Dân số tăng thêm một triệu người
2018 là năm đầu tiên thực hiện Nghị quyết số 21-NQ/TW ngày 25-10-2017 của Hội nghị T.Ư 6 (khóa XII) về công tác dân số trong tình hình mới. Báo cáo kết quả thực hiện công tác dân số - kế hoạch hóa gia đình năm 2018, bà Nguyễn Thị Ngọc Lan, Phó Tổng cục trưởng Dân số - Kế hoạch hóa gia đình chia sẻ: Về quy mô dân số, năm 2018, dân số nước ta là 94,67 triệu người, tăng thêm một triệu người so năm 2017. Số trẻ mới sinh trên toàn quốc là 1,38 triệu. Tổng tỷ suất sinh cả nước là 2,05 con, đây là năm thứ hai liên tiếp, mức sinh dưới mức sinh thay thế (năm 2017 là 2,04). Tuy nhiên, mức sinh rất khác biệt giữa các địa phương. Hiện có 24/63 tỉnh, nơi kinh tế - xã hội còn nhiều khó khăn có mức sinh cao (hơn 2,3 con), có nơi 2,5 con. Trong khi 16/63 tỉnh, thành phố mức sinh đã xuống thấp (dưới 1,8 con), có nơi dưới 1,6 con.
Về cơ cấu dân số, sau nhiều năm liên tục giảm, năm 2018, tỷ số giới tính khi sinh tăng nhanh và ở mức cao nhất từ trước tới nay. Tỷ số giới tính khi sinh là 115,1 bé trai/100 bé gái, tăng ba điểm phần trăm so năm 2017, không đạt kế hoạch (chỉ tiêu là 112,8 bé trai/100 bé gái).
Nguyên nhân dẫn đến tình trạng này là do một số địa phương vẫn giữ phong tục tập quán, tâm lý xã hội truyền thống, tư tưởng nho giáo phải có con trai nối dõi tông đường, thờ cúng tổ tiên, do tính chất công việc phải đòi hỏi lao động cơ bắp của con trai, trụ cột về lao động đã ăn sâu vào tiềm thức của người dân.
Ảnh hưởng từ việc giảm sinh và tác động của các yếu tố kinh tế, phúc lợi xã hội. Áp lực giảm sinh với khuyến cáo mỗi cặp vợ chồng chỉ sinh một đến hai con cũng là nguyên nhân gián tiếp tác động đến thực trạng này. Ðể sinh ít con mà vẫn bảo đảm có con trai như mong muốn, các cặp vợ chồng không thể áp dụng “quy luật dừng”, mà sinh đến khi nào có con trai mới thôi, nên họ đã sử dụng các dịch vụ lựa chọn giới tính trước sinh nhằm đáp ứng được cả hai mục tiêu nói trên.
Sự phát triển của các dịch vụ y tế hiện đại, các điều kiện chẩn đoán giới tính trước sinh, chọn lọc giới tính thai nhi ngay từ trước lúc mang thai như áp dụng chế độ ăn uống; ngày phóng noãn, trong thụ thai chọn thời điểm phóng noãn; chọn phương pháp thụ tinh; siêu âm bắt mạch; chọc hút dịch ối, nạo phá thai...
Ưu tiên những gia đình sinh con gái
Mất cân bằng giới tính khi sinh dẫn tới “thừa nam giới, thiếu nữ giới” trong độ tuổi kết hôn, sẽ ảnh hưởng tiêu cực tới cấu trúc dân số Việt Nam trong tương lai. Trong xã hội sẽ dư thừa nam giới nếu không có những biện pháp can thiệp kịp thời. Dự tính đến năm 2050, Việt Nam sẽ phải đối mặt với viễn cảnh dư thừa từ 2,4 đến 4,3 triệu nam giới.
Mất cân bằng giới tính khi sinh dẫn tới hậu quả nghiêm trọng đối với phát triển kinh tế - xã hội của đất nước và ảnh hưởng cuộc sống của phụ nữ, nam giới, gia đình và cộng đồng. Số lượng nam giới không có khả năng kết hôn tăng, làm gia tăng tình trạng bất bình đẳng giới. Nhiều phụ nữ có thể phải kết hôn sớm. Tỷ lệ ly hôn và tái hôn của phụ nữ sẽ tăng cao.
Mới đây, Bộ Y Tế tiếp tục đưa ra các đề xuất nhằm giảm mất cân bằng giới tính khi sinh, trong đó có việc ưu tiên cho những gia đình sinh con gái. Bộ Y tế có đề xuất hỗ trợ bằng tiền mặt và những ưu đãi khác cho các bé gái trong việc đáp ứng nhu cầu học tập, đào tạo nghề, việc làm, cơ hội lập nghiệp và phát triển kinh tế gia đình, ưu tiên nhập học, miễn giảm các khoản phí, chỗ ở ký túc xá, dạy nghề, giải quyết việc làm, vay vốn phát triển sản xuất, kinh doanh và các phúc lợi xã hội khác…
Nhiều địa phương cũng có các hoạt động khuyến khích, hỗ trợ các gia đình sinh hai con là gái, như: Tổ chức các hội nghị biểu dương, tôn vinh, chia sẻ kinh nghiệm phụ nữ sinh con một bề là gái, các con thành đạt, làm kinh tế giỏi, con cái chăm ngoan, nuôi dưỡng cha mẹ, ông bà…
Sang năm 2019, bà Nguyễn Thị Ngọc Lan, Phó Tổng cục trưởng Dân số - Kế hoạch hóa gia đình đề xuất Chính phủ tiếp tục tăng cường đầu tư cho công tác dân số để thực hiện thắng lợi các mục tiêu đến năm 2020 với trọng tâm là nâng cao chất lượng dân số. Tổng cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình đề nghị Chính phủ chỉ đạo Bộ Tài chính sửa đổi các quy định để bảo đảm kinh phí cho công tác dân số tối thiểu 50.000 đồng/người dân/năm; cho phép nhập khẩu trực tiếp phương tiện tránh thai từ cơ sở nước ngoài đối với loại phương tiện tránh thai chưa sản xuất được trong nước.
