Ngày tôi nhập ngũ

Đầu tháng 12/1972 là tháng 11 năm Nhâm Tý, miền núi trời rét căm căm, sương rắc trắng đồi. Làng tôi chộn rộn hẳn lên vì sắp có đợt tuyển quân, nghe nói ngoài mồng mười tây là tập trung, hôm nay đã là mồng bốn, xã chỉ thông báo trước năm ngày, chưa biết ngày nào.

Bọn thanh niên chúng tôi túm năm, tụm ba bàn tán, đoán già, đoán non, đợt này nhập ngũ những ai... Đi làm hợp tác ra đồng sớm hơn cả kẻng, khi làm thì chưa kẻng đã muốn về, tâm trạng thấp thỏm lo không ra lo, mừng không ra mừng. Các phụ huynh thì lo lắng thật sự, ngoài niềm tự hào mình có con em trực tiếp tham gia chiến đấu bảo vệ Tổ quốc, là nỗi lo bom đạn bời bời, các bà mẹ người nọ giấu người kia lấy vạt áo lau nước mắt. Các ông bố thì có vẻ am hiểu thế sự hơn, thông tin chủ yếu là nghe Đài Tiếng nói Việt Nam. Ai nghe được thông tin, nhớ gì nói đấy, rằng ta đang “Tiến công chiến lược” ở cả ba vùng Quảng Trị, Tây Nguyên, đồng bằng Nam Bộ. Nhiều trận đánh lớn, chúng ta đang giành thế chủ động ở khắp các chiến trường. Đàm phán ở Paris có nhiều bước tiến quan trọng... Bố tôi không nói ra nhưng ông biết chắc tôi sẽ nhập ngũ đợt này, vì nhà chưa có người tham gia, xã không duyệt hồ sơ cho tôi đi đại học. Bố tôi bảo: “Phải rèn tốt lúc được huấn luyện, vào chiến trường phải tinh, nhanh, hoạt bát mới được”, vì bố tôi hồi chống Pháp đã chỉ huy đội du kích của huyện. Tôi nghe thì cũng biết thế chứ chưa hình dung chiến trường khó khăn, ác liệt thế nào. Thằng Quy nghe dự kiến cũng đi đợt này nó bảo “Tao phải làm bờ, bừa cho mẹ tao cái ruộng phần trăm, không có tao đi mẹ tao lại phải đi nhờ”. Thằng Chiến bảo: “Em chết dở còn nợ anh Thung mấy nghìn chưa có trả, em đi mang tiếng quá”. Tôi thì đang cố cuốc cho xong bãi chằm, với đang cùng bố sửa cho xong cái chuồng trâu lâu ngày mái hỏng, dột tứ tung ướt hết cả nền chuồng. Gay nhất là anh Trung xóm Mạ lấy vợ có con, ông bà vừa cho vợ chồng ra ở riêng, đang làm nhà, lợp được rồi nhưng chưa che xong vách, nhà còn trống tềnh, trống toàng. Thằng Hùng thì tháng sau hỏi vợ, thấy bảo ra Giêng tổ chức mà cũng dự kiến nhập ngũ đợt này...

Hôm nhà tôi liên hoan, có anh Chương bộ đội về phép ở xóm ngoài vào chơi, mọi người xúm vào hỏi thăm, nghe anh Chương nói chuyện chiến trường. Qua anh Chương thì chiến trường ác liệt lắm, bom đạn tối tăm mặt mũi, quân ta rất anh dũng. Ăn cơm xong mọi người xúm vào cầm tay chúc tôi: “Cháu đi chân cứng đá mềm, phấn đấu hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, đem vinh quang về cho gia đình”. Ai cũng cho tôi tiền, người năm hào, người một đồng, người hai đồng. Bà Liên bảo: “Nếu vào đấy gặp anh Chiến, cháu nói với nó là mẹ ở nhà vẫn khỏe không phải lo đâu nhé”. Ông Hòa còn dặn: “Cháu gặp thằng Tài nhà bác bảo nó viết thư về, nói là con Hoa ngoan lắm hay sang giúp đỡ bác, viết thư cho nó nhé”…

7 giờ ngày 12, chúng tôi tập trung tại sân UBND xã, anh nào cũng túi xách lỉnh kỉnh. Tôi có hai túi, một túi gồm quần áo, một cuốn sổ tay bìa đỏ, một tệp phong bì và tem để gửi thư về, hai chiếc bút máy Trường Sơn có khắc tên tử tế, một lọ mực Cửu Long mới nguyên túm chặt trong miếng nylon. Một túi là nắm cơm nếp, một gói thịt gà rang gói trong lá chuối, một chai nước sôi để nguội. Sau buổi mít-tinh nghe ông Chủ tịch xã phát biểu, nghe ông xã đội trưởng quán triệt, chúng tôi hành quân bộ vào nơi tập trung của huyện. Người thân bịn rịn chia tay, vài thanh niên có xe đạp dắt theo chúng tôi đi thêm một quãng đường.

