Nhận diện những “nghịch lý” của nền kinh tế
PGS, TS Trần Đình Thiên, thành viên Tổ tư vấn kinh tế của Thủ tướng Chính phủ cho rằng, kinh tế Việt Nam có nhiều nét khác biệt, điểm đáng chú ý là sau ba năm trải qua đại dịch Covid-19, nền kinh tế nước ta vẫn đứng vững, tạo được đà và thế tăng trưởng tích cực, chứng tỏ năng lực trụ hạng, khả năng “đối mặt các con gió ngược” rất ấn tượng, xứng đáng với những đánh giá tích cực của cộng đồng thế giới.
Tuy nhiên, ông Thiên cho rằng, có hai vấn đề lớn đặt ra. Một là, xu hướng suy giảm động lực tăng trưởng kinh tế liên tục và kéo dài. Trong gần 40 năm đổi mới, dù mức tăng trưởng bình quân không thấp, song cứ sau mỗi giai đoạn 10 năm, tăng trưởng GDP của Việt Nam lại bị giảm gần 1% tốc độ bình quân.
Hai là, quá trình phát triển kinh tế của Việt Nam hiện có một số “nghịch lý”: Doanh nghiệp giỏi chống chịu, sống dai nhưng chậm lớn, khó trưởng thành; tăng trưởng GDP cao nhưng lạm phát thấp; lạm phát thấp nhưng lãi suất cao; nhiều doanh nghiệp “đói vốn” nhưng lâm vào tình thế “không thể, không dám và không cần” vay vốn, tùy hoàn cảnh mỗi doanh nghiệp.
Đi sâu vào phân tích, ông cho hay: Nền kinh tế “khát vốn” nhưng lại khó hấp thụ vốn. Minh chứng đến từ giải ngân đầu tư công, tăng trưởng tín dụng… Về đầu tư công, hết tháng 8/2023, giải ngân mới đạt 39,6% kế hoạch; mức tăng trưởng tín dụng chỉ đạt 5,5% trong khi mục tiêu cả năm là tăng 14%.
Với nhận định “Doanh nghiệp Việt Nam giỏi chống chịu, sống dai nhưng chậm lớn, khó trưởng thành”, PGS, TS Trần Đình Thiên cho rằng, không hẳn là nghịch lý, thậm chí, nó còn thuận lý lịch sử, giống như nhận định “ai giỏi chịu khổ thì khó trở thành giàu”. Đối với lực lượng doanh nghiệp, tuy gắn với quá trình chuyển đổi kinh tế chưa lâu, song có những đặc điểm phát triển khác thường. Đó là những doanh nghiệp có năng lực chống chịu và sinh tồn phi thường. Bằng chứng là thực tế hiếm có nơi nào trên thế giới mà doanh nghiệp phải trả giá vốn (lãi suất) cao như ở Việt Nam - thường là gấp 2-3 lần các nền kinh tế thị trường “bình thường” trên thế giới…
“Nếu đo sự phát triển doanh nghiệp theo logic “chạy tiếp sức”, sẽ thấy vấn đề tuổi thọ của doanh nghiệp Việt Nam là đáng lo ngại. Bởi theo thống kê chính thức, hằng năm, số doanh nghiệp “rút khỏi thị trường” xấp xỉ 70-75% số “đăng ký thành lập”. Đây là một tỷ lệ không bình thường...”, TS Trần Đình Thiên nói.
Khôi phục niềm tin của doanh nghiệp
Trước nhận định của PGS, TS Trần Đình Thiên cho rằng, doanh nghiệp Việt Nam “chậm lớn”, bà Lê Hồng Thủy Tiên, Tổng Giám đốc điều hành Tập đoàn Liên Thái Bình Dương chia sẻ, không phải doanh nghiệp muốn “chậm lớn” mà nhiều doanh nghiệp chân chính đầu tư tìm tòi, học hỏi để lớn và trưởng thành một cách vững chắc nhưng còn vướng cơ chế, thiếu chính sách mang tính chiến lược bền vững.
Các doanh nghiệp cũng cần cơ chế, chính sách đột phá nhằm tăng cường nội lực và vượt khó. Như về chính sách thuế tài chính, hỗ trợ lãi vay, cần giải pháp cụ thể cho từng nhóm doanh nghiệp, cần có cơ quan độc lập đánh giá các hỗ trợ cho doanh nghiệp để điều chỉnh hỗ trợ một cách hiệu quả hơn. Bà Lê Hồng Thủy Tiên đề xuất dỡ bỏ những rào cản đối với doanh nghiệp, rà soát những quy định thiếu thực tế, không đặt ra những quy định cao hơn khu vực hoặc thế giới hoặc cao hơn mức cần thiết để tránh lãng phí nguồn lực doanh nghiệp.
Về cơ chế, chính sách phát triển du lịch, đại diện lãnh đạo Tập đoàn Liên Thái Bình Dương đề xuất xem xét ban hành các chính sách đặc biệt nhằm kích cầu du lịch như chính sách thương mại trong khu phi thuế quan, xây dựng và thiết lập các trung tâm bán hàng giảm giá trong khu phi thuế quan và cửa hàng miễn thuế dưới phố, cho phép áp dụng chính sách “duo price” (2 giá) đối với hàng hóa miễn thuế. Đồng thời, đề nghị các cơ quan sớm ban hành chính sách để triển khai trung tâm tài chính tại TP Hồ Chí Minh.
Chủ tịch Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) Phạm Tấn Công cho rằng, cần gỡ nút thắt, nhất là gỡ các nút thắt để phát triển các thị trường như thị trường tín dụng, thị trường trái phiếu, thị trường bất động sản. Đồng thời hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận thị trường quốc tế, mở rộng thị trường, khai thác các hiệp định thương mại mà Việt Nam là thành viên. “Niềm tin là động lực để doanh nghiệp đi lên khi mà doanh nghiệp không dám mở rộng đầu tư hay đầu tư mới, còn những người làm chính sách cũng có những sự e dè”, Chủ tịch VCCI cho hay. Đồng thời, ông nhấn mạnh: Cần xây dựng niềm tin chiến lược đối với môi trường kinh doanh, vào thể chế và chính sách.
Trong khi đó, GS, TS Tô Trung Thành (Trường đại học Kinh tế quốc dân) cho biết, một trong những trở ngại lớn nhất đối với các doanh nghiệp hiện nay là thủ tục hành chính, quy trình tiếp cận gói hỗ trợ. Để chính sách đến doanh nghiệp thì cần cải cách, xử lý minh bạch đối tượng và giảm thủ tục, quy trình tiếp cận gói hỗ trợ. Theo GS, TS Tô Trung Thành, để chính sách bao phủ được các đối tượng thật sự cần hỗ trợ, chúng ta cần tinh chỉnh chính sách cả về đối tượng và quy mô. Theo đó, cần giải pháp đặc thù cho nhóm đối tượng doanh nghiệp nhỏ và vừa và tập trung chính sách cho các ngành, lĩnh vực có tính lan tỏa thì mới có thể sử dụng nguồn lực hiệu quả.
