Trên cánh đồng Châu Đốc, Tri Tôn

Dãy nhà san sát, lởm chởm bên mép nước. Lòng sông mở ra rộng thênh thang, phẳng lặng đến mức tưởng như có thể bước qua mà không ướt chân. Sông Hồng luôn biết cách khởi đầu theo một kiểu khác, không còi xe, không những đoàn thuyền ngược xuôi, chỉ còn thứ im lặng lơ lửng như cơn ngủ chuẩn bị vào giấc.

Những chiều nắng rựng lên vài cơn the thắt. Ba ngồi chỗ hiên tay đong đưa ca nước chè, ngó lên phía cây cam trước sân.

Cần gạt nước đã ở mức độ làm việc tối đa mà không xua được nước mưa ào ạt tuôn lên mặt kính.

Là nước. Nhưng lũ về khiến bờ sông tan hoang, bãi bờ rách nát. Nhưng nước về, cỏ cây quên đi ngày nắng hạn, cần mẫn vá víu đôi bờ. Ngày tôi đến Ayun Pa (Gia Lai), thị xã nhỏ bên dòng sông Ba, một vùng chuyển tiếp giữa Tây Nguyên và duyên hải, chênh vênh bên những khô cằn.

Những cơn gió se se đã gõ cửa hiên nhà, nhắc tôi rằng phải soạn sửa tủ áo quần cho con. Tôi lôi từng chồng áo len, áo khoác dày ra gấp gọn, xếp thành hàng ngay ngắn.

Bóng núi như tấm áo choàng đen thẫm phủ lên những mái nhà sàn cheo leo. Mối rừng ùa ra từng đám béo mẫm, trắng xóa. Chúng bay chán chê rồi đậu kín mặt đất, bãi cỏ, cành cây… Mối chưa kịp tản đi thì chuồn chuồn lại kéo về đàn đàn lũ lũ. Mất điện. Mưa xối xả. Gió điên cuồng gầm rú. Cây cối đổ gãy răng rắc.

20 năm về trước, ở “Làng đại học Thủ Đức” có một quán lẩu mà đám sinh viên nghèo luôn thuộc nằm lòng. Quán bình dân, bán đúng hai món lẩu giá rẻ với đa phần khách là sinh viên, gọi món thì ít, xin thêm thì nhiều.

Có ai đang ở giữa mùa đông mà lại nhớ mùa đông.

Trong túi xách ra đảo X đợt đó của ông giáo chỉ có ba bộ đồ thay đổi, còn lại là sách.

Hà Nội một ngày mưa bão, tôi nhận điện thoại từ Mỹ Anh - một người bạn học, “trên Ngọc Chiến họ alo, muốn xin cái nhà ăn cho các cháu. Anh đi thực địa được không?”. Ngọc Chiến, là một xã của huyện Mường La, Sơn La trước đây, nằm giữa núi rừng Hoàng Liên, giáp ranh với Mù Cang Chải (Yên Bái).

Cửa sổ nhà tôi mở góc nhìn ra một góc phố đông đúc, nhộn nhịp. Ngày ngày, nhìn dòng xe chen chúc như những đàn kiến hối hả chạy trốn trước cơn mưa, tôi tự hỏi: Ngoài kia mọi người vội vàng như thế, nếu mình sống chậm lại, liệu có bị bỏ rơi ở phía sau?

Cuối chiều, xe dạt về vùng ven thành phố, Quan ôm chiếc võng vào rừng tràm, cột nó lên thả mình lắc lư, hát vài câu rồi ngủ vùi lúc nào không biết. Khi bị đánh thức bởi người đàn ông da ngăm đen, tay lăm lăm máy cưa, chân đi giày dân quân bó chắc quần vải anh mới chợt tỉnh.

Đó là miền đất thẳm sâu thương nhớ, với những ai từng ở nơi này, đã đi quá xa bây giờ trở lại.

