Kỳ 1: Bác Hồ và “nghệ thuật” kêu gọi
Báo Sự Thật là tiền thân của Báo Nhân Dân, phát hành số đầu tiên từ ngày 5/12/1945 với danh nghĩa cơ quan tuyên truyền cổ động của Hội Nghiên cứu Chủ nghĩa Mác ở Đông Dương, nhưng thực chất Báo Sự Thật là tờ báo của Đảng. Thời kỳ này Báo do Tổng Bí thư Trường Chinh trực tiếp chỉ đạo.
1/Tờ Sự Thật số 117, ra ngày 19/8/1949. Trên tên tờ báo có dòng chữ “Việt-Nam dân chủ cộng hòa - năm thứ V”, trang bìa có tranh minh họa, năm 1949 và dòng chữ “Kỷ niệm Cách mạng Tháng Tám”. Ngay trong trang bìa là phần mục lục, giới thiệu bài viết của các tác giả như Chủ tịch Hồ Chí Minh, đồng chí Trường Chinh, đồng chí Nguyễn Khánh Toàn, đồng chí Lê Nhân, đồng chí Thép Mới...
Bài viết được trang trọng đăng tải đầu tiên là “Lời kêu gọi nhân dịp kỷ niệm Cách mạng Tháng Tám và ngày Độc lập 2 tháng 9”. Người viết:
Cùng đồng bào toàn quốc,
Cùng toàn thể chiến sĩ,
Hôm nay là ngày kỷ niệm chung Cách mạng tháng Tám và Quốc khánh Độc lập.
Tôi thay mặt Chính phủ có mấy lời thân ái tỏ cùng đồng bào và chiến sĩ:
Trong 80 năm xiềng xích nô lệ của thực dân, biết bao liệt sĩ, biết bao con cháu oanh liệt của Việt Nam đã hy sinh xương máu vì Tổ quốc. Kết quả đầu tiên là cuộc Tổng khởi nghĩa Tháng Tám. Kế theo đó là cuộc tuyên bố Việt Nam độc lập ngày 2 tháng 9.
Liền sau ngày Độc lập thì thực dân tham tàn gây cuộc chiến tranh.
Ngày trước, với xương máu của chiến sĩ và sức đoàn kết của đồng bào mà chúng ta tranh được độc lập.
Thì ngày nay, cũng với xương máu của chiến sĩ và sức đoàn kết của đồng bào mà chúng ta kháng chiến để giữ vững nền độc lập.
Nước ta độc lập vừa 5 năm. Đã 5 năm, dân ta kháng chiến. Chúng ta quyết hy sinh cực khổ để cho nước nhà độc lập, thống nhất và con cháu ta được hưởng tự do, hạnh phúc muôn nghìn đời về sau.
Năm đầu kháng chiến, thì ta thiếu thốn mọi bề, giặc Pháp thì binh nhiều tướng đủ, lại được nước ngoài giúp sức.
Do chí khí quật cường của dân tộc ta, do sự anh dũng hy sinh của bộ đội và dân quân ta, do khối đoàn kết chặt chẽ của toàn dân ta, do lòng tận tụy cố gắng của cán bộ ta, mà ta đã vượt qua tất cả mọi bước khó khăn và xoay chuyển tình thế.
Lực lượng giặc Pháp càng ngày càng yếu. Ta càng kháng chiến càng mạnh thêm. Ta đã từ thế thủ mấy năm trước, mà chuyển sang thế chuẩn bị tổng phản công ngày nay.
Địch đã cùng đường. Về quân sự, chúng phải thừa nhận rằng không thể dùng vũ lực mà đánh nước ta. Về chính trị, âm mưu cuối cùng của chúng là chính phủ bù nhìn Vĩnh Thụy cũng chắc chắn thất bại.
