Phải chăng chính mùa thu đã làm cho một mùa xoài trái trở nên ngon, ngọt lịm hơn từ trong tâm hồn đến vị giác.
Sáng sớm tinh mơ thức dậy ta như cảm nhận được sự dịu mát của mùa thu. Nhìn hàng xoài cát thẳng tắp kéo dài từ đầu ngõ đến cuối ngõ trên con phố, lòng ta cảm thấy nhẹ nhàng, đẹp đến kỳ lạ khi chỉ có một mầu xanh và sai trĩu quả, sương li ti lấm tấm đọng trên chùm quả xoài căng mọng đung đưa trước làn gió sớm. Từ người lớn tập thể dục hay những đứa trẻ đi học trên con đường này, hằng ngày đều lúng liếng ngước nhìn từng chùm quả xoài, giơ tay ra đếm miết, căn dặn nhau để dành không được hái khi còn quá nhỏ.
Mùa xoài trái có lẽ nhớ mãi với đám trẻ con ở chỗ tôi, cả đêm chúng khó ngủ bàn bạc í ới hẹn nhau từ chiều hôm trước để hẹn nhau 4 giờ rưỡi đến 5 giờ sáng vừa chạy thể dục nhưng mục đích chính là hái những quả xoài to nhất, chín nhất về cùng nhau ăn. Đứa cầm túi bóng, đứa cầm những cây tre thon nhẹ dài 5-6 mét, phía đỉnh của đầu tre thường buộc một cái vợt bằng lưới để chứa xoài, khi hái xoài sẽ không rơi ra ngoài tránh làm xoài bị dập. Tiếng nói cười của những đứa trẻ giòn tan đánh thức cả một con phố đang ngủ say.
Có lẽ từ lúc ra hoa đến kết trái, những cây xoài trái mùa ít bị ảnh hưởng của mưa, của cái lạnh cho nên chúng đậu sai quả lạ thường. Không những nhiều mà còn to, hình thức đẹp hơn so với mùa vụ chính của chúng. Những đứa trẻ dáng đi xiêu vẹo mang những bao xoài nặng trĩu, phân loại quả chín, quả xanh rồi chia nhau về làm xoài dầm. Xoài xanh ương là những quả chúng ưng chọn nhất, không chua quá cũng không ngọt quá, đó là những quả xoài có vỏ xanh đậm, trơn nhẵn bóng và mới hái nên giữ được nguyên hương vị. Chỉ cần rửa sạch, thái thành khúc nhỏ, cho bột canh, mì chính, ớt bột, đường trộn đều là có một tô xoài dầm đúng kiểu tuổi thơ tôi đã từng trải qua… Những lát xoài vàng ươm, lẫn gia vị thêm vào nhìn đám trẻ con chảy nước dãi, cho vào miệng vị thanh thanh, chua nhẹ, giòn, vị mặn ngọt, vị cay xé lưỡi của ớt bột và hương thơm đặc trưng của xoài ương, chẳng mấy chốc mà lũ trẻ ăn hết cả bát to còn thòm thèm.
Xoài chín trái mùa thật đặc biệt dường như thơm hơn, vỏ mịn màng hơn, bóc vỏ ra một mầu vàng đậm hấp dẫn lạ kỳ. Phải chăng chính cái nắng, cái gió và đất quê tôi đã làm cho xoài có vị ngọt thanh hơn, mềm, đậm đà hòa quyện hương thơm đặc trưng tự nhiên. Xoài ngọt lịm tan trong miệng cứ ăn hoài không biết chán, ăn xong gom hột để trồng vào đất một thời gian sau xoài con phát triển lại đưa ra trồng ở ngoài bãi đất trống. Cứ như vậy một mùa xoài trái gần trôi qua và mùa xoài năm sau nữa có thể sẽ lại trở về, với những trái ngọt lịm, vàng ruộm, đâu đó ngồi trong nhà nghe tiếng xoài chín rơi bộp ngoài ngõ, tôi cứ ngỡ ký ức tuổi thơ có hẹn với tháng 10.
Cứ như thế, mùa xoài trái đã trở thành một phần của ký ức tuổi thơ, của một phần miền đất đầy nắng gió quê tôi, trong cái nắng hanh hao của mùa thu, bóng cây xoài vẫn mát rượi, trải rộng trước cổng nhà, như chiếc ô lớn che chở cho bao thế hệ.
