Ngỡ ngàng Khánh Hội

Ký ức một vùng "đất dữ"

Có lần, NSND Lệ Thủy hoài niệm về tuổi thơ của mình trong một dịp trải lòng với công chúng. Bà kể, từ khi mới vài ba tuổi, bà đã theo mẹ cha lên sống ở xóm nghèo Khánh Hội, dưới chân một cây cầu, chung quanh cửa nhà nhếch nhác. Những đứa trẻ cùng lứa với bà cũng nhếch nhác, ốm yếu. Ngày ngày, bà cùng các bạn đi gánh nước, cùng vào cuộc mưu sinh với mẹ cha.

Thế rồi, giữa không gian nhuốm màu hồng trần ấy, bà lại bị mê hoặc bởi giọng ca vọng cổ của ông Năm Truyền. Cô bé chưa đầy mười tuổi đã nhận ông Năm làm thầy, để rồi bắt đầu bước chân vào con đường nghệ thuật chỉ vài năm sau đó. Dẫu sau này trở thành một tên tuổi rực sáng trên bầu trời nghệ thuật cải lương, nhưng bà vẫn luôn nhớ về vùng đất Khánh Hội đầy lầm lụi của thời thơ ấu...

Thuở ấy, vùng đất Khánh Hội được khai mở cùng với thương cảng Sài Gòn, trở thành nơi đi về của khách thương hồ, và cũng là nơi trú ngụ của khách giang hồ tứ xứ. Đến cuối thế kỷ 19, khi thương cảng phát triển, tại đây xuất hiện những xóm thợ của phu khuân vác bến cảng hay công nhân làm bên hãng tàu Ba Son. Cái tên Khánh Hội khi ấy được dùng chung cho cả một vùng đất bao quanh cảng Sài Gòn, bây giờ là toàn bộ quận 4.

Nơi đây từng in đậm nhiều dấu tích lịch sử. Từ bến Nhà Rồng vùng Khánh Hội, Bác Hồ đã ra đi tìm đường cứu nước. Đây cũng là cái nôi của giai cấp công nhân với những cái tên đi vào lịch sử: Thương cảng Sài Gòn, Faci, Ba Son, Bastos,... Thời kháng chiến chống thực dân Pháp có các chiến sĩ cách mạng đã từng hoạt động trên mảnh đất cảng Khánh Hội, Tân Hội xưa, tiêu biểu như Lý Tự Trọng, Phạm Văn Đồng, Lê Văn Lương, Hoàng Quốc Việt, Lê Quang Sung... Nơi vẫn còn dấu tích sự ra đời của An Nam Cộng sản Đảng, của Xứ ủy Nam Kỳ...

Thời kỳ chống đế quốc Mỹ, trên địa bàn quận đã ghi dấu bước chân của các chiến sĩ cách mạng: Nguyễn Văn Trỗi, Nguyễn Thái Bình, Phan Kiệm, Đoàn Cao Hồng, Trang Tấn Khương, Đoàn Văn Bơ, Đặng Gia Lợi, Vũ Hồng, Lê Văn Thành, Lê Minh Nhựt, Nguyễn Văn Đua, Nguyễn Thành Tài, Lê Văn Nuôi... gắn liền với các đơn vị: Liên quận 2 - 4, cánh Tây Nam, Thành đoàn Sài Gòn - Gia Định gắn liền với các vùng căn cứ hẻm cách mạng... Đây cũng là nơi các chiến sĩ cách mạng ẩn dật hoạt động trong lòng dân. Sinh thời, nhà văn Sơn Nam kể: "Nhiều bạn trẻ cho in tập thơ của Thi văn đoàn ca ngợi Tổ quốc, ca ngợi quân Giải phóng, chuyền tay nhau. Dịp Cụ Hồ mất, tôi cũng được năm ba người bạn mời dự lễ truy điệu, cử hành tại nhà (ở khu Khánh Hội), ấm cúng mà đậm đà tình cảm".

Tôi cũng từng được nghe nhà văn Sơn Nam kể về nhiều kỷ niệm của ông với khu Khánh Hội này. Rằng, từ thời thuộc Pháp, Khánh Hội đã nổi tiếng với cao bồi, du đãng. Nhất là từ khi Mỹ đưa quân ồ ạt vào Việt Nam, thì các đám lính thủy ngập tràn phố xá, lúc này đã mọc lên đủ thứ trò ăn chơi, từ nhậu nhẹt, cờ bạc, đến gái gú, hút xách... Đó cũng là lúc các băng đảng cao bồi, du đãng trong đám thanh niên người Việt nổi lên, chia nhau cát cứ khắp cả vùng.

Trong đà phát triển mới

Từ mấy chục năm nay, Khánh Hội chuyển mình cùng với nhịp điệu phát triển mạnh mẽ của cả thành phố. Vùng kinh rạch với toàn nhà ổ chuột xưa, giờ đã nhường chỗ cho những con đường thẳng tắp, những tòa cao ốc lộng lẫy.

Con đường Khánh Hội - huyết mạch giao thông của một khu vực đô thị mới -cũng được mở ra rộng lớn trên cái nền của những lối mòn xưa. Hai bên đường là dãy phố bán buôn tấp nập. Bước ra từ thế giới cần lao, người Khánh Hội giờ đã tự mở ra cho mình những hướng đi mới cho cuộc đời...

39 năm sau ngày giải phóng, các thế hệ cách mạng và nhân dân quận 4 đã, đang và tiếp tục theo dấu chân Bác, học tập tính kiên cường, nghị lực và ý chí, nhiệt huyết cách mạng của Bác, biến quận 4 từ một quận nghèo trở nên khá và giàu theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Trên địa bàn quận 4, hiện nay có hàng ngàn đơn vị kinh tế, luôn giữ được nhịp độ phát triển ổn định và có mức tăng trưởng khá.

Từ một quận có cơ sở hạ tầng còn thấp, hiện quận 4 đã hoàn chỉnh đô thị hóa bằng chỉnh trang kiến thiết đô thị: Triển khai và hoàn thành nhiều chương trình xây dựng cơ bản, có những công trình mang lại hiệu quả cao; kéo giảm 20% số vụ phạm pháp hình sự/năm, biến một vùng "đất dữ" thành vùng "đất lành"...

Với trẻ em ở TP Hồ Chí Minh ngày nay, Khánh Hội đã trở thành một địa chỉ thân thuộc, thường được ví như "thiên đường của trẻ thơ". Nằm ngay trong công viên lộng gió, rợp mát bóng cây, khu giải trí KizCiti - khu vui chơi kết hợp hướng nghiệp đầu tiên của thành phố - thật sự là không gian đầy thơ mộng. Ở đây, các em được tập làm bác sĩ, thợ nấu ăn hay quan tòa, lính cứu hỏa...

Xuôi theo dòng người xe tấp nập tới cây cầu Kinh Tẻ nối từ quận 4 sang quận 7, phóng tầm mắt về phía xa, bóng những tòa cao ốc của đô thị phía nam in trên nền trời xanh ngắt. Mới thấy, Khánh Hội không chỉ là vạch nối giữa quá khứ và hiện tại, mà còn là nơi mở hướng thẳng tiến tới tương lai...