Chờ ngày đánh phết Hiền Quan

Tôn vinh hào khí tiền nhân

“Dù ai buôn bán trăm miền

Nhớ về hội phết làng Hiền 13

Dù ai đi khắp gần xa

Nhớ về hội phết 13 làng Hiền”

Câu hát xưa nhắc nhở con cháu làng Hiền Quan cũng như du khách thập phương nhớ về dự Hội phết Hiền Quan trong hai ngày 12, 13 (chính hội) tháng Giêng hằng năm. Tục truyền, lễ hội đã được duy trì hơn nghìn năm qua.

Tương truyền, công chúa Thiều Hoa là người có công tuyển chọn phu binh ứng nghĩa dưới trướng Hai Bà Trưng chống giặc. Để rèn quân, bà nghĩ ra việc đẽo gốc tre thành hình tròn (quả to gọi là phết, nhỏ hơn gọi là quả Chúi) chia quân để đánh phết. Hai bên tìm cách đưa được quả phết (hoặc Chúi) ra khỏi phạm vi quy định. Trước lễ đánh phết còn có tục kéo quân.

Hội phết gồm 4 phần: Rước kiệu, tế lễ, kéo quân và đánh phết. Vui nhất là phần kéo quân và đánh phết. Khi lễ kéo quân kết thúc cũng là lúc bắt đầu lễ ném và đánh phết. Ông Nguyễn Văn Lộc 75 tuổi nhớ lại, thời của tôi tham gia đánh phết đẹp và vui lắm. Để tham gia hội phết, các gia đình phải có đủ cả trai, gái, không vi phạm thuần phong mỹ tục. Có ba quả phết và ba quả chúi được tung ra trong mỗi lần hội, phết tung lên để cầu may mắn trong năm còn chúi là để xua đuổi những rủi ro cho dân làng. Ai tranh được quả phết phải mưu trí, nhanh nhẹn thoát khỏi đám đông chạy qua một cây nêu mốc giới coi như thắng cuộc. Sau một bàn phết, cụ tiên chỉ lại tiếp tục rước quả tiếp theo, cứ như thế cho tới khi hết 3 quả phết thì ném 3 quả chúi. Ruộng nhà ai có phết bay vào coi như được may mắn cả năm. Trong đánh phết sẽ xảy ra nhiều tình huống tranh đánh phết thể hiện tinh thần thượng võ chứ hoàn toàn không có xô xát, bạo lực.

Cùng với ý kiến đó, anh Trần Quốc Dũng (38 tuổi), khu 12 xã Hiền Quan chia sẻ, tôi tham gia từ nhỏ và rất trân quý lễ hội cổ truyền tôn vinh chiến công hiển hách của tiền nhân quê hương mình. Trước đây năm nào tôi cũng tham gia đánh phết, không khí rất đông vui tràn ngập tiếng reo hò vang động cả vùng rộng lớn tạo nên khí thế ngày xuân rất phấn khích. Cảm giác như ai cũng tự hào và sung sướng vô cùng.

Vui hội nhưng phải an toàn

Năm nay, địa phương không tổ chức phần đánh phết do còn nhiều nguyên nhân. Theo ông Lưu Văn Hiệu, Bí thư Đảng ủy xã Hiền Quan, trước Tết nước tràn vào bãi đánh phết nên có khá nhiều bùn không bảo đảm an toàn cho người dân tham gia lễ hội. UBND xã Hiền Quan đã họp với nhân dân và quyết định dừng nghi lễ đánh phết, năm sau, khi chỉnh trang lại đường dẫn nước, nếu bảo đảm an toàn sẽ tổ chức lại. UBND huyện Tam Nông sau khi kiểm tra công tác chuẩn bị lễ hội đã thống nhất với kế hoạch của địa phương trong việc tập trung tổ chức tốt phần lễ và các hoạt động văn nghệ, thể thao.

Bên cạnh đó, còn có những ý kiến trái chiều về những hình ảnh chưa được đẹp do tranh, cướp phết khiến dư luận bức xúc. Theo ông Ngô Quang Định, Chủ tịch Hội Người cao tuổi, thành viên Ban quản lý di tích xã Hiền Quan, từ bao đời nay tổ chức không có vấn đề bạo lực xảy ra, hầu như chưa có người dân nào bị thương khi tham gia lễ hội. Ông Định cho rằng do sự thu hút lễ hội khiến số lượng người tham gia mỗi năm một đông gây quá tải, mặt khác nhiều người chưa hiểu hết ý nghĩa của lễ hội nên đã có những hành xử chưa đúng. Và để tổ chức lại được phần hội thì cần nhất là bảo đảm vấn đề an ninh trật tự, bên cạnh đó cần tuyên truyền nâng cao ý thức người dân để họ hiểu rõ về ý nghĩa của lễ hội khi tham gia.

Chia sẻ với Thời Nay, ông Lê Trung Huyên, Chủ tịch UBND xã Hiền Quan cho biết, lãnh đạo địa phương đang tìm phương án huy động các nguồn lực để thực hiện tổ chức lễ hội một cách trang nghiêm, bảo đảm tính truyền thống, không có bạo lực, phản cảm đúng theo Nghị định 110 của Chính phủ về quản lý và tổ chức lễ hội.

Năm nay, tuy không còn đánh phết nhưng trong ngày chính hội 13, đông đảo người dân đã cùng hò reo rước kiệu tạo nên không khí tưng bừng mang đậm sắc màu truyền thống, tinh thần thượng võ của mảnh đất Hiền Quan. Hy vọng trong năm tới, người dân làng Hiền lại được hò reo đánh phết đúng theo ý nghĩa lịch sử của lễ hội.