Vượt qua nhiều thách thức để khám phá vẻ đẹp dưới mặt biển

Các bức ảnh của anh không chỉ đem đến cái nhìn thú vị về cuộc sống của muôn loài dưới mặt biển, mà còn chứa đựng hy vọng có thể đóng góp vào thay đổi nhận thức của cộng đồng trong bảo vệ môi trường biển, như mong muốn của cá nhân anh. Chúng tôi có cuộc trò chuyện cùng anh.

Rủi ro trong chụp ảnh đại dương

- Điều gì thôi thúc anh thử thách bản thân và khám phá đại dương sâu thẳm?

- Sau khi tốt nghiệp, nhận tấm bằng kỹ sư chuyên ngành Tự động hóa, Đại học Bách khoa Thành phồ Chí Minh, tôi bắt đầu khám phá nhiếp ảnh như một niềm đam mê để thư giãn sau giờ làm việc và cân bằng lại với công việc kỹ thuật khô khan.

Năm 2017, khi có cơ hội tham gia cộng đồng nhiếp ảnh quốc tế của Tạp chí National Geographic, tôi được tiếp cận, học hỏi, đặc biệt là được truyền cảm hứng rất nhiều từ các nhiếp ảnh gia tài năng trên khắp thế giới. Trong số đó, có Paul Nicklen, một nhà bảo tồn đại dương, nhiếp ảnh gia về động vật hoang dã nổi tiếng của National Geographic, đồng thời là nhà đồng sáng lập tổ chức bảo tồn biển SeaLegacy. Tôi cũng là một người hâm mộ nhà tự nhiên học Sir David Attenborough, linh hồn của chương trình phim tài liệu nổi tiếng The Blue Planet về thế giới đại dương và sinh vật biển.

Tới cuối năm 2018, nung nấu mong muốn ghi lại những vẻ đẹp đa dạng của thế giới trong lòng đại dương, tôi quyết định tìm kiếm một hướng đi mới mẻ cho bản thân với bộ môn nhiếp ảnh dưới nước.

- Tư duy logic của một kỹ sư tự động hóa mang tới cho anh những lợi thế nhất định khi làm việc với nhiếp ảnh?

- Nền tảng khá tốt về công nghệ và các môn khoa học cơ bản giúp tôi tiết kiệm thời gian trong học hỏi, tìm hiểu về thiết bị kỹ thuật, ánh sáng, cảm biến, các thông số máy ảnh, cũng như cách ứng dụng nhiều phần mềm vào xử lý hậu kỳ. Dẫu vậy, nghệ thuật khác kỹ thuật ở chỗ: không có công thức cố định.

- Chụp ảnh đại dương là một thể loại hoàn toàn mới mẻ ở Việt Nam, ít tay máy dám đầu tư. Sau nhiều năm theo đuổi thể loại này, anh thấy nó khó ở những điểm gì?

- Tại thời điểm bắt đầu theo đuổi nhiếp ảnh dưới nước, tôi hầu như không thấy có ai ở Việt Nam đang gắn bó với mảng nội dung này, cũng không có tài liệu tiếng Việt. Tôi phải tìm kiếm tài liệu tiếng Anh, học hỏi trên các diễn đàn nước ngoài, tự học lặn, tự tìm hiểu về nhiều thiết bị liên quan, rồi mang máy ảnh xuống nước, nơi mà mọi thao tác đều phải diễn ra chậm hơn, khó hơn và dễ gặp rủi ro hơn rất nhiều nếu so chụp ảnh trên cạn.

Điều kiện tiên quyết để có thể tác nghiệp dưới nước là bạn phải có kỹ năng lặn thật sự vững vàng, dù là lặn với bình khí hay lặn tự do, phải làm chủ được các kỹ năng lặn một cách thành thạo, bảo đảm an toàn tuyệt đối cho bản thân trong môi trường khắc nghiệt như giữa lòng đại dương. Nếu chưa thể kiểm soát tốt hơi thở, áp suất, độ nổi, hay phản ứng khi gặp sự cố dưới nước thì chắc chắn, bạn sẽ không thể tập trung cho việc sáng tác ảnh.

Về mặt kỹ thuật nhiếp ảnh, chụp ảnh dưới nước được xem là thể loại nâng cao do cấp độ khó và độ rủi ro cao hơn rất nhiều so với chụp ảnh trên cạn. Ánh sáng tự nhiên bị khúc xạ, màu sắc bị biến đổi và tầm nhìn bị hạn chế trong môi trường nước khiến việc kiểm soát các yếu tố cơ bản như bố cục, độ nét, ánh sáng trong ảnh, màu sắc… trở nên cực kỳ thử thách đối với nhiếp ảnh gia. Điều đó đòi hỏi chúng tôi phải có nền tảng vững chắc về nhiếp ảnh truyền thống trước khi chuyển sang thử sức với thể loại này.

Thiết bị cũng là một yếu tố rất quan trọng và đòi hỏi sự đầu tư lớn. Bạn không chỉ cần thiết bị máy ảnh, ống kính chuyên dụng hoặc vỏ chống nước và vòm kính chất lượng cao, mà còn cần nhiều thiết bị hỗ trợ chuyên dụng khác, rất đắt đỏ và hầu hết phải đặt mua từ nước ngoài, như hệ thống đèn chiếu sáng dưới nước, bộ khung ổn định, màn hình dưới nước... Ấy thế mà chỉ cần một vết rò nhỏ khiến nước biển lọt vào là có thể làm hỏng toàn bộ thiết bị bên trong, kể cả thẻ nhớ chứa dữ liệu hình ảnh đã chụp được.

