Báo động đỏ ô nhiễm không khí
Số liệu thống kê phương tiện xe cơ giới tại TP Hồ Chí Minh từ Sở Giao thông vận tải cho thấy, năm 2010, thành phố có khoảng 4,5 triệu xe máy và 420.000 ô-tô, đến năm 2017 con số này là 7,5 triệu xe máy và 790.000 ô-tô. Dự báo vào năm 2020, lượng phương tiện tăng khoảng 30% với khoảng chín triệu xe máy và gần 800.000 ô-tô. Trong khi đó, có hàng triệu xe gắn máy, nhất là xe đã quá hạn sử dụng, xe tự chế cùng với các loại ô-tô, xe tải lưu thông thải khí độc và gây bụi làm ảnh hưởng nghiêm trọng chất lượng không khí, phát thải lượng lớn khí nhà kính vào môi trường.
Thống kê cũng cho thấy, lượng phát thải khí nhà kính theo bình quân đầu người của TP Hồ Chí Minh là 4,2 tấn CO2 tương đương, cao nhất trong mạng lưới các thành phố lớn trên thế giới cam kết giải quyết vấn đề về biến đổi khí hậu. Kiểm soát phát thải khí nhà kính trong hoạt động giao thông đô thị, góp phần giảm phát thải khí nhà kính đang là vấn đề môi trường cấp bách đối với thành phố.
Trong quá trình hoạt động, các phương tiện thải ra môi trường các chất như bụi, khí CO, CO2, NOx, SOx, hơi xăng dầu, bụi chì, benzen… Kết quả đo đạc chất lượng không khí của Sở Tài nguyên và Môi trường TP Hồ Chí Minh cũng cho thấy, nồng độ khí CO, CO2, NO2, hạt bụi lơ lửng PM10 có xu hướng tăng ở một số trạm đo tại khu vực An Sương, Phú Lâm, Cát Lái, Hàng Xanh. Ghi nhận tại nút giao thông cửa ngõ phía đông bắc thành phố, khu vực từ cầu Bình Triệu đến đường Đinh Bộ Lĩnh, Ngã tư Hàng Xanh, Điện Biên Phủ, mỗi ngày có hàng trăm nghìn lượt xe lưu thông ra vào thành phố. Trong khi, theo số liệu của Trung tâm quan trắc và phân tích môi trường TP Hồ Chí Minh, nồng độ các chất ô nhiễm không khí quan trắc đo được tại khu vực ngã tư An Sương, Gò Vấp, Cát Lái, Hàng Xanh cao nhất trong 20 vị trí quan trắc chất lượng không khí.
Phân tích về sự độc hại của khí thải giao thông, Hội Hô hấp TP Hồ Chí Minh cho hay, khí CO (carbon monoxit) có trong không khí ô nhiễm là khí không mùi, không vị, có độc tính cao với sức khỏe con người và cực kỳ nguy hiểm. Nếu hít phải một lượng lớn sẽ dẫn tới thương tổn do giảm ôxy trong máu hay tổn thương hệ thần kinh, có thể là nguy cơ gây tử vong. Mặt khác, ô nhiễm môi trường không khí tác động lên hệ hô hấp gây ra một số bệnh như: tắc nghẽn phổi mãn tính, viêm phế quản, ung thư phổi. Với tình hình ô nhiễm không khí tại TP Hồ Chí Minh như hiện nay, người dân hằng ngày phải tiếp xúc với nhiều loại khí độc hại nên số người mắc bệnh ngày càng nhiều với mức độ nặng.
Cũng theo các chuyên gia y tế, người dân hít phải lượng khói, bụi từ hoạt động của xe cộ về lâu dài có thể dẫn đến ung thư hoặc mắc những bệnh về đường hô hấp... Đặc biệt, người già, trẻ em đang mắc các bệnh hô hấp mãn tính, hen suyễn... khi hít phải nhiều khí thải độc hại từ xe cộ dễ có nguy cơ làm bệnh bùng phát, thậm chí tử vong do hẹp đường thở nếu không có thuốc cắt cơn hoặc đi cấp cứu kịp thời.
Theo bà Nguyễn Thị Thanh Mỹ, Phó Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường TP Hồ Chí Minh, trong chương trình giảm thiểu ô nhiễm môi trường giai đoạn 2016 đến 2020, thành phố đưa ra chỉ tiêu giảm 70% ô nhiễm không khí từ các hoạt động giao thông vận tải, tuy nhiên chỉ tiêu này chưa đạt. Nguyên nhân chủ yếu do thành phố còn gặp khó khăn trong việc đánh giá, định lượng chỉ tiêu này, vì việc đánh giá tỷ lệ lượng ô nhiễm giảm đòi hỏi phải triển khai đề án đánh giá lượng xe lưu thông các loại trên đường, đo đạc mức độ phát thải của từng loại xe, xây dựng tải lượng phát thải mới có thể so sánh.