Có thể bạn quan tâm

Ảnh: SONG ANH

Mãn đình hồng trước hiên nhà cũ

Đông đã về thật rồi. Những luồng gió len lỏi qua triền đồi, khẽ lùa vào mái tóc, mang theo một mùi ẩm ướt, ngai ngái của đất trời trước khi chạm lạnh.

Minh họa: NGUYỄN MINH

Hương sắc muộn mùa

“Anh lại phải vào Tây Nguyên vì dự án trong ấy đang phát sinh một số vấn đề”. Khang vừa nhét mấy bộ quần áo vào va-li vừa nói như thanh minh.

Đôn Ki-hô-tê, cát và đêm

Dãy nhà san sát, lởm chởm bên mép nước. Lòng sông mở ra rộng thênh thang, phẳng lặng đến mức tưởng như có thể bước qua mà không ướt chân. Sông Hồng luôn biết cách khởi đầu theo một kiểu khác, không còi xe, không những đoàn thuyền ngược xuôi, chỉ còn thứ im lặng lơ lửng như cơn ngủ chuẩn bị vào giấc.

Bữa cơm mùa gặt.

Nhớ cơm mới ngày mùa

Những chiều nắng rựng lên vài cơn the thắt. Ba ngồi chỗ hiên tay đong đưa ca nước chè, ngó lên phía cây cam trước sân.

Minh họa: NGUYỄN MINH

Chạy trước tử thần

Cần gạt nước đã ở mức độ làm việc tối đa mà không xua được nước mưa ào ạt tuôn lên mặt kính.

Ayun Pa ngày lũ

Là nước. Nhưng lũ về khiến bờ sông tan hoang, bãi bờ rách nát. Nhưng nước về, cỏ cây quên đi ngày nắng hạn, cần mẫn vá víu đôi bờ. Ngày tôi đến Ayun Pa (Gia Lai), thị xã nhỏ bên dòng sông Ba, một vùng chuyển tiếp giữa Tây Nguyên và duyên hải, chênh vênh bên những khô cằn.

Ảnh: SONG ANH

Một thời... áo vá

Những cơn gió se se đã gõ cửa hiên nhà, nhắc tôi rằng phải soạn sửa tủ áo quần cho con. Tôi lôi từng chồng áo len, áo khoác dày ra gấp gọn, xếp thành hàng ngay ngắn.

Minh họa: NGUYỄN VÂN CHUNG

Chiếc hộp gỗ

Bóng núi như tấm áo choàng đen thẫm phủ lên những mái nhà sàn cheo leo. Mối rừng ùa ra từng đám béo mẫm, trắng xóa. Chúng bay chán chê rồi đậu kín mặt đất, bãi cỏ, cành cây… Mối chưa kịp tản đi thì chuồn chuồn lại kéo về đàn đàn lũ lũ. Mất điện. Mưa xối xả. Gió điên cuồng gầm rú. Cây cối đổ gãy răng rắc.

Chợ đêm sinh viên ở làng đại học. Ảnh: VNE

Quán lẩu “ký ức”

20 năm về trước, ở “Làng đại học Thủ Đức” có một quán lẩu mà đám sinh viên nghèo luôn thuộc nằm lòng. Quán bình dân, bán đúng hai món lẩu giá rẻ với đa phần khách là sinh viên, gọi món thì ít, xin thêm thì nhiều.

Minh họa: NGUYỄN MINH

Kệ sách ở đảo X

Trong túi xách ra đảo X đợt đó của ông giáo chỉ có ba bộ đồ thay đổi, còn lại là sách.

Họ đi xin nhưng chẳng lấy cho mình

Họ đi xin nhưng chẳng lấy cho mình

Hà Nội một ngày mưa bão, tôi nhận điện thoại từ Mỹ Anh - một người bạn học, “trên Ngọc Chiến họ alo, muốn xin cái nhà ăn cho các cháu. Anh đi thực địa được không?”. Ngọc Chiến, là một xã của huyện Mường La, Sơn La trước đây, nằm giữa núi rừng Hoàng Liên, giáp ranh với Mù Cang Chải (Yên Bái).

Ảnh: HẢI ANH

Thả một hòn đá xuống dòng sông

Cửa sổ nhà tôi mở góc nhìn ra một góc phố đông đúc, nhộn nhịp. Ngày ngày, nhìn dòng xe chen chúc như những đàn kiến hối hả chạy trốn trước cơn mưa, tôi tự hỏi: Ngoài kia mọi người vội vàng như thế, nếu mình sống chậm lại, liệu có bị bỏ rơi ở phía sau?

Minh họa: NGUYỄN MINH

Bến lang thang

Cuối chiều, xe dạt về vùng ven thành phố, Quan ôm chiếc võng vào rừng tràm, cột nó lên thả mình lắc lư, hát vài câu rồi ngủ vùi lúc nào không biết. Khi bị đánh thức bởi người đàn ông da ngăm đen, tay lăm lăm máy cưa, chân đi giày dân quân bó chắc quần vải anh mới chợt tỉnh.

Thu chạm miền biên viễn

Đó là miền đất thẳm sâu thương nhớ, với những ai từng ở nơi này, đã đi quá xa bây giờ trở lại.

