Khởi tố nhiều đơn vị vi phạm
BHXH thành phố Hà Nội vừa công bố danh sách 150 đơn vị chậm đóng BHXH, bảo hiểm y tế (BHYT), bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) của người lao động từ 6 đến 24 tháng. Thời điểm chậm đóng tính đến hết tháng 12/2023. Theo danh sách chậm đóng BHXH vừa công bố, trên địa bàn thành phố Hà Nội còn nhiều đơn vị chậm đóng tiền từ 20 tháng trở lên. Còn theo số liệu của BHXH Thành phố Hồ Chí Minh, tính đến ngày 31/12/2023, TP Hồ Chí Minh có 30.629 đơn vị nợ BHXH từ một tháng trở lên, với số tiền hơn 3.260 tỷ đồng. Trong đó, 10.615 đơn vị nợ từ 6 tháng trở lên, với tổng số tiền hơn 2.537 tỷ đồng.
Việc doanh nghiệp nợ tiền BHXH ảnh hưởng lớn đến quyền lợi người lao động, nhất là trong sử dụng BHYT để khám, chữa bệnh, người lao động mất việc làm cần hưởng chế độ BHTN. Đơn cử như trường hợp chị Nguyễn Hồng Loan làm việc cho một công ty dịch vụ thương mại tư nhân trên địa bàn quận Bắc Từ Liêm. Cuối năm 2023, chị Loan phải nộp đơn nghỉ việc để tìm công việc mới vì công ty nợ lương, nợ BHXH thời gian dài. Thời gian còn làm tại công ty cũ, chị Loan đang mang thai, các chi phí khám sức khỏe suốt thai kỳ và sinh con chị đều phải tự thanh toán vì doanh nghiệp nợ tiền BHXH, thẻ BHYT của chị bị khóa. Đến cuối tháng 12/2023, thời điểm chị Loan nghỉ việc, công ty mới thanh toán hết tiền lương và thai sản, nhưng vẫn còn ba tháng chưa đóng BHXH.
Theo BHXH Việt Nam, tình trạng chậm đóng, chiếm dụng tiền BHXH, trốn đóng hoặc đóng BHXH, BHYT, BHTN không đủ số người, số tiền phải đóng theo quy định vẫn diễn ra ngày càng phức tạp. BHXH Việt Nam đã có văn bản gửi BHXH các địa phương yêu cầu đồng bộ giải pháp tăng thu, giảm số tiền chậm đóng, thanh tra chuyên ngành, xử lý vi phạm đối với các đơn vị có hành vi vi phạm pháp luật về đóng BHXH, BHTN, BHYT. Đồng thời phối hợp chặt chẽ các ngành, các cấp đôn đốc, kiểm tra, công khai các đơn vị, cá nhân chậm đóng BHXH, BHTN, BHYT.
BHXH Việt Nam nghiêm cấm tình trạng cố tình hoặc không phát huy hết tinh thần trách nhiệm, để doanh nghiệp chậm đóng, trốn đóng BHXH kéo dài. Trong đó, tăng cường thanh tra các đơn vị có số lao động nhiều, số tiền chậm đóng BHXH lớn hoặc nguy cơ chậm đóng cao, ảnh hưởng đến quyền lợi người lao động. Trường hợp phát hiện vụ việc có dấu hiệu phạm tội trốn đóng BHXH, BHYT, BHTN thì kịp thời lập hồ sơ đề nghị cơ quan có thẩm quyền điều tra, khởi tố.
BHXH Việt Nam cho biết, triển khai thực hiện Nghị quyết số 05/2019/NQ-HĐTP của Hội đồng Thẩm phán Tòa án Nhân dân tối cao hướng dẫn áp dụng Điều 214, Điều 215, Điều 216 của Bộ luật Hình sự, ngày 22/1/2020 BHXH Việt Nam đã ban hành Công văn số 239/BHXH-PC hướng dẫn BHXH các tỉnh, thành phố tiếp nhận, xử lý thông tin, lập, gửi hồ sơ kiến nghị khởi tố các hành vi có dấu hiệu tội phạm quy định tại Điều 214, Điều 215, Điều 216 Bộ luật Hình sự.
