Năm 1856, vì chạy trốn bất thành khỏi đám chủ đồn điền, M. Garner đã giết đứa con gái hai tuổi rồi quyết định tự sát vì không muốn rơi vào cảnh nô lệ thêm một lần nữa. Garner sau đó bị bắt, bị kết án và chết trong nhà ngục nhưng câu chuyện buồn về gia đình cô đã trở thành đề tài bất tận cho nhiều tác phẩm văn học, nghệ thuật nổi tiếng như bức tranh “Nàng Medea hiện đại” của Thomas. S. Noble và đặc biệt là “Beloved” - cuốn tiểu thuyết mang lại giải thưởng danh giá Pulitzer cho nữ văn sĩ da mầu Toni Morrison.
Theo lời tự thuật của Morrison, Beloved ra đời như một bước ngoặt trong sự nghiệp cầm bút của người phụ nữ đa tài này. Tại thời điểm đó, Morrison đã quyết định rời bỏ công việc biên tập viên để chuyên tâm với nghiệp viết văn. Đó có thể coi là một quyết định mạo hiểm với Morrison vì sau bốn cuốn tiểu thuyết về chủ đề người da mầu, sự nghiệp viết văn của bà đang chững lại. Bất chấp điều đó, người phụ nữ dũng cảm này vẫn chọn vụ án M. Garner là cảm hứng cho cuốn tiểu thuyết Beloved của mình. Không phụ lòng Morrison, “Beloved” đã trở thành một “bestseller” khi đứng đầu danh sách tiểu thuyết bán chạy của Hoa Kỳ suốt 25 tuần, bất chấp nội dung và hình thức khó hiểu của tác phẩm này.
Thật vậy, “Beloved” không phải là một tiểu thuyết dễ đọc khi nội dung của cuốn sách bao chứa quá nhiều bạo lực, cay đắng và nỗi đau của “hơn 63 triệu nô lệ da đen và con cháu họ đã chết vì những con tàu buôn người vượt biển Đại Tây Dương”. Phần lớn bối cảnh tiểu thuyết chỉ bó hẹp trong căn nhà số 124 ngoại ô bang Ohio nhưng vẫn lột tả đầy đủ bầu không khí đen tối của nước Mỹ sau cuộc nội chiến Bắc Nam đẫm máu. Xoay quanh mạch truyện chính về ba bà cháu Baby Suggs, Sethe và Halle, thân phận cay đắng của bao kiếp sống nô lệ lần lượt trải ra trước mắt người đọc bằng thủ pháp dòng ký ức độc đáo kết hợp với yếu tố huyền ảo lấy cảm hứng từ những huyền thoại châu Phi cổ xưa. Trong đó, Sethe (được lấy khuôn mẫu từ cuộc đời thật của M. Garner) có lẽ là nhân vật để lại nhiều cảm xúc nhất trong trái tim độc giả bởi khát vọng sống mãnh liệt cùng tình yêu thương vô bờ bến với những đứa con của mình. Vật lộn trong những ám ảnh về tội lỗi giết con nhưng chưa bao giờ Sethe mất đi ước mơ có một gia đình yên ấm và hạnh phúc.
Được viết bằng một thứ tiếng Anh giàu hình ảnh pha trộn với những thổ ngữ, tiếng lóng của người nô lệ gốc Phi, chuyển ngữ “Beloved” là một công việc đầy thách thức với mọi dịch giả. Có lẽ vì vậy mà tại Việt Nam, bản dịch mới của “Beloved” dưới nhan đề “Yêu dấu” tiếp tục thu hút độc giả bất chấp sự có mặt của hai bản chuyển ngữ ấn tượng trước là “Người yêu dấu” và “Thương”.
(“Beloved” (Yêu dấu), Toni Morrison, Thiên Nga dịch, NXB Văn học, 2018).