Xét kỹ tình hình địch, tình hình ta, tình hình trong nước và thế giới, tôi dám báo cáo chắc với đồng bào và chiến sĩ rằng: Cuộc trường kỳ kháng chiến của ta đã gần đến thắng lợi hoàn toàn, sự nghiệp thống nhất và độc lập của ta đã gần đến thành công mỹ mãn.
Chính vì thế mà tôi khẩn khoản nhắc lại những nhiệm vụ quan trọng của đồng bào và chiến sĩ cùng cán bộ như sau:
Phải nhớ rằng: Địch càng tuyệt vọng thì càng liều mạng, càng dã man. Ta càng gần thắng lợi, càng gặp nhiều khó khăn, gian khổ. Vì vậy chúng ta tuyệt đối chớ chủ quan, chớ khinh địch. Chúng ta phải sẵn sàng chuẩn bị tinh thần và vật chất, để vượt qua mọi trở lực.
Trong chiến dịch trung du hiện nay và thu đông sắp tới, mưu địch rất là thâm độc. Đồng bào ta, các tướng sĩ ta cần phải ra sức phá tan mưu đó, và đẩy tới cuộc cầm cự, chuẩn bị tổng phản công, sửa soạn chuyển sang giai đoạn thứ ba, tranh lấy thắng lợi cuối cùng.
Vệ quốc quân và dân quân du kích phải thi đua đánh thật mạnh để tiêu hao địch và tiêu diệt địch.
Đồng bào hậu phương phải thi đua thực hiện khẩu hiệu “Tất cả để chiến thắng”. Người có tiền giúp tiền, người có sức giúp sức, người có tài năng giúp tài năng, thi đua giúp bộ đội, giúp dân quân, giúp Chính phủ.
Cán bộ các ngành, các cơ quan phải thi đua thực hiện khẩu hiệu “Cần, Kiệm, Liêm, Chính, Chí công vô tư”.
Mỗi người phải cố gắng làm tròn nhiệm vụ, mọi người đều thi đua làm tròn nhiệm vụ.
Nhân dịp này, tôi xin thay mặt Chính phủ, quân đội và đồng bào gửi lời thân ái hỏi thăm các thương binh, các gia đình tử sĩ, các đồng bào trong vùng tạm bị địch chiếm và kiều bào ở nước ngoài.
Và cảm ơn các nước bạn, các nhân sĩ dân chủ nước ngoài, các đoàn thể và nhân dân Pháp đang hăng hái ủng hộ cuộc kháng chiến và quyền độc lập của Việt Nam ta.
Kháng chiến nhất định thắng lợi!
Việt Nam độc lập và thống nhất muôn năm!
HỒ-CHÍ-MINH
 |
Nhà sưu tầm Nguyễn Phi Dũng với những số báo Nhân Dân cũ. |
2/Trong tờ Sự Thật số 139, ra ngày 19/8/1950, Bác Hồ ra Lời kêu gọi nhân dịp kỷ niệm Cách mạng Tháng Tám và ngày Độc lập 1950. Người phân tích tình hình:
... Trước ngày Cách mạng Tháng Tám, chúng ta có hai kẻ địch trực tiếp là đế quốc Nhật và thực dân Pháp và một kẻ địch gián tiếp là phản động Quốc dân Đảng Trung Quốc. Nghĩa là sức địch rất to lớn.
Trước ngày Cách mạng Tháng Tám, chúng ta chưa có chính quyền, chưa có quân đội chính quy. Mặt trận dân tộc còn nhỏ hẹp và bí mật. Nghĩa là sức ta rất thiếu thốn.
Nhưng vì ta khéo lợi dụng điều kiện quốc tế ở ngoài, vì ta khéo đoàn kết và khéo tổng động viên trong nước, cho nên ta đã đổi thế yếu thành thế mạnh, đã thắng ba kẻ địch, đã đưa cách mạng đến thắng lợi, độc lập đến thành công.
Nước ta vừa độc lập, thì giặc Pháp liền khai chