Chia sẻ với phóng viên Nhân Dân cuối tuần, bà Vũ Thị Thu Hương - Phó Hiệu trưởng Trường tiểu học và trung học cơ sở Phú Cường, thành phố Hưng Yên (tỉnh Hưng Yên) bày tỏ vui mừng: “Hơn 30 năm công tác trong ngành, vừa là giáo viên đứng lớp vừa mang trách nhiệm của người quản lý cơ sở giáo dục, tôi rất xúc động với chính sách nhân văn này của Đảng và Nhà nước. Chính sách miễn học phí sẽ góp phần xây dựng trường học thật sự hạnh phúc, bảo đảm điều kiện học tập cho tất cả các em”. Kinh phí để thực hiện chính sách nhân văn làm nức lòng người dân cả nước này được lấy từ nguồn tiết kiệm ngân sách của cuộc cách mạng tinh gọn bộ máy đang diễn ra.
Theo đề xuất của Bộ Giáo dục và Đào tạo, trên cơ sở báo cáo của 46 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương đến thời điểm hiện tại và các tài liệu, báo cáo gần đây, căn cứ mức học phí tối thiểu theo quy định tại Nghị định số 81/2021/NĐ-CP và Nghị định số 97/2023/NĐ-CP của Chính phủ để ước tính nhu cầu kinh phí ngân sách nhà nước phải chi trả để thực hiện miễn học phí cho toàn bộ học sinh từ mầm non đến trung học phổ thông là khoảng 30 nghìn tỷ đồng. Nếu trừ ngân sách địa phương của các tỉnh, thành phố đã thực hiện miễn học phí (tính đến năm học 2024-2025 gồm Quảng Ninh, Hải Phòng, Yên Bái, Quảng Nam, Khánh Hòa, Đà Nẵng, Bà Rịa-Vũng Tàu, Bình Dương và Long An) thì con số này cũng được giảm xuống đáng kể.
Thông tin từ Bộ Giáo dục và Đào tạo cho biết, sẽ có khoảng 23,2 triệu học sinh (chưa bao gồm học sinh học tại các trung tâm giáo dục nghề nghiệp và giáo dục thường xuyên) được thụ hưởng chính sách mới này. Riêng học sinh tại các trường dân lập, tư thục cũng sẽ được tính toán cấp bù học phí bằng mức học phí của trường công lập theo quy định của pháp luật; phần chênh lệch học phí giữa trường công lập và dân lập, tư thục sẽ do gia đình học sinh chi trả.
Chính sách miễn giảm học phí từ mầm non đến trung học phổ thông không chỉ giúp giảm bớt gánh nặng tài chính cho phụ huynh mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc mở rộng cơ hội tiếp cận giáo dục cho mọi trẻ em, bất kể điều kiện kinh tế hay hoàn cảnh gia đình. Khi giáo dục trở nên dễ tiếp cận hơn, không chỉ thúc đẩy bình đẳng trong giáo dục, mà còn tạo động lực để học sinh học lên cao hơn, góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và thúc đẩy sự phát triển bền vững của đất nước.
Tuy nhiên, nhìn rộng hơn về vấn đề học phí, nhà nghiên cứu giáo dục, Ths Nguyễn Lê Đình Quý phân tích thêm, bên cạnh học phí, nhiều khoản chi phí khác tại nhà trường như sách giáo khoa, đồng phục, dụng cụ học tập, phí bán trú và các hoạt động ngoại khóa vẫn là gánh nặng đối với nhiều gia đình, đặc biệt là những hộ có thu nhập thấp.
Để giải quyết vấn đề này, vị chuyên gia gợi mở: “Nhiều quốc gia trên thế giới đã triển khai các chính sách hỗ trợ toàn diện. Ở Phần Lan, ngoài việc miễn toàn bộ học phí, học sinh còn được cung cấp sách giáo khoa, bữa ăn miễn phí và hỗ trợ đi lại nếu ở xa trường. Chính phủ cũng bảo đảm rằng, mọi trẻ em đều có quyền tiếp cận tài liệu học tập cần thiết mà không phải trả thêm chi phí. CHLB Đức cũng áp dụng chính sách tương tự, trong đó chính quyền địa phương hỗ trợ học sinh có hoàn cảnh khó khăn bằng cách cấp học bổng hoặc trợ cấp cho các chi phí ngoài học phí. Một giải pháp khác có thể học hỏi là từ Nhật Bản, nơi chính phủ triển khai các chương trình hỗ trợ tài chính trực tiếp cho gia đình có thu nhập thấp, giúp họ chi trả các khoản phí liên quan đến giáo dục. Đồng thời, các doanh nghiệp và tổ chức phi lợi nhuận cũng tham gia tài trợ học bổng, cung cấp tài liệu học tập miễn phí cho học sinh”.
Đặt vào điều kiện của Việt Nam, để hướng đến mục tiêu các học sinh được thụ hưởng giáo dục miễn phí, các chuyên gia đề xuất, cần tính toán ngân sách chi cho trợ cấp sách giáo khoa theo khu vực hoặc đối tượng học sinh nghèo, đi đôi với mở rộng quỹ học bổng hỗ trợ chi phí học tập ngoài học phí. Nhà nước có chính sách khuyến khích doanh nghiệp cung cấp tài nguyên học tập miễn phí hoặc giảm giá. Ngoài ra, việc triển khai các thư viện số và tài liệu học trực tuyến miễn phí cũng giúp giảm bớt gánh nặng tài chính cho học sinh và gia đình.
Để triển khai đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, một điều kiện tiên quyết chính là sự chủ động, quyết liệt và sáng tạo trong thực thi từ cấp địa phương và các cơ sở giáo dục. Được biết, để giải quyết các khó khăn cả trước mắt và lâu dài, tại Hà Nội, Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Nội đã tham mưu, đề xuất thành phố dành nguồn lực để xây mới thêm 30-35 trường công lập trong giai đoạn 2025-2030, đáp ứng nhu cầu học tập của học sinh.
Ở một trong những điểm nóng về khó khăn trong đáp ứng nhu cầu học tập ngày một tăng cao của người dân, Sở Giáo dục và Đào tạo Thành phố Hồ Chí Minh yêu cầu Ủy ban nhân dân thành phố Thủ Đức và các quận, huyện rà soát danh sách địa bàn xã, phường, thị trấn không đủ trường tiểu học công lập năm học 2024-2025 theo Nghị quyết số 05/2023/NQ-HĐND của Hội đồng nhân dân thành phố. Việc rà soát này nhằm thu thập đầy đủ dữ liệu, giúp triển khai chính sách hỗ trợ học phí cho học sinh tiểu học trong cơ sở giáo dục tư thục trên địa bàn không đủ trường công lập, bảo đảm quyền lợi tối đa cho người học.