Minh họa: NGUYỄN MINH

Những cơn mưa đi lạc

Là khi đang nắng rang trời! Miền trung mùa nắng như chảo dầu sôi có thể tráng được trứng, ấy vậy nói mưa là mưa, như không! Lam đứng ngoài ban-công ngửa tay hứng mưa vừa nghe Thủy nói một câu nghe hờn:

Ảnh: HẢI ANH

Trong mỗi chúng ta có mùa lau trắng

Cơn mưa cuối cùng vừa dứt, dòng sông lại mở lòng ra với trời, với đất. Con nước thôi cuộn mình, chỉ còn khoảng lặng mênh mang, nơi lau trắng bắt đầu thức dậy. Lau trải dài dọc hai bờ, bay bay theo làn gió. Mỗi lần thấy lau nở, lòng tôi lại rưng rưng vừa bình yên, vừa nao nao, gặp lại chính mình của những năm tháng cũ.

Ảnh: SONG ANH

Vòng tay trong mưa

Bà từng ôm đứa cháu nhỏ trong một cơn mưa, không phải để che roi mà như muốn che cả bầu trời cho một mầm non vừa nhú.

Ảnh: SONG ANH

Chiếc xe cổ tích

Tôi lại ngồi tỉ mẩn lau lại từng cái nan hoa, vành bánh chiếc xe đạp như lau đi lớp bụi thời gian bám vào ký ức mà chiếc xe ấy đã gắn bó với gia đình tôi tròn nửa thế kỷ.

Minh họa: NGUYỄN NGHĨA CƯƠNG

Về cùng suối Nhớ

Mây vẫn ầng ậc nước, trên dãy núi xa xa, Thái cảm giác cái âm u vẫn chưa tan biến, dẫu mưa lũ đã đi qua năm ngày.

Quán sinh viên. Ảnh: NAM ANH

Quán U Phong

Tầng 2 của phòng đào tạo Phân viện Báo chí và Tuyên truyền hôm ấy chật kín sinh viên. Đó là hôm nhà trường bắt đầu trả bằng tốt nghiệp cho lứa sinh viên năm cuối. Hai cái cầu thang ở hai đầu hiên lố nhố kẻ đứng, người ngồi.

Trình diễn hát hố tại một sự kiện văn hóa. Ảnh: LÊ MINH

Tiếng hát hố còn vang trong gió

Khi trong lòng còn giữ được một khoảng trong trẻo để quay về, người ta sẽ bớt lạc bước giữa những chênh vênh của đời sống.

Minh họa: NGUYỄN MINH

Nghĩa anh em

Ông Nhân thảng thốt gọi “Thiện!” rồi ngồi sụp xuống ôm ông Thiện chặt cứng. “Thiện ơi… anh tìm em cực khổ quá… Có việc gì thì anh em nương tựa nhau chứ sao đi ăn nhờ ở đậu vậy em ơi?”. Mọi người trong khu xưởng mộc Bồ Đề đồng loạt ngừng tay.

Bới cát tìm dã tràng. Ảnh: SONG ANH

Còn trong nỗi nhớ

Làng quê tôi độc canh cây lúa. Một đời bùn đất, người dân quê tôi xưa vẫn nghèo như rơm rạ, bữa ăn lấy các loại mắm làm đầu. Nhưng tôi nhớ, làng tôi cũng có những người cả đời không mấy khi phải lội xuống bùn. Đó là những người làm nghề câu cáy hôi, trong đó có bác dâu tôi.

Ảnh: HẢI ANH

Bánh lá quà quê

Sau nhiều năm đi chợ, tôi dần hình thành cho mình một thói quen. Hễ là đồ ăn, thực phẩm gì không nhất thiết phải lưu trữ lâu quá, tôi sẽ mua những thức bánh lá, quà quê ở cái chợ ngách gần nhà.

Minh họa: NGUYỄN MINH

Giông chiều

Đàn mối từ đâu túa ra, bay vòng trên đầu rồi lao thẳng vô người Vy. Cảm giác sợ hãi dấy lên đột ngột rồi tan biến.

Ảnh: SONG ANH

Người mẹ nuôi lao công

Cánh cửa tối mầu của căn chung cư cũ khẽ kêu cót két. “Đây là mẹ nuôi của bố”... Nó chỉ kịp nghe loáng thoáng như vậy khi lọt vào vòng tay chặt đến nghẹt thở cùng với những âm thanh lạ lẫm của một thứ ngôn ngữ kỳ lạ.

Ảnh: ANH QUÂN

Chiếc đèn ông sao mùi tre ngâm

Trung thu bây giờ đã khác nhiều. Phố xá rực rỡ ánh đèn điện, lồng đèn chạy pin sáng nhấp nháy, tiếng nhạc phát ra vui nhộn. Trẻ con giờ cầm đèn đi rước cũng chẳng lo tắt nến giữa đường. Nhưng cứ mỗi lần nhìn thấy ánh sáng ấy, lòng tôi lại dấy lên một nỗi bồi hồi khó tả…