Là khi đang nắng rang trời! Miền trung mùa nắng như chảo dầu sôi có thể tráng được trứng, ấy vậy nói mưa là mưa, như không! Lam đứng ngoài ban-công ngửa tay hứng mưa vừa nghe Thủy nói một câu nghe hờn:

Cơn mưa cuối cùng vừa dứt, dòng sông lại mở lòng ra với trời, với đất. Con nước thôi cuộn mình, chỉ còn khoảng lặng mênh mang, nơi lau trắng bắt đầu thức dậy. Lau trải dài dọc hai bờ, bay bay theo làn gió. Mỗi lần thấy lau nở, lòng tôi lại rưng rưng vừa bình yên, vừa nao nao, gặp lại chính mình của những năm tháng cũ.

Bà từng ôm đứa cháu nhỏ trong một cơn mưa, không phải để che roi mà như muốn che cả bầu trời cho một mầm non vừa nhú.

Tôi lại ngồi tỉ mẩn lau lại từng cái nan hoa, vành bánh chiếc xe đạp như lau đi lớp bụi thời gian bám vào ký ức mà chiếc xe ấy đã gắn bó với gia đình tôi tròn nửa thế kỷ.

Mây vẫn ầng ậc nước, trên dãy núi xa xa, Thái cảm giác cái âm u vẫn chưa tan biến, dẫu mưa lũ đã đi qua năm ngày.

Tầng 2 của phòng đào tạo Phân viện Báo chí và Tuyên truyền hôm ấy chật kín sinh viên. Đó là hôm nhà trường bắt đầu trả bằng tốt nghiệp cho lứa sinh viên năm cuối. Hai cái cầu thang ở hai đầu hiên lố nhố kẻ đứng, người ngồi.

Khi trong lòng còn giữ được một khoảng trong trẻo để quay về, người ta sẽ bớt lạc bước giữa những chênh vênh của đời sống.

Ông Nhân thảng thốt gọi “Thiện!” rồi ngồi sụp xuống ôm ông Thiện chặt cứng. “Thiện ơi… anh tìm em cực khổ quá… Có việc gì thì anh em nương tựa nhau chứ sao đi ăn nhờ ở đậu vậy em ơi?”. Mọi người trong khu xưởng mộc Bồ Đề đồng loạt ngừng tay.

Làng quê tôi độc canh cây lúa. Một đời bùn đất, người dân quê tôi xưa vẫn nghèo như rơm rạ, bữa ăn lấy các loại mắm làm đầu. Nhưng tôi nhớ, làng tôi cũng có những người cả đời không mấy khi phải lội xuống bùn. Đó là những người làm nghề câu cáy hôi, trong đó có bác dâu tôi.

Sau nhiều năm đi chợ, tôi dần hình thành cho mình một thói quen. Hễ là đồ ăn, thực phẩm gì không nhất thiết phải lưu trữ lâu quá, tôi sẽ mua những thức bánh lá, quà quê ở cái chợ ngách gần nhà.

Đàn mối từ đâu túa ra, bay vòng trên đầu rồi lao thẳng vô người Vy. Cảm giác sợ hãi dấy lên đột ngột rồi tan biến.

Cánh cửa tối mầu của căn chung cư cũ khẽ kêu cót két. “Đây là mẹ nuôi của bố”... Nó chỉ kịp nghe loáng thoáng như vậy khi lọt vào vòng tay chặt đến nghẹt thở cùng với những âm thanh lạ lẫm của một thứ ngôn ngữ kỳ lạ.

Trung thu bây giờ đã khác nhiều. Phố xá rực rỡ ánh đèn điện, lồng đèn chạy pin sáng nhấp nháy, tiếng nhạc phát ra vui nhộn. Trẻ con giờ cầm đèn đi rước cũng chẳng lo tắt nến giữa đường. Nhưng cứ mỗi lần nhìn thấy ánh sáng ấy, lòng tôi lại dấy lên một nỗi bồi hồi khó tả…

Thỉnh thoảng Son chán ghét bản thân khủng khiếp. Nhất là lúc đang ướm thử đôi giày cao gót mầu bạc đính đá lấp lánh trong cửa tiệm sáng choang.

“Swayambhunath, mặt trời, đẹp”, Sumi nói vài từ tiếng Anh cơ bản, xoay camera điện thoại về phía ánh mặt trời trên đỉnh tháp. Thời gian đầu, Sumi vẫn hay đều đặn gọi video call cho chúng tôi, khoe mỗi khoảnh khắc như thế.