Bước nhảy vọt trên thị trường ô-tô
Từ đầu những năm 90 của thế kỷ trước, chính phủ và các đảng liên minh tại Na Uy đã dần đưa ra các biện pháp khuyến khích để đẩy nhanh quá trình phát triển của các phương tiện không khí thải. Năm 2016, Quốc hội Na Uy quyết định đưa ra mục tiêu quốc gia là tất cả ô-tô bán ra từ sau năm 2025 đều không phát thải, chạy hoàn toàn bằng điện hoặc hydro. Đến nay, quốc gia Bắc Âu này đang tiến rất gần mục tiêu đặt ra. Trang Elbil.no dẫn số liệu của Hiệp hội xe điện Na Uy cho biết, thị phần doanh số bán xe điện đã tăng vọt từ mức 2,9% một thập niên trước lên 65% vào năm 2021. Với những thay đổi mạnh mẽ vẫn đang diễn ra trên thị trường ô-tô, xe điện đã chiếm tới 79,3% trong tổng số xe bán ra trong năm 2022 tại Na Uy.
Tổng Thư ký Hiệp hội xe điện Na Uy Christina Bu giải thích về tiến trình mà quốc gia này đang đạt được để tiến tới các mục tiêu phát triển bền vững: Tám trong số 10 người tiêu dùng chọn mua xe ô-tô chạy hoàn toàn bằng điện thay vì động cơ đốt trong là một bước tiến đáng kể để Na Uy đạt được mục tiêu khí hậu. Điều này chứng minh chắc chắn rằng, xe điện giá cả phải chăng là lựa chọn số một đối với chủ sở hữu ô-tô mới. Hiệp hội xe điện Na Uy tự tin rằng, nước này có thể đạt mục tiêu xe không phát thải sẽ chiếm 100% doanh số ô-tô mới vào năm 2025. Xe điện hiện nay được tin dùng không chỉ ở các khu vực thành thị, mà còn cả ở các vùng nông thôn.
Hiệp hội xe điện Na Uy đang nỗ lực vận động để nhắc nhở chính phủ nước này về tầm quan trọng của ngành xe điện và tiếp tục chứng minh cho thế giới thấy rằng, khí hậu lạnh giá và cơ sở hạ tầng xa xôi không phải là lý do có thể cản trở sự phát triển của xe điện. Nếu Na Uy làm được thì bất kỳ quốc gia nào cũng làm được, đại diện Hiệp hội xe điện Na Uy khẳng định.
Micah Toll, phóng viên chuyên viết về xe điện, trong một bài đăng trên Electrek.co đánh giá rằng, với danh hiệu quốc gia có số xe điện theo bình quân đầu người cao nhất thế giới hiện nay, Na Uy dường như đang đi trước kế hoạch đạt mục tiêu không còn bán xe động cơ đốt trong kể từ sau năm 2025. Gần 80% xe mới bán ra là xe điện, trong khi xe hybrid sạc điện cũng chiếm hơn 10%. Như vậy, xe thuần động cơ đốt trong chỉ còn chiếm tỷ lệ rất ít. Micah Toll cho biết, thậm chí nhìn thấy dòng chữ người dân viết trên tường: Xe động cơ đốt trong sẽ sớm “tuyệt chủng” tại Na Uy.
Kể về chuyến đi Na Uy của mình, Toll cho biết, mỗi lần anh bước lên một chiếc xe thì đó là xe điện. Xe đón trả khách ở khách sạn là xe điện, taxi ngoài phố là xe điện và thậm chí thuyền hay phà cũng chạy điện. Xe không chạy điện đầu tiên mà Toll gặp là một chiếc mô-tô trượt tuyết. Nhưng cũng có những xe trượt tuyết khác chạy bằng điện.
 |
Phóng viên Micah Toll trải nghiệm dịch vụ xe điện tại Oslo. Ảnh: TWITTER |
Thay đổi để dẫn đến thành công
Tổng Thư ký Hiệp hội xe điện Na Uy Christina Bu nhấn mạnh, thông điệp của Na Uy gửi tới phần còn lại của thế giới rất rõ ràng. Giờ đây không có lý do gì để bào chữa cho sự ô nhiễm không cần thiết của động cơ đốt trong khi cuộc chiến chống biến đổi khí hậu đang diễn ra rất cấp bách.
