Ngành công nghiệp khoáng sản có vai trò quan trọng, cung cấp nguyên liệu thiết yếu cho các ngành sản xuất, đặc biệt là vật liệu mới, năng lượng, công nghiệp quốc phòng và công nghệ cao... Đồng thời, giải quyết việc làm, thu nhập cho hàng chục vạn người lao động, góp phần ổn định an sinh xã hội.
Theo ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng Thư ký VCCI, khoáng sản là chìa khóa nâng cao vị thế của Việt Nam. Với trữ lượng khoáng sản quý hiếm đứng top 10 thế giới, đặc biệt là đất hiếm và Vonfram, tài nguyên Việt Nam sẽ là nền tảng cho các ngành công nghệ tương lai như sản xuất pin, chip bán dẫn, vũ khí hiện đại hay tên lửa phòng không.
Đảng và Nhà nước đã nhất quán chủ trương: tập trung phát triển chế biến sâu khoáng sản. Nhưng hiện nay, tiềm năng phát triển của ngành khai khoáng chưa được khai thác tối đa, một trong những nguyên nhân là do do chính sách tài chính còn nhiều bất cập.
Ông Đậu Anh Tuấn cho rằng, nghĩa vụ tài chính hiện nay của các doanh nghiệp khoáng sản tại Việt Nam cao hơn nhiều lần so với mức trung bình của nhiều quốc gia khác, tạo ra rủi ro lớn cho năng lực cạnh tranh và thu hút đầu tư. Vì vậy, cần có đánh giá toàn diện chính sách hiện hành đối với ngành khoáng sản, đồng thời đối thoại cởi mở, thẳng thắn giữa các bên liên quan để xác định đúng mức độ gánh nặng thuế-tài chính, từ đó xây dựng chính sách hài hòa, thúc đẩy phát triển bền vững cho ngành.
Nhiều chuyên gia, doanh nghiệp chia sẻ, bất cập lớn nhất nằm ở việc áp dụng đồng thời thuế tài nguyên và tiền cấp quyền khai thác khoáng sản, tạo ra tình trạng thuế chồng thuế. Tiến sĩ Nguyễn Tiến Chỉnh chỉ rõ: Hai khoản thu này về bản chất là một, nhưng việc tách ra đã đẩy gánh nặng thuế, phí (chưa kể thuế thu nhập doanh nghiệp) của doanh nghiệp khoáng sản Việt Nam lên tới khoảng 25,1% doanh thu.
Đáng chú ý, việc áp dụng thuế thu nhập doanh nghiệp lên đến 50% đối với doanh nghiệp khai thác khoáng sản vonfram đã đi ngược lại chủ trương khuyến khích đầu tư vào các khoáng sản chiến lược. Từ đó, tồn tại thực trạng dù trữ lượng nằm trong top 10 thế giới, giá trị xuất khẩu quặng và kim loại của Việt Nam chỉ đạt 3,9 tỷ USD (2023) top 41 thế giới, theo dữ liệu từ Deloitte.
Để ngành công nghiệp khoáng sản phát triển, các chuyên gia dự hội thảo đều thống nhất cho rằng, cần xem xét lại các chính sách thuế. Giải pháp hiệu quả nhất là hợp nhất tiền cấp quyền và thuế tài nguyên thành một khoản thu, đồng thời áp dụng chính sách ưu đãi có điều kiện như miễn, giảm thuế cho các doanh nghiệp đầu tư chế biến sâu và tận thu khoáng sản đi kèm.
Ông Nguyễn Văn Phụng, nguyên Vụ trưởng Vụ Quản lý Thuế doanh nghiệp lớn nhấn mạnh, vấn đề cốt lõi là cần hoàn thiện thể chế một cách đồng bộ. Việc hợp nhất thuế tài nguyên và tiền cấp quyền khai thác khoáng sản là cần thiết để đảm bảo tính minh bạch, công bằng và cạnh tranh quốc tế, đồng thời tạo động lực thực sự cho các dự án chế biến sâu khoáng sản.
Hội thảo “Chính sách tài chính cho ngành công nghiệp khoáng sản” đưa ra nhiều giải pháp góp phần xây dựng chính sách minh bạch, ổn định và cạnh tranh quốc tế cho ngành này
Hội thảo “Chính sách tài chính cho ngành công nghiệp khoáng sản” mở ra kỳ vọng rằng, với chính sách minh bạch, ổn định và cạnh tranh quốc tế, ngành khoáng sản Việt Nam sẽ “vươn mình”, biến tiềm năng thành giá trị thực, khai thác hiệu quả nguồn lực, phát triển chế biến sâu và nâng tầm vị thế quốc gia trên bản đồ vật liệu chiến lược toàn cầu.
