc mà họ nhận ra chỉ có ở Hà Nội… Đó chính là ký ức của tương lai về một thành phố mà tôi, chắc chắn rồi, và bạn, tôi chắc vậy (cười), đều thương mến. Đó là một phần mục tiêu của việc xuất bản cuốn sách này.
Hơn một dự án nhiếp ảnh về Việt Nam đang đợi tôi
- Như ông có chia sẻ là sau khi ra mắt Hà Nội ơi, không ít bạn hữu đã hỏi ông về dự án sách tương tự ở các địa phương khác. Câu trả lời của ông là thế nào?
- Tôi rất cởi mở, nếu có thể có một nguồn tài trợ cho tôi thực hiện “Nam Định ơi”, “Sài Gòn ơi”, tôi sẵn lòng bỏ ra một năm rưỡi, ít nhất là vậy, cho mỗi ấn phẩm, như đã từng làm với Hà Nội ơi (cười).
- Tôi hiểu là việc thực hiện một cuốn sách ảnh nghiêm túc cần sự đầu tư về thời gian và tài chính, nhưng lại rất khó để thu hồi chi phí, nhất là trong sự chuyển dịch nhanh chóng của văn hóa nghe nhìn và văn hóa đọc hiện nay. Nhưng tôi nghe nói, ông vẫn còn muốn in lại cuốn Vietnam Pagodas với phiên bản tiếng Việt. Vì sao, thưa ông?
- Cuốn Vietnam Pagodas hiện có ấn bản song ngữ Anh-Pháp. Nhưng vì tôi muốn bạn đọc Việt Nam có dịp tiếp cận hình ảnh không ít ngôi chùa trước khi được trùng tu, cải tạo nên tôi lên kế hoạch tái bản, bổ sung phần dịch văn bản tiếng Việt. Nếu có tài trợ, tôi muốn thực hiện hai bộ song ngữ: Việt-Anh và Việt-Pháp cho ấn bản này.
Trước kia, tôi có điều kiện thực hiện nhiều dự án chụp ảnh quảng cáo và dành thu nhập từ đó để đầu tư phát triển các ý tưởng sách ảnh về Việt Nam. Có cuốn sách, như Vietnam-A Sense of Place (tạm dịch Việt Nam-một cảm thức về nơi chốn) được xuất bản ở châu Âu, in tới 30.000 bản (cười). Không kể Hà Nội ơi, tôi đã có 5 cuốn sách ảnh về Việt Nam, nhưng về các quốc gia châu Á khác mà tôi từng tới làm việc, chỉ có hai cuốn, một về Campuchia và một về Thái Lan…
Hiện tại, tôi vẫn mong muốn tập trung vào việc ảnh của mình về Việt Nam có thể hữu ích hơn đối với người Việt Nam như thế nào…
- Chân thành cảm ơn ông về thịnh tình của ông dành cho Việt Nam. Gắn bó với Việt Nam từ năm 1987 đến nay, có lẽ bên cạnh các ngôi chùa mà ông từng đặt chân tới khi người ta chưa trùng tu, xây mới, hẳn là còn rất nhiều địa điểm khác tương tự vậy; ở đó, thời gian như ngưng lại. Bên cạnh việc xuất bản sách, ông có khi nào nghĩ tới việc tái sử dụng các phần khác trong kho dữ liệu hình ảnh mà tôi tin là đồ sộ này?
- Tôi có kế hoạch cùng một thư viện ở Pháp công bố kho dữ liệu này ở định dạng trực tuyến. Tuy nhiên, tôi cần nhiều thời gian để sao chụp hình ảnh từ lưu trữ phim slide, bên cạnh đó là việc sắp xếp, phân chia các nhóm nội dung và bổ sung thông tin nguồn, như thời gian, nơi chụp, hoàn cảnh chụp… trong khi, tôi vẫn phải làm việc, chưa thể nghỉ hưu nếu chiểu theo các quy định dành cho công dân Pháp muốn nghỉ hưu (cười).
Tôi và một nhà xuất bản sách của Pháp có kế hoạch thực hiện một ấn phẩm về ẩm thực trong liên hệ với văn hóa Việt Nam, bao gồm phần viết và ảnh của tôi. Ngoài ra, còn có phần tranh vẽ của một số tác giả Việt Nam mà tôi biết họ làm việc rất tốt.
- Trân trọng cảm ơn ông!
Nicolas Cornet bắt đầu làm việc ở Việt Nam và nhiều nước châu Á khác từ năm 1987, với tư cách nhiếp ảnh gia cho một số tờ báo và tạp chí lớn ở châu Âu, như Le Monde, Figaro, Nouvel Observateur (Pháp); L'Espresso, D-La Repubblica (Italy); Mare, Merian (Đức). Một trong những cuốn sách của ông, Vietnam Pagodas (Chùa Việt Nam, song ngữ Anh-Pháp, Nhà xuất bản Thông tấn) đã được trao giải Nhì-Giải thưởng toàn quốc về thông tin đối ngoại năm 2018.