Câu chuyện thành công của Na Uy trước hết là nhờ gói ưu đãi đáng kể của chính phủ được phát triển để kích thích doanh số bán xe không khí thải. Thuế đối với các phương tiện không phát thải đã được giảm, trong khi thuế đối với các phương tiện gây ô nhiễm được tăng lên, khiến cho việc chọn ô-tô không phát thải và ô-tô phát thải thấp luôn có lợi về mặt kinh tế hơn ô-tô có mức phát thải cao. Điều này có được nhờ vào nguyên tắc “người gây ô nhiễm phải trả tiền” trong hệ thống thuế ô-tô.
Mức thuế cao được áp dụng đối với ô-tô phát thải cao và thuế thấp hơn đối với ô-tô phát thải thấp và phát thải bằng không. Trong một thời gian dài, thuế đánh vào ô-tô gây ô nhiễm đã hỗ trợ một phần cho các ưu đãi dành cho ô-tô không phát thải mà không bị thất thu ngân sách. Bên cạnh đó, Na Uy cung cấp các ưu đãi như miễn phí hoặc giảm phí cầu đường, bãi đậu xe miễn phí đối với các phương tiện không phát thải.
Một hệ thống trạm sạc trải khắp đất nước cũng góp phần nâng số xe điện vận hành trên đường. Xe chạy hoàn toàn bằng điện hiện chiếm tổng cộng 20,9% tổng số ô-tô chở khách ở Na Uy và hệ thống trạm sạc cũng đang nhanh chóng phát triển theo để đáp ứng nhu cầu. Trong khi phần lớn người dân sạc xe tại nhà, họ vẫn có thể tìm thấy các trụ sạc công cộng trên khắp đất nước. Người tiêu dùng sẵn sàng trả giá cao hơn cho dịch vụ sạc nhanh, trung bình gấp ba lần số tiền họ phải trả cho tiền điện ở nhà.
Chỉ tính riêng trong năm 2022, hơn 1.500 trạm sạc nhanh mới được thiết lập, bổ sung cho hơn 5.600 trạm sạc đã được xây dựng trước đó trên toàn quốc. Cơ sở hạ tầng cho các trạm sạc nhanh dành cho xe điện trải dài hơn 1.700 km từ phía bắc của vòng Bắc cực đến mũi phía nam của Na Uy.
Thúc đẩy xe điện, song đó không phải là bước cuối cùng của Na Uy để hướng tới hệ sinh thái giao thông vận tải bền vững. Điện ở Na Uy cũng “xanh” khi quốc gia này tự sản xuất hơn 90% lượng điện từ thủy điện, trong khi gần như tất cả phần còn lại đến từ năng lượng gió.
Trên thực tế, Na Uy đã bắt đầu giảm dần các chính sách hỗ trợ xe điện, nhằm giảm mức độ sở hữu tư nhân. Từ năm 2023, một số thuế mua hàng dựa trên trọng lượng của ô-tô có thể cũng sẽ được áp dụng đối với tất cả các xe điện mới. Đi bộ và đi xe đạp là giải pháp đang được khuyến khích ở những thành phố lớn, như Oslo, nhằm giảm mật độ giao thông cũng như mức tiêu tốn năng lượng. Giải pháp này đang dần được tiếp nhận ở nhiều nơi trên thế giới khi ngày càng nhiều người dân đô thị nhận ra những chiếc xe ô-tô đang phá hủy không gian sống của họ. Na Uy hiện đẩy mạnh những chính sách khuyến khích việc đạp xe và đi bộ, đồng thời phát triển mạnh mẽ hơn hệ thống giao thông công cộng.
Trong thời gian ở Oslo, tác giả Micah Toll không một lần đặt chân lên taxi, dù đều là xe điện. Toll cho biết, có thể đến bất cứ nơi đâu trong thành phố bằng các phương tiện công cộng, từ tàu điện đến xe bus. Xe máy điện và xe đạp điện ở khắp nơi nhờ các công ty chia sẻ phương tiện quy mô nhỏ, dù loại phương tiện này thường chỉ phù hợp vào mùa hè.
Như vậy, ô-tô điện chỉ là một phần của giải pháp để đạt mục tiêu thật sự ở quốc gia có ít nhất sáu tháng trong năm tuyết phủ. Đích đến của Na Uy là một cảnh quan giao thông bền vững phục vụ con người với đa dạng các phương tiện thân thiện với môi trường.