Từ khi triển khai đến tháng 11/2023, toàn ngành đã gửi 413 hồ sơ kiến nghị khởi tố tới cơ quan có thẩm quyền. Trong đó: Năm 2018 là 73 hồ sơ, năm 2019 là 151 hồ sơ, năm 2020 là 115 hồ sơ, năm 2021 là 26 hồ sơ, năm 2022 là 26 hồ sơ, năm 2023 là 21 hồ sơ. Tổng số hồ sơ kiến nghị khởi tố theo Điều 216 là 378 hồ sơ. Cơ quan có thẩm quyền đang xem xét giải quyết 100 hồ sơ; đã tiếp nhận giải quyết 257 hồ sơ, trong đó đã khởi tố 14 hồ sơ; không khởi tố là 220 hồ sơ (chuyển xử lý vi phạm hành chính 21 hồ sơ; xác định không có hành vi vi phạm pháp luật 199 hồ sơ); tạm đình chỉ giải quyết kiến nghị khởi tố là 23 hồ sơ. Ngoài ra, giai đoạn đầu có 56 hồ sơ cơ quan có thẩm quyền đã trả lại không tiếp nhận.
Kết luận giám định của BHXH là căn cứ để tiến hành khởi tố
Cùng với đó, nhằm tạo điều kiện thuận lợi để triển khai các biện pháp bảo đảm an ninh, trật tự trong lĩnh vực BHXH, BHYT, BHTN, BHXH Việt Nam và Bộ Công an đã ký Quy chế phối hợp số 01/QCPH-BCA-BHXHVN ngày 21/1/2022. Trong đó có nội dung phối hợp giữa hai bên trong việc cung cấp hồ sơ, tài liệu các vụ việc có dấu hiệu vi phạm pháp luật mà BHXH Việt Nam phát hiện qua công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát (trốn đóng, gian lận, trục lợi BHXH, BHTN, BHYT…).
Thực hiện quy chế phối hợp, BHXH Việt Nam đã chủ động kiểm tra, phát hiện, nhận diện các dấu hiệu vi phạm, trục lợi quỹ BHXH, quỹ BHYT của các tổ chức, cá nhân; chủ động phối hợp, cung cấp thông tin, dữ liệu và các nội dung có liên quan, giúp cơ quan chức năng điều tra, truy tố các hành vi sai phạm theo quy định của pháp luật.
Ngoài ra, thực hiện quy định của Luật Giám định tư pháp, trong các năm 2022, 2023, cơ quan BHXH các cấp đã thực hiện giám định xác định thiệt hại của quỹ BHXH, BHYT, BHTN do hành vi vi phạm pháp luật của các cá nhân, tổ chức gây ra (vụ việc ở Sơn La, Quảng Nam, Khánh Hòa) cũng như xác định số tiền BHXH, BHTN mà đơn vị sử dụng không đóng, đóng không đầy đủ cho người lao động (vụ việc ở Phú Yên, Hà Nội) theo trưng cầu giám định của cơ quan có thẩm quyền. Các kết luận giám định của cơ quan BHXH là một trong các căn cứ để cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng, khởi tố đối với các hành vi vi phạm pháp luật lĩnh vực BHXH, BHYT, BHTN.
Thời gian qua, ngành BHXH đã triển khai đồng bộ, linh hoạt các giải pháp thu tiền đóng BHXH; thanh tra, kiểm tra, kịp thời ngăn chặn, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm pháp luật về BHXH, BHTN, BHYT của doanh nghiệp. Nhờ đó, tỷ lệ số tiền chậm đóng so với phải thu giảm dần qua các năm, từ 3,75% (năm 2016) xuống còn 2,91% (năm 2022); quyền lợi BHXH, BHYT của người lao động được giải quyết bảo đảm đúng quy định.
