Nỗi khổ người công nhân
Vợ chồng chị Nguyễn Thị Chiều - anh Phan Duy Sỹ ở tổ 4, phường Chiềng Sinh, thành phố (TP) Sơn La trước đây đều làm công nhân tại Công ty cổ phần xi-măng Chiềng Sinh (Công ty Chiềng Sinh). Tháng 1-2013, công ty này ngừng sản xuất, kinh doanh nên anh chị cùng hơn 200 công nhân của công ty phải nghỉ việc. Đến nay, đã gần bảy năm nhưng công ty vẫn chưa thanh toán tiền lương của anh chị trong năm 2012 và còn nợ đóng BHXH từ năm 2010 - 2012, các chế độ hưởng thai sản chị Chiều cũng chưa được nhận.
Nghỉ việc, anh chị phải đi làm thuê đủ nghề để nuôi hai con ăn học, hoàn cảnh rất khó khăn. Cuối năm 2018, anh Sỹ không may bị tai nạn, không thể đi lại, bốn miệng ăn giờ chỉ trông chờ vào đôi vài gầy của người phụ nữ. Chị Chiều chia sẻ, mong muốn bây giờ là công ty thanh toán đủ chế độ cho chị và gia đình. Bây giờ chị đi làm ngoài, bốc vác gạch với xi-măng, công việc thất thường. Thu nhập cũng bấp bênh, khoảng 2,5 - 3 triệu đồng/tháng.
Hoàn cảnh gia đình chị Chiều cũng là nỗi khổ chung của hơn 200 công nhân từng làm việc tại Công ty Chiềng Sinh. Khi công ty này giải thể, số phận của hơn 200 lao động trở nên bấp bênh và gặp rất nhiều khó khăn. Chị Sa Thị Liên (tổ 4, phường Chiềng Sinh) chia sẻ, từ hồi nhà máy nghỉ đến giờ là gần như công việc không được ổn định. Các chị em nay đây, mai đó, người bốc gạch, người bốc xi-măng. Đêm hôm chầu trực đến 9, 10 giờ đêm, sáng thì 3, 4 giờ sáng. Ai có công có việc gì, họ gọi đi thì đi. Hôm nay thì kiếm được 50 nghìn đồng hoặc 100 nghìn, ngày mai có thể là được 200 nghìn, 300 nghìn đồng nhưng có thể ngày kia chẳng được đồng nào hết.
Những người công nhân tại đây suốt bao nhiêu năm qua vẫn không dừng gửi đơn kêu cứu khắp các cấp, các ngành nhưng quyền lợi chính đáng và hợp pháp của họ vẫn chưa được nơi nào giải quyết.
Trách nhiệm thuộc về ai?
Công ty Chiềng Sinh chính thức đi vào hoạt động từ tháng 9-1997, từng được coi là đơn vị làm ăn có hiệu quả ở tỉnh Sơn La. Tháng 8-2008, Giám đốc công ty bị bắt, chịu án tù vì những sai phạm trong quản lý kinh tế. Từ đây, cơ quan điều tra phát hiện nhiều sai phạm, lỗ hổng trong quản lý kinh tế của công ty. Sau sự cố đó, công ty có ban lãnh đạo mới, nhưng làm ăn gặp khó khăn. Công ty nợ tiền lương, bảo hiểm xã hội (BHXH) và các chế độ khác với người lao động. Đến nay tổng nợ là hơn 9,6 tỷ đồng.
Tháng 11-2014, bà Nguyễn Thị Hoa, là Chủ tịch Hội đồng quản trị mới hứa sẽ khôi phục sản xuất, mở thêm ngành nghề mới, tạo công ăn việc làm cho công nhân. Nhưng thực tế là công ty không hoạt động được gì, công nợ quá lớn với số dư nợ hơn 115 tỷ đồng, toàn bộ tài sản đều thế chấp tại các ngân hàng. Năm 2015, thực hiện chủ trương của Bộ Giao thông vận tải, Tỉnh ủy, UBND tỉnh Sơn La đề nghị công ty mở thủ tục phá sản gửi Tòa án Nhân Dân (TAND) tỉnh Sơn La để bán đấu giá tài sản, trả lương, BHXH và các chế độ cho người lao động. Tuy nhiên, công ty không thực hiện.
Từ đó, dẫn tới việc trong năm 2017, công ty đã bàn giao tài sản cho ngân hàng phát mại tài sản thu hồi nợ vay theo quy định của pháp luật. Đến tháng 8-2017, công ty mới nộp “Đơn yêu cầu mở thủ tục phá sản” sau khi đã bán gần như toàn bộ tài sản mà không thực hiện trách nhiệm với người lao động. Đây là hành động vi phạm chính điều lệ tổ chức hoạt động do công ty ban hành, đồng thời không thực hiện nghiêm chỉ đạo của cơ quan quản lý nhà nước.
Tháng 1-2019, TAND tỉnh Sơn La có quyết định tuyên bố phá sản đối với Công ty Chiềng Sinh. Đến nay, những tài sản cuối cùng của công ty đã được thanh lý gần hết. Tuy nhiên, vẫn còn lơ lửng câu hỏi về quyền lợi của hàng trăm người lao động sau rất nhiều năm. Đến ngày 12-11-2019, TAND tỉnh Sơn La có văn bản gửi tòa án cấp trên để phối hợp xem xét, lại Quyết định phá sản số 01, để tập trung tháo gỡ khó khăn vướng mắc, giải quyết các chế độ chính sách đối với người lao động.
Đồng thời, trong tháng 8 và tháng 9-2019, thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, Thanh tra Chính phủ đã thành lập tổ thanh tra về làm việc trực tiếp tại tỉnh Sơn La. UBND tỉnh cũng đã có văn bản kiến nghị Thủ tướng Chính phủ cho phép khoanh nợ của công nhân công ty để tạm thời giải quyết chế độ cho người lao động. Thế nhưng, Thanh tra Chính phủ vẫn chưa có kết luận chính thức sau chuyến khảo sát.
UBND tỉnh Sơn La đang chờ kết luận của Thanh tra Chính phủ cũng như chỉ đạo từ phía TAND tối cao để có cơ sở pháp lý tổ chức giải quyết vụ việc. Chính vì thế, năm hết Tết đến, quyền lợi của hơn 200 người lao động vẫn chưa được giải quyết.
