Cho vay ngang hàng (P2P) là hoạt động được thiết kế và xây dựng trên nền tảng ứng dụng công nghệ số để kết nối trực tiếp người đi vay với người cho vay mà không thông qua các tổ chức trung gian tài chính. P2P rất thích hợp để các doanh nghiệp vừa và nhỏ huy động tài chính, đồng thời mở ra cho người dân một không gian rộng hơn để tiếp cận nguồn vốn bên ngoài. P2P vẫn đang được đánh giá là mô hình cho vay phù hợp xu thế phát triển công nghệ 4.0. Theo báo cáo của Transperancey Market Research về quy mô và xu hướng phát triển thị trường P2P Lending toàn cầu dự báo, thị trường này có thể đạt quy mô 897,9 tỷ USD vào năm 2024.
Việt Nam đang có bốn cách tiếp cận cơ bản đối với hoạt động cho vay P2P. Đầu tiên, là công ty trung gian sử dụng công nghệ để kết nối các nhà đầu tư và các bên tìm kiếm nguồn vốn. Thứ hai, các công ty đánh giá những người tìm kiếm nguồn vốn và giới thiệu họ với những người cung cấp vốn. Thứ ba, các công ty đánh giá tỷ lệ, điều khoản và phương thức trả nợ. Và cuối cùng, các công ty không chỉ kết nối mà còn hoạt động như một ngân hàng để huy động vốn và cung cấp vốn.
Thực tế, thị trường P2P ở Việt Nam vẫn chỉ ở giai đoạn ban đầu và còn nhiều tiềm năng phát triển. Tuy nhiên, việc thiếu đi những quy định pháp lý chặt chẽ đã khiến cho thị trường dần mất đi tính hấp dẫn do rủi ro cao.
Bất cập đầu tiên là việc các công ty cho vay P2P đã biến tướng thành các tổ chức tín dụng đen. Do không có quy định cụ thể về thời gian cho vay cũng như sự dễ dàng tiếp cận các khoản vay nhỏ, vay tiêu dùng khiến nhiều người dân đi vay không để ý tới các điều khoản cho vay của các tổ chức cho vay này. Điều này dẫn đến các khoản lãi chồng lãi, người đi vay phải trả một số tiền gấp nhiều lần khoản vay của mình. Chưa kể, các công ty cho vay P2P biến tướng thuê xã hội đen, gây áp lực tinh thần, dằn mặt cả những người thân của người đi vay, gây bất ổn cho xã hội.
Ngoài vấn đề tín dụng đen, những tổ chức cho vay P2P làm đúng luật lại có rủi ro bị lừa. Bởi hình thức cho vay khá dễ dàng, các khoản vay nhỏ nhiều khi chỉ cần chứng minh thư và số điện thoại của mình kèm theo số điện thoại của người thân. Điều này hấp dẫn một số đối tượng lừa đảo, họ dùng chứng minh thư giả, số điện thoại của người khác để vay tiền sau đó biến mất. Và rủi ro không chỉ xảy ra với tổ chức cho vay khiến người vay bị mất tiền mà còn tồn tại rủi ro đối với những người sở hữu chứng minh thư thật, số điện thoại thật. Đã có nhiều trường hợp người dân phản ánh không vay tiền nhưng vẫn bị đòi nợ, thậm chí bị
đe dọa.
Rủi ro tiếp theo đến với những người cho vay. Trước đây, đã xuất hiện rất nhiều ứng dụng cho vay P2P của nước ngoài xuất hiện tại Việt Nam. Các ứng dụng này hoạt động bất hợp pháp, huy động vốn của người dùng sau đó tự đánh sập hệ thống, cướp tiền của người cho vay. Việc thiếu các quy định kiểm soát chặt chẽ hoạt động cho vay ngang hàng khiến cho các công ty làm ăn chân chính không cạnh tranh được với những ứng dụng phi pháp, khiến cho thật giả lẫn lộn, làm mất niềm tin của người dân.
Vậy cần phải xử lý những bất cập trên như thế nào? Đầu tiên cần hiểu điểm mạnh chính của dịch vụ cho vay P2P là quy trình cho vay được đơn giản hóa thông qua giao diện trực tuyến, kết nối trực tiếp người cho vay với người đi vay và ứng dụng P2P chỉ mang tính trung gian. Nhiều tính năng của nền tảng mang lại lợi ích cho người đi vay và người cho vay như người đi vay biết được mức lãi suất nhanh sau khi cung cấp một số thông tin cơ bản về thu nhập, điểm tín dụng trên trang web P2P. Nền tảng P2P còn giúp người vay biết chính xác thời gian xét duyệt tín dụng. Sau khi được phê duyệt, người đi vay có thể nhanh chóng nhận được thông tin về tỷ lệ phần trăm khoản vay, số lãi phải trả.
Vì thế, cần phải có các quy định chặt chẽ để công ty cung cấp dịch vụ cho vay P2P chỉ làm đúng bản chất của mình là bên trung gian giữa người vay và người cho vay. Công ty cho vay P2P không được phép giữ tiền của người cho vay mà làm đúng hình thức là bên thẩm định nguồn vốn, người vay, quyết định sẽ cung cấp vốn như thế nào. Điều này sẽ ngăn được rủi ro mất vốn của người cho vay.
Cho vay P2P từng được đánh giá là một hiện tượng của thị trường tài chính thế giới với nhiều tiềm năng, ưu điểm nổi trội, cung cấp một thị trường trực tuyến phù hợp với nhu cầu của các nhà đầu tư và những người đi vay. Nhưng để cho vay P2P tiếp tục phát triển, thì cần phải có các quy định chặt chẽ để quản lý thị trường này. Và quan trọng nhất vẫn là làm sao để các công ty cho vay P2P chỉ đóng vai trò trung gian kết nối giữa người cho vay và người đi vay mà không giữ tiền của bên nào.
