Mảnh đất màu mỡ để gieo những hạt mầm
Ra đời năm 2010, HANIFF đã nhanh chóng bổ sung và hoàn thiện một cấu trúc chặt chẽ, ngày càng tiệm cận ngưỡng chuyên nghiệp.
Kể từ kỳ thứ ba (năm 2014), bên cạnh chương trình chiếu phim không dự thi, Liên hoan có hai hạng mục phim tranh giải chính: phim dài (trong hạng mục này còn có Giải thưởng của Mạng lưới khuyến khích điện ảnh châu Á-NETPAC); phim ngắn (bao gồm đa dạng thể loại: phim truyện, tài liệu, hoạt hình). Phim tranh giải được sàng lọc qua hai vòng sơ tuyển và chung tuyển. Cũng từ kỳ liên hoan thứ ba này, Cục Điện ảnh phối hợp Công ty BHD tổ chức đều đặn chương trình Chợ dự án phim, còn Viện phim Việt Nam chủ trì triển lãm giới thiệu hình ảnh những khu vực, địa điểm có thể là bối cảnh tiềm năng cho phim ảnh, mời gọi những nhà làm phim quốc tế tới khảo sát, đầu tư. Trong thời gian diễn ra liên hoan, thường có hai hoặc ba cuộc hội thảo với mục đích giao lưu, học hỏi, trao đổi kinh nghiệm và cùng bàn luận những vấn đề mang tính toàn cầu mà điện ảnh thế giới đang hướng tới.
Từ khi có Trại sáng tác trẻ vào năm 2012 và sau đó là sự xuất hiện của Chợ dự án phim (năm 2014), HANIFF đã dần định vị thương hiệu sân chơi của các nhà làm phim trẻ Việt Nam. Nhiều tác phẩm mang ngôn ngữ toàn cầu nhưng vẫn in đậm dấu ấn sáng tạo của người trẻ Việt liên tục được đăng quang, đặc biệt trong thể loại phim ngắn. Có thể kể tới HANIFF 2014 với Giải Đặc biệt của Ban giám khảo dành cho phim truyện Đập cánh giữa không trung của đạo diễn Nguyễn Hoàng Điệp và phim ngắn Ngoài kia có gì của đạo diễn Thùy Anh; HANIFF 2018 với Giải Đạo diễn trẻ phim ngắn xuất sắc nhất được trao cho Nguyễn Lê Hoàng Việt; Giải thưởng của Ban giám khảo cho phim ngắn thuộc về Tạ Quỳnh Tư.
Trong đêm bế mạc HANIFF 2022 vừa qua, Khu rừng của Páo của đạo diễn trẻ Nguyễn Phạm Thành Đạt được vinh danh Phim ngắn xuất sắc nhất. Vượt qua 19 tác phẩm dự thi, bộ phim về nạn tảo hôn của người Hmông, về những giằng xé nội tâm của một chàng trai trẻ khi đứng trước sự lựa chọn rất đỗi khó khăn: đi theo tiếng gọi tình yêu hay làm tròn bổn phận gia đình đã nhận được đánh giá đồng thuận cao nhất từ Ban giám khảo. Gương mặt trẻ Trương Thế Thiện được xướng tên ở hạng mục Đạo diễn trẻ triển vọng (từ 18 đến 35 tuổi) cho phim ngắn nhờ dấu ấn cá nhân đậm nét trong bộ phim Hành lang ký ức. Đặc biệt, vượt lên sáu dự án được tuyển chọn tham gia Vòng thuyết trình, Chúa đất của đạo diễn Đỗ Thanh Sơn đã xuất sắc giành giải nhất và Chachacha của đạo diễn Đỗ Quốc Trung vinh dự nhận giải Ban giám khảo Chợ dự án phim.
Cách nào để thu trái ngọt
Trong khuôn khổ hoạt động của Chợ dự án phim-HANIFF 2022, các gương mặt trẻ đã nghe chia sẻ của đạo diễn Chung Chí Công (Việt Nam) và Arden Rod Contez (Philippines), hai nhà làm phim được vinh danh từ Chợ dự án phim-HANIFF 2018. Bệ phóng HANIFF 2018 đã tạo tiền đề cho Chung Chí Công thêm quyết tâm cho ra đời phim điện ảnh đầu tay Trời sáng rồi, ta ngủ đi thôi, còn Arden Rod Contez hoàn thiện bộ phim cùng tên từ dự án John Denver Trending, cũng là phim đầu tay của anh. Cả hai phim đều được ra rạp trong năm 2019, chỉ một năm sau khi giành chiến thắng.
Riêng bộ phim John Denver Trending do Arden Rod Contez viết kịch bản và đạo diễn đã giành được nhiều chú ý không chỉ ở trong nước. Ngay trong năm 2019, phim đã lọt vòng đề cử tranh giải Best Film-New Currents (Phim hay nhất-Những dòng chảy mới) tại Liên hoan phim quốc tế Busan (Hàn Quốc) lần thứ 24; đạt tới bốn giải tại Liên hoan phim độc lập Cinemalaya lần thứ 15 (Diễn viên nam chính xuất sắc nhất, Biên tập xuất sắc nhất, Quay phim xuất sắc nhất và Âm nhạc xuất sắc nhất)... Được biết, sau HANIFF 2018, tác giả trẻ này đã nhận được những hỗ trợ và hợp tác sản xuất từ trong nước để tiếp tục phát triển dự án. Tại HANIFF 2022, John Denver Trending được chọn chiếu trong chương trình Toàn cảnh điện ảnh thế giới.
Có thể nói, ghi nhận từ những thành viên Ban giám khảo uy tín trong và ngoài nước của HANIFF đã đóng con dấu bảo chứng chất lượng cho những dự án của người làm phim trẻ kể trên, trong đó có Việt Nam. Câu hỏi đặt ra là làm thế nào để các phim ngắn, các dự án tốt tại Chợ dự án phim HANIFF của người trẻ Việt Nam có cơ hội được phát triển thành công tại các kỳ HANIFF tiếp theo ngay trên chính "sân nhà" mình, cho thấy tầm nhìn, sự kết nối mạng lưới và chiến lược đầu tư vào điện ảnh nước nhà?
Thực tế, trong số những dự án phim thành công tại Chợ dự án phim HANIFF 2022, có dự án đã kéo dài đến tám năm mà chưa đủ tài chính để được trở thành bộ phim thật sự. Một thực tế khác đáng nói, nhìn vào danh mục phim truyện dự thi suốt sáu kỳ liên hoan HANIFF, chất lượng phim dự thi của nước chủ nhà là yếu so các nước khác. Với thông lệ tổ chức định kỳ hai năm, điện ảnh Việt Nam có thừa thời gian và khả năng chuẩn bị một "thực đơn ngon miệng" để "đãi khách". Tài lực, vật lực đổ vào tổ chức sự kiện, nâng tầm khách mời và chiêu mộ những bộ phim đẳng cấp tham gia sẽ là vô nghĩa, nếu những ứng viên tranh tài của chính chúng ta không in đậm được dấu ấn, ngay trên chính sân nhà.
Hy vọng rằng, khi Luật Điện ảnh (sửa đổi) chính thức có hiệu lực từ tháng 1/2023 với việc đưa vào vận hành Quỹ Điện ảnh, những ý tưởng, dự án của các cá nhân, nhóm làm phim trẻ Việt Nam nói chung, trong đó bao gồm những dự án đã được giải từ các kỳ HANIFF trước, sẽ nhận được nhiều cơ hội đầu tư bài bản hơn từ những nguồn lực trong nước để trở thành trái ngọt trong những kỳ HANIFF tiếp sau.
