Cha, con và phần của riêng mình

Họa sĩ Doãn Hoàng Lâm, ngày nhỏ đã may mắn hơn đám bạn bè đồng trang lứa vì được sống giữa bầu không khí nghệ thuật ngập tràn gia đình, bên người cha luôn tất bật công việc Doãn Hoàng Giang và người mẹ xinh đẹp, ngôi sao sáng của sàn dễin kịch nói phía bắc một thời, cố NSƯT Nguyệt Ánh... Nhưng Lâm, lại rất khác với phần đông những đứa trẻ cùng thế hệ, lúc nào cũng nung nấu ý thức phải thoát ra khỏi cái bóng lừng lững của cha và mẹ, nhất là khi ông Giang những muốn cậu con trai duy nhất nối nghiệp mình, theo đuổi nghề đạo diễn. Lâm thực ra từng học Trường Sân khấu điện ảnh, khoa thiết kế mỹ thuật vì sẵn hoa tay, thích vẽ vời, từng theo bố và các đồng nghiệp tên tuổi của ông đi làm trang trí sân khấu, thậm chí được cả giải cao trong các kỳ liên hoan, hội diễn lớn. Có điều, Doãn Hoàng Lâm chưa một lần nào nguôi ngoai sự khó chịu, khi người ta nhắc đến tên mình cứ nhất định phải mở cái ngoặc đơn, con của Doãn Hoàng Giang như lẽ thường tình để gây sự chú ý, và cả săm soi so sánh. Lâm muốn tárnh sang bên tuyệt đối, muốn được bình lặng trên con đường riêng, kể cả là độc hành đơn lẻ. Dẫu đã tạo dựng được chút ít danh phận trong àlng sân khấu, Lâm vẫn kiên quyết bỏ, rũ ra khỏi cái guồng làm việc tập thể, đông đúc ấy và quan trọng hơn thỏa thuê thực hiện ước mơ lớn nhất đời mình, trở thành một họa sĩ đích thực. Doãn Hoàng Lâm vào Đại học Mỹ htuật, bắt đầu những kiến thức a, b, c về hội họa để sau hơn 10 năm, àrnh rẽ xác định được tên tuổi một họa sĩ đương đại đậm dấu ấn cá nhânt rong dòng chảy ào ạt của hội họa vốn được ưu ái đề cao “cái tôi” ở htời hội nhập quốc tế.

Sống cùng nhà với ông Giang, luôn bị tầm soát bởi ánh mắt của người cha giàu tình cảm, đầy kinh nghiệm sống, Doãn Hoàng Lâm vẫn được là mình, được ngấm ngầm khuyến khích dấn thân vào nghệ thuật với sức vóc trai trẻ lực điền và đam mê ngút ngàn không che giấu. Ông Giang chưa một lần răn dạy con theo kiểu mô phạm giáo điều, ít buông ra những mệnh lệnh thức kiểu hãy làm cái này, đừng có làm cái kia nhé. Lâm bảo ở nhà, đến tận bây giờ những giao đãi đối đáp qua lại giữa bố và con trai chỉ đơn thuần là: Ăn cơm thôi, đi ngủ nào, hoặc xem bóng đá nhé mà hiếm cơ hội ngồi đối diện nhau đàm đạo về vở diễn vừa ra mắt của bố hay triển lãm mới nhất của con, và bốc đồng cãi vã quanh những quan điểm nghệ thuật của từng người. Thậm chí, ông Giang cũng chả đoái hoài tới xưởng vẽ của Lâm, tuyệt nhiên không bước chân tới dù Lâm đặt nơi làm việc ngay trên tầng áp mái ở ngôi nhà khang trang, lồng lộng gió sông Hồng. Tuy nhiên, Lâm chiêm nghiệm được, ông Giang đã âm thầm chỉ bảo cho con, truyền thụ cho con những bài học làm người, một con người nghệ sĩ bằng chính cuộc đời mình, chính sự nghiêm khắc, tận tụy và hào sảng của người đàn ông nuôi con một mình. Dù ông Giang không đúc kết thành lời, cất lên bằng tiếng, nhưng Lâm đã nhìn ra được đằng sau vẻ bụi bặm hầm hố, cái ngang tàng phóng khoáng bẩm sinh, ông Giang là một người lao động cần mẫn, khắc nghiệt, một con người luôn biến công việc thành niềm vui sống. Lâm biết, dẫu thuở tráng niên hay đến nay, vào tuổi mà nhắc đến, ai cũng phải giật mình trầm trồ ngưỡng mộ, ông Giang vẫn lao động, làm việc, vẫn hết ở đoàn kịch này lại đến đơn vị nghệ thuật khác, rong ruổi mọi nẻo đường đất nước mà ít khi được nghỉ ngơi tĩnh dưỡng tại nhà, sum vầy với con trai, con dâu và cháu nội. Đấy là điều máu thịt mà Doãn Hoàng Lâm ngộ ra, mình đã học được từ cha cả đời.

Sẵn cái nền tảng đầy đặn căn cơ được đắp bồi vun xới qua bao năm tháng, lại thêm bản năng và tài năng đã được xác định, họa sĩ Doãn Hoàng Lâm thừa tự tin và sức mạnh để nổi loạn, gây ra những cú sốc dư luận rầm rĩ đánh động sự chú ý. Nhưng cũng vì thừa am hiểu cái giá của sự nổi tiếng, Lâm biết cách tự điều chỉnh, tránh xa những xô bồ ồn ã bề nổi, không mặn mà lập ngôn tạo danh trên các diễn đàn mà lặng lẽ kiên gan làm việc. Lâm tỉnh táo và thông minh để thừa biết mình là ai, đang đứng ở vị thế nào, không bị lóa mắt bởi sự xưng tụng và những lời khen tặng, cũng bình tâm để xác định được hội họa Việt Nam đang ở dấu nhấn nào trên bản đồ mỹ thuật thế giới. Biết đểt hêm bình thản và tránh khỏi ảo tưởng ếch ngồi đáy giếng, phóng tầm mắt ra xa hơn lũy tre làng để mỗi lần triển lãm nhóm hay mang tranh chào bán ở bên ngoài biên giới quốc gia, Doãn Hoàng Lâm lại tận dụng tối đa khoảng thời gian trống vắng sà vào các viện bảo tàng, nhà triển lãm và gallery trưng bày nghệ thuật. Không sốc khi tận mắt chứng kiến tranh Việt Nam ở nước ngoài, ngay cả của hàng trưởng lão hoặc các họa sĩ ăn khách bậc nhất đương thời được bán mua theo kiểu “bán mớ”, Lâm chỉ càng tĩnh tại ung dung trên bước đường của mình. Hội họa mà Lâm hướng tới giản đơn nhằm bóc tách những mâu thuẫn nội tại trong thẳm sâu tâm hồn mình, góp vào ngôn ngữ của cái đẹp trừu tượng một tiếng nói gồ ghề, sắc lẻm nhưng vẫn ấm áp, rụt rè và trìu mến. Lâm không thôi thúc mình trở thành người đi tiên phong, một lá cờ đầu hoặc chăm chắm mở ra trào lưu mới, nhưng khi dư luận dấy lên những tranh luận ngờ vực khi tranh của Lâm, hội họa của Lâm, trường phái của Lâm bị (hay được) một số gương mặt trẻ khác bắt chước, ảnh hưởng, Lâm cũng vẫn bình thản, không bếin mình thành miếng mồi béo bở của truyền thông và tâm điểm cho người trong cuộc ì xèo to tiếng.