Năm lao đao của châu Á

Tình trạng biến đổi khí hậu (BĐKH) gây bão, lũ lụt, sạt lở đất đang tàn phá hệ thống nước và điện trên khắp châu Á, đẩy hàng triệu người vào nguy hiểm và buộc các quốc gia phải chi hàng nghìn tỷ USD để duy trì các dịch vụ thiết yếu. Tương lai của châu lục này phụ thuộc hoàn toàn vào cách mà các chính phủ đầu tư ứng phó với BĐKH.

Bão Ditwah gây lũ lụt trên diện rộng tại Sri Lanka. Ảnh: NEWS NATION
Bão Ditwah gây lũ lụt trên diện rộng tại Sri Lanka. Ảnh: NEWS NATION

Theo Reuters, Cơ quan Quản lý thảm họa quốc gia Indonesia (BNPB) mới đây cho hay, số người thiệt mạng do lũ lụt và lở đất tại các tỉnh Bắc Sumatra, Aceh và Tây Sumatra của nước này đã tăng lên 950 người. Trong báo cáo cập nhật, BNPB nêu rõ, ngoài những người thiệt mạng còn có hơn 5.000 người bị thương và gần 300 người vẫn đang mất tích. Hơn một triệu người đã buộc phải rời bỏ nhà cửa.

Trong khi đó, Sri Lanka cũng đang phải đối phó với hậu quả của Ditwah - cơn bão tồi tệ nhất đổ bộ vào đảo quốc này trong thế kỷ 21. Trung tâm Quản lý Thảm họa (DMC) Sri Lanka xác nhận đã có hơn 630 người thiệt mạng và gần 200 người mất tích kể từ ngày 27/11 tới nay. Ngoài ra, hơn hai triệu người (tương đương 10% dân số) bị ảnh hưởng. Vùng trồng chè ở miền trung Sri Lanka là nơi chịu tác động nặng nề nhất, với gần 500 trường hợp tử vong.

Quân đội Sri Lanka thông báo đã tăng cường lực lượng hỗ trợ công tác khắc phục hậu quả của bão và cứu hộ. Tư lệnh Lục quân Lasantha Rodrigo nêu rõ, tổng cộng 38.500 nhân viên an ninh đã được triển khai để đẩy mạnh hoạt động dọn dẹp và sửa chữa đường sá, cầu cống cũng như làm sạch các giếng nước bị ô nhiễm. DMC cảnh báo mưa to và lở đất vẫn có nguy cơ xảy ra, đồng thời khuyến cáo người dân thực hiện các biện pháp phòng ngừa cần thiết.

Lũ lụt, mưa bão ở Indonesia và Sri Lanka là hậu quả của tình trạng BĐKH toàn cầu, trong đó châu Á là khu vực bị ảnh hưởng nặng nề nhất. Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) cho hay, châu Á cần tới 4.000 tỷ USD cho nước sạch và vệ sinh trong giai đoạn 2025-2040, mức tương đương khoảng 250 tỷ USD mỗi năm. Tuy nhiên, chính phủ các nước mới đáp ứng khoảng 40% nhu cầu này.

Báo cáo chỉ ra rằng, dù 2,7 tỷ người - tương đương khoảng 60% dân số khu vực - đã được đáp ứng phần lớn nhu cầu cơ bản về nguồn nước sạch, song vẫn có hơn bốn tỷ người vẫn phải tiếp xúc với nguồn nước không an toàn, hệ sinh thái bị suy thoái và các rủi ro khí hậu ngày càng tăng. Giai đoạn 2013-2023, khu vực châu Á - Thái Bình Dương hứng chịu 244 trận lũ lớn, 104 đợt hạn hán và 101 cơn bão mạnh.

Nhiều hệ sinh thái nước nhiều quốc gia châu Á được đánh giá đang xấu đi nhanh chóng do phát triển đô thị thiếu kiểm soát, ô nhiễm và chuyển đổi mục đích sử dụng đất. ADB mô tả đây là “câu chuyện hai mặt”: Tiến bộ lớn về cấp nước nông thôn nhưng đối mặt ba mối đe dọa, đó là áp lực môi trường, đầu tư thấp và BĐKH. Nghiên cứu của tổ chức Asia Investor Group on Climate Change (AIGCC) cho thấy, các nhà máy điện tại châu Á - Thái Bình Dương đã mất khoảng 6,3 tỷ USD mỗi năm do nắng nóng, lũ lụt và thiếu nước. Con số này có thể vượt 8,4 tỷ USD vào năm 2050 nếu không tăng cường các biện pháp thích ứng.

Châu Á hiện chiếm 60% công suất điện toàn cầu và vẫn phụ thuộc lớn vào than đá. Nghiên cứu trên 2.422 nhà máy tại Trung Quốc, Ấn Độ, Nhật Bản, Indonesia, Malaysia, Hàn Quốc và Hong Kong (Trung Quốc) chỉ ra rằng, nắng nóng cực đoan là gây tốn kém nhất, chiếm hơn một phần hai thiệt hại dự kiến vào năm 2050. Theo đó, các công ty điện lớn như NTPC (Ấn Độ), PLN (Indonesia) hay Tenaga Nasional (Malaysia) đều đối mặt nguy cơ cao do hiệu suất giảm và quá tải lưới điện do nắng nóng khiến nhu cầu sử dụng điện làm mát tăng cao. Tình trạng giảm dòng chảy tại các lưu vực sông lớn cũng đe dọa nguồn nước và vận hành đập thủy điện, trong khi mưa lớn và lũ lụt lại gây rủi ro cho các nhà máy ven biển.

Dù rủi ro gia tăng, phần lớn doanh nghiệp trong lĩnh vực năng lượng vẫn chưa có kế hoạch thích ứng được tài trợ đầy đủ. Trong 11 công ty được phân tích, chỉ năm đơn vị tính toán và công bố tác động tài chính của các kịch bản khí hậu tương lai. Các báo cáo của ADB nhấn mạnh rằng, khi châu Á bước vào giai đoạn xây dựng cơ sở hạ tầng mới với quy mô tương đương hai thế kỷ trước cộng lại, khu vực này sẽ phải đối mặt trách nhiệm định hình những hệ thống đủ sức chống chịu tương lai khí hậu đầy biến động.