Xu hướng tìm kiếm vi chất tự nhiên
Năm 1995, Công ty đa quốc gia Lycored được thành lập tại Beersheva (Israel) nhằm sản xuất loại dầu lycopene (chất chống oxy hóa mạnh có lợi cho tim mạch, huyết áp, tuyến tiền liệt, xương và da). Thay vì thu mua cà chua có sẵn, Lycored đã hợp tác cùng nhóm các nhà khoa học của Trường đại học Hebrew (Israel) để tạo nên loại cà chua không biến đổi gen chứa hàm lượng lycopene cao hơn. Chiến lược độc đáo này giúp công ty phát triển nhanh chóng.
Bằng cách sử dụng hạt giống cà chua của Israel, Lycored còn phát triển thêm vùng nguyên liệu riêng tại California (Mỹ). Họ bán rộng rãi các loại chất tạo mầu thực phẩm và lycopene được chiết xuất từ giống cà chua nói trên tới hàng loạt quốc gia tại Bắc Mỹ, châu Âu và châu Á, giúp bổ sung chế độ ăn uống và cải thiện sức khỏe cho hàng triệu gia đình.
Cách Beersheva 200km về phía nam, Frutarom Industries là công ty đa quốc gia khác của Israel cũng tận dụng tốt những thành tựu công nghệ sinh học của việc nghiên cứu trái cà chua. Năm 2018, "gã khổng lồ" về hương liệu và nước hoa này đã giới thiệu hoạt chất phytofloral, được chiết xuất từ bột cà chua nguyên chất và bán dưới dạng viên nang, đồ uống hoặc gói trộn sẵn nhằm cải thiện sức khỏe và làm trắng da. Các dòng sản phẩm làm đẹp từ thành phần thiên nhiên này nhanh chóng chinh phục thị trường mỹ phẩm châu Á-Thái Bình Dương.
Ở phía bên kia bờ Đại Tây Dương, Công ty Brightseed (Mỹ) đang ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để khám phá các hoạt chất sinh học thực vật có ích với sức khỏe. Hãng này hiện đã phân loại các hợp chất hoạt tính sinh học trong khoảng 60.000 loài thực vật ăn được. Cho đến nay, thư viện dữ liệu của hãng tìm thấy khoảng hai triệu hợp chất và có thể tìm ra 10 triệu hợp chất vào năm 2025. Tạp chí Forbes ước tính Brightseed đạt giá trị khoảng 300 triệu USD.
Danone - Tập đoàn sản xuất sữa nổi tiếng của Pháp, mới đây, đã công bố hợp tác chiến lược với Brightseed. Không chỉ Danone, hãng thực phẩm chức năng Pharmavite, hai tập đoàn kinh doanh gia vị OFI và Ocean Spray cũng tuyên bố đang sử dụng nguồn dữ liệu từ Brightseed với hy vọng ứng dụng các vi chất mới có lợi cho sức khỏe người tiêu dùng.
Nghiên cứu do Grandview Research thực hiện cho thấy: tới năm 2023, các công ty sản xuất thực phẩm có xu hướng sử dụng các chất có lợi trong hoa quả tự nhiên để bổ sung vào thành phần sản phẩm. Ngoài ra, các nhãn hiệu chăm sóc da và mỹ phẩm cao cấp cũng ưa chuộng nghiên cứu phát triển các sản phẩm có thành phần hoạt chất sinh học đến từ thiên nhiên.
"Ðường băng mới" giúp nâng tầm giá trị nông sản Việt
Giá trị xuất khẩu nông sản hằng năm của Việt Nam đạt khoảng 40 tỷ USD và chủ yếu là nguyên liệu thô, chưa qua chế biến hoặc chế biến rất ít như gạo, tôm, phi-lê cá… Trong một nền kinh tế tuần hoàn việc chế biến nông sản nói chung và gia tăng chuỗi giá trị nói riêng ngày càng trở nên quan trọng và công nghệ sinh học đóng một vai trò then chốt. Nếu được chú trọng tìm tòi, các hoạt chất sinh học có thể là đường băng mới giúp nâng cao giá trị nông sản Việt.
Frutarom hay Lycored là những thí dụ thành công điển hình của nền nông nghiệp Israel - nơi phát triển và ứng dụng công nghệ sinh học đóng vai trò then chốt. Theo chuyên trang phân tích dữ liệu The Tridge, năm 2021, Israel xuất khẩu 619,31 nghìn tấn cà chua tươi. Điều khiến cả thế giới đánh giá cao nằm ở những đặc điểm mà hạt cà chua xứ sở này mang theo. Tùy theo chủng loại, cà chua Israel tối ưu khả năng cho các chất sinh học có ích trong nhiều lĩnh vực dược phẩm, mỹ phẩm, hóa chất...
Thực tế, có hàng triệu hợp chất hoạt tính sinh học có trong nông phẩm tự nhiên và con người mới chỉ thật sự khai thác được khoảng 1%. Bởi vậy, nhằm tối ưu khả năng sản xuất các hoạt chất có lợi này, công nghệ cốt lõi trong lĩnh vực công nghệ vi sinh, công nghệ enzym… phải được nghiên cứu và đầu tư bài bản hơn nữa. Trên hết, việc ứng dụng công nghệ sinh học nhằm nâng cao giá trị nông sản cần được nhìn nhận một cách nghiêm túc như át chủ bài của nông nghiệp Việt Nam trong kỷ nguyên mới.
