Sau khi liên minh cầm quyền tan rã và chính phủ thiểu số của Thủ tướng Scholz không vượt qua cuộc bỏ phiếu tín nhiệm tại Quốc hội hồi cuối năm ngoái, cuộc bầu cử trước hạn tại Đức được ấn định tổ chức ngày 23/2/2025. Kỳ bầu cử sớm diễn ra trong bối cảnh nước Đức đối mặt nhiều thách thức, từ chia rẽ chính trị, suy thoái kinh tế, đến bất đồng về chính sách nhập cư, năng lượng và nhất là thách thức từ sự trỗi dậy của lực lượng cánh hữu.
Tham gia tranh cử lần này, các lực lượng lớn vẫn là các liên minh chính trị, giữa đảng Dân chủ Xã hội (SPD) của Thủ tướng Scholz với đảng Bảo thủ và giữa đảng Dân chủ Cơ đốc giáo (CDU) với đảng Xã hội Cơ đốc giáo (CSU). Tuy nhiên, sự ủng hộ dành cho cả hai liên minh này đều giảm sút trong những năm gần đây. Trong khi đó, các đảng nhỏ hơn, như đảng Xanh hay đảng cực hữu Sự lựa chọn vì nước Đức (AfD), lại ngày càng giành được nhiều sự ủng hộ. Ngoài ra, tranh cử còn có đảng Dân chủ Tự do (FDP), các đảng cánh tả Linke và BSW.
Theo giới quan sát, vấn đề lớn nhất của Đức hiện nay là tình trạng chia sẻ chính trị sâu sắc, khi có tới 6 đảng và liên minh có ghế trong Quốc hội song đường lối của các đảng quá khác biệt. Thực tế này khiến việc duy trì liên minh cầm quyền rộng lớn rất khó, bất ổn là không tránh khỏi và khả năng một đảng giành ưu thế để xây dựng chính phủ bền vững sắp tới cũng không dễ dàng.
Tuy nhiên, cuộc bầu cử bất thường vào cuối tuần này không chỉ là cuộc đua giành quyền lực, mà còn là “cuộc chiến” về chính sách nhằm xoa dịu lo ngại về triển vọng kinh tế Đức. Năm 2024 là năm thứ hai liên tiếp nền kinh tế “đầu tàu” châu Âu chìm trong suy thoái, với mức độ tồi tệ nhất trong hai thập niên gần đây. Trong đó, giá năng lượng cao “góp phần lớn nhất” và là thách thức hàng đầu đối với các gia đình và doanh nghiệp Đức.
Sự khác biệt và chia rẽ lộ rõ trong những hướng chính sách mà các đảng công bố. Cùng đồng ý mở rộng phát triển năng lượng tái tạo, song CDU, SPD và đảng Xanh lại khác nhau trong cách tiếp cận về tài chính, trong khi AfD bác bỏ hoàn toàn trợ cấp năng lượng tái tạo. CDU và AfD cùng đề xuất cân nhắc trở lại sử dụng năng lượng hạt nhân, nhưng ý tưởng này bị SPD và đảng Xanh phản đối.
Quan điểm trái chiều cũng bộc lộ trong vấn đề giới hạn nợ công. SPD và đảng Xanh cùng kêu gọi cải cách quy định trong Hiến pháp về hạn chế vay nợ, nhằm cho phép chi tiêu công rộng rãi hơn. Phe bảo thủ cũng chia sẻ ý tưởng về “một cuộc cải cách vừa phải”, song vẫn ủng hộ duy trì quy định “phanh nợ”. Còn AfD và FDP lại quyết liệt bảo vệ giới hạn nợ công.
Trong khi đó, hàng loạt vụ tấn công bạo lực gần đây liên quan nghi phạm người nước ngoài đã làm tăng mối lo ngại của công chúng Đức về vấn đề an ninh, thúc đẩy các đảng phái ưu tiên siết chặt chính sách nhập cư. Vốn chủ trương bài ngoại, chống nhập cư, đảng cực hữu AfD kêu gọi đóng cửa biên giới, loại bỏ quyền đoàn tụ gia đình của người xin tị nạn, thậm chí yêu cầu trục xuất hàng triệu người gốc nước ngoài khỏi Đức. Các đảng SPD, CDU cũng theo đuổi lập trường cứng rắn hơn về vấn đề nhập cư, kiểm soát biên giới chặt chẽ hơn, đẩy nhanh việc trục xuất và hạn chế người xin tị nạn, cũng như đoàn tụ gia đình. Chỉ đảng Xanh duy trì chính sách cởi mở hơn, thúc đẩy hoạt động cứu hộ trên biển và đơn giản hóa quy trình đoàn tụ cho người tị nạn.
Kết quả khảo sát của Viện YouGov phối hợp hãng thông tấn Đức (DPA) cho thấy, cử tri Đức mong muốn cải cách chính sách được đẩy mạnh, đem đến những thay đổi lớn cho đất nước sau cuộc bầu cử lần này. Trong đó, 77% số người được khảo sát muốn thấy sự thay đổi cơ bản trong chính sách kinh tế; 76% mong đợi cải cách trong chính sách nhập cư.