Mỗi bức ảnh là một thông điệp về sống cân bằng với tự nhiên

- Mới đây bộ ảnh Hành trình theo dấu cá voi Bryde vùng biển Nhơn Lý của anh đã đoạt giải cao nhất cuộc thi ảnh "Hành trình di sản Heritage" 2025. Anh có thể kể lại khoảnh khắc chụp được bộ ảnh này?

- Tôi rất bất ngờ khi nghe tin bộ ảnh may mắn đoạt cả hai giải thưởng cao nhất của cuộc thi: Huy chương vàng VAPA và Giải đặc biệt của Tạp chí Heritage.

Vùng biển trước Lăng Ông Nam Hải, nơi gắn liền với tín ngưỡng linh thiêng của ngư dân, chính là khu vực cá voi Bryde, mà người dân địa phương gọi là cá Ông, thường xuyên trồi lên săn mồi.

Khoảng 5 giờ 30 phút sáng một ngày đầu tháng 7/2025, trên bầu trời phía Đông, từng đàn chim nhạn bay rợp một góc trời, như tín hiệu đầu tiên báo điều kỳ diệu sắp diễn ra. Tôi chuẩn bị sẵn sàng mọi thứ. Trong vài khoảnh khắc ngắn ngủi, cá voi Bryde trồi lên, lượn vòng, đớp đàn cá nhỏ đang tụ lại gần bờ. Sau khoảng nửa giờ, nó lại lặn sâu và mất hút trong làn nước xanh. Đến khoảng xế chiều, cá voi Bryde lại xuất hiện, vẫn ngay trước khu vực Lăng Ông Nam Hải. Vô cùng ấn tượng đối với tôi, bởi ngoài vẻ đẹp ngoạn mục của tự nhiên, cảnh tượng ấy còn gợi những cảm nhận gắn liền với niềm tin tâm linh trong mỗi người được chứng kiến!

- Bên cạnh công việc sáng tác, anh đã thấy, đã quan sát nhiều điều dưới mặt biển từ những lần lặn ngụp trong lòng đại dương. Anh có thể chia sẻ đôi điều "mắt thấy tai nghe" ấy?

- Nước ta có hơn 3.000 km đường bờ biển trải dài từ Bắc tới Nam với nhiều đảo, quần đảo, bãi biển đẹp và cảnh quan thiên nhiên đa dạng, hoạt động du lịch biển Việt Nam phát triển không thua kém các nước trong khu vực. Tuy nhiên, câu chuyện thường chỉ dừng lại ở vẻ đẹp các bãi tắm, du lịch nghỉ dưỡng và cảnh quan bên trên mặt biển. Trong khi đó, nếu nói tới câu chuyện dưới mặt biển, thực tế lại cho thấy nhiều hạn chế và thách thức lớn.

Ngư dân ở nhiều vùng biển nước ta vẫn duy trì nhiều hình thức đánh bắt thủy, hải sản tận diệt, đánh bắt bằng lưới giã cào, bằng xyanua, bằng thuốc nổ... Hoạt động đánh bắt diễn ra liên tục, không có quãng nghỉ để đại dương và các loài sinh vật có thời gian phục hồi. Bên cạnh đó, số lượng khu bảo tồn biển thật sự hiệu quả, được quản lý bài bản và gắn với du lịch trải nghiệm dưới nước vẫn rất khiêm tốn. Du lịch biển của chúng ta chưa khai thác mạnh chiều sâu của các hoạt động lặn biển, "khám phá đại dương".

Ngoài một số khu vực có hoạt động bảo tồn tốt như bảo tồn hệ sinh thái rạn san hô ở Cù Lao Chàm, bảo tồn rùa biển ở Vườn quốc gia Núi Chúa, hay bảo tồn rùa biển và dugong ở Vườn quốc gia Côn đảo…, hầu như rất khó tìm thấy dấu ấn ở các vùng biển khác với các hoạt động bảo tồn biển hiệu quả để có thể xây dựng hình ảnh, tạo điểm nhấn triển khai du lịch sinh thái biển bền vững như các nước trong khu vực.

- Thực trạng này tác động như thế nào đến suy nghĩ của anh trong quá trình gắn bó với việc chụp ảnh về đại dương?

- Cá nhân tôi thấy rằng, việc truyền tải thông điệp về lối sống bền vững với tự nhiên, với đại dương thông qua nhiếp ảnh là rất ý nghĩa và cần thiết. Tôi mong muốn điều này có thể giúp thu hút nhiều hơn sự chú ý của cộng đồng, đồng thời nâng cao nhận thức của cộng đồng về lối sống cân bằng với thiên nhiên trong mối quan hệ cộng sinh mà không gây hại cho hệ sinh thái của trái đất, trong đó bao hàm hệ sinh thái biển.

Từ 2019 đến nay, tôi tiếp tục hành trình khám phá và ghi hình thế giới đại dương, may mắn được chứng kiến và quan sát rất nhiều điều ở các vùng biển Việt Nam cũng như nhiều vùng biển trên thế giới. Một số tác phẩm của tôi cũng được đăng tải và giới thiệu trên các kênh truyền thông trong và ngoài nước.

- Xin cảm ơn anh về cuộc trò chuyện! ■