Xe buýt xả khói đen kịt, một trong những tác nhân gây gia tăng ô nhiễm môi trường. Ảnh: ĐOÀN KIÊN
Nhiều giải pháp được triển khai
Đề xuất về giải pháp giảm phát thải khí nhà kính từ hoạt động giao thông đô thị, GS, TS Hồ Long Phi, nguyên Giám đốc Trung tâm quản lý nước và biến đổi khí hậu (WACC - Đại học Quốc gia TP Hồ Chí Minh) cho rằng, khí thải nhà kính phát sinh từ quá trình đốt nhiên liệu hóa thạch của động cơ, từ đó chúng ta có thể tìm ra nhiều hướng để giải quyết. Trong đó, cần chuyển sang sử dụng nhiên liệu sạch, xăng sinh học E5. Về công nghệ xe, cần thay đổi công nghệ làm tăng hiệu quả sử dụng nhiên liệu, từ đó giảm thiểu những khí độc hại, đồng thời chuyển sang sử dụng phương tiện giao thông công cộng sử dụng khí thiên nhiên CNG.
Theo TS Phạm Sanh, chuyên gia giao thông, về lâu dài để không xảy ra tình trạng ô nhiễm môi trường nghiêm trọng thì phải xem xét nâng cao quy chuẩn, tiêu chuẩn, quy định kiểm soát khí thải ô-tô lên ngang bằng với các nước trên thế giới. Đồng thời, kiểm soát khí thải bắt buộc đối với mô-tô, xe máy; tập trung siết chặt việc kiểm tra, xử lý đối với ô-tô cũ, xe buýt xả thải khói đen trên đường phố. Mặt khác phải đầu tư hạ tầng, điều tiết giao thông để hạn chế kẹt xe. Các sở, ngành liên quan cần tuyên truyền khuyến khích người dân tắt máy xe khi chờ đèn đỏ hay lúc kẹt xe để tiết kiệm nhiên liệu và giảm ô nhiễm môi trường.
Để đạt được mục tiêu giảm 70% ô nhiễm không khí từ các hoạt động giao thông vận tải, bà Nguyễn Thị Thanh Mỹ cho biết, thời gian tới thành phố sẽ tiến hành các giải pháp cơ bản như triển khai biện pháp hạn chế lưu thông đối với phương tiện giao thông cá nhân, đẩy mạnh phát triển vận tải hành khách công cộng, điều tiết nhu cầu giao thông. Thời gian tới, TP Hồ Chí Minh sẽ sử dụng kết quả tại 12 điểm quan trắc không khí giao thông để đánh giá kết quả sơ bộ.
Nhằm giảm lượng phát thải khí nhà kính từ các hoạt động giao thông, TP Hồ Chí Minh đã và đang tiếp tục đầu tư các phương tiện xe buýt sử dụng nhiên liệu sạch, với khoảng 841 xe sử dụng khí CNG, hoạt động trên 39 tuyến xe buýt có trợ giá. Các xe buýt này được nạp nhiên liệu khí CNG tại bốn trạm cung cấp gồm: Bãi xe buýt Phổ Quang (quận Tân Bình), Bến xe buýt Đại học Quốc gia (Thủ Đức), Bến xe An Sương (quận 12) và trạm Tân Kiên (huyện Bình Chánh), với số lượng là 256 xe/380 xe và giá cung cấp bằng 60% so giá dầu DO. TP Hồ Chí Minh cũng đã xây dựng chín vị trí trạm nạp nhiên liệu CNG tại các bến xe buýt gồm: Công viên 23/9 (quận 1), Chợ Lớn (quận 5), Tân Phú (quận Tân Phú), Miền Đông (quận Bình Thạnh), Miền Tây (Bình Tân), Ngã 4 Ga (quận 12), Hợp tác xã 19/5 (huyện Hóc Môn), Củ Chi và ga hành khách quận 8, đồng thời mở rộng bốn trạm nạp nhiên liệu CNG hiện có.
Một số giải pháp khác cũng được đặt ra để nghiên cứu cụ thể như: lập dự án thu phí ô-tô lưu thông vào khu vực trung tâm thành phố, với mức phí bảo đảm để tác động giảm số lượng phương tiện lưu thông vào khu vực trung tâm thành phố; lập đề án thu phí ô nhiễm môi trường các loại phương tiện giao thông đường bộ theo mức khí thải khi lưu hành; xây dựng mức phí đậu xe khu vực trung tâm phù hợp nhằm hạn chế việc đậu xe. Mặt khác, rà soát, kiểm tra chặt chẽ việc sử dụng xe công theo quy định; kiên quyết xử lý, thu hồi xe sử dụng không đúng quy định; rà soát các quy định về hạn chế và cấp phép cho ô-tô vận tải lưu thông trong khu vực trung tâm thành phố.
Sở Giao thông vận tải TP Hồ Chí Minh cũng tiếp tục điều tra, thống kê số lượng xe máy đã qua sử dụng, tiến tới xác định số lượng xe không bảo đảm chất lượng an toàn kỹ thuật và bảo vệ môi trường để đề xuất các biện pháp xử lý. Rà soát, thống kê, số lượng mô-tô, xe gắn máy ba và bốn bánh vận tải hàng hóa trên địa bàn, tiến tới ngưng hoạt động các loại phương tiện này; hạn chế hoạt động đối với xe máy vào năm 2030 tại một số khu vực trung tâm và khu vực có tình trạng ùn tắc giao thông nghiêm trọng; triển khai thí điểm đường dành riêng cho xe đạp trong một số khu đô thị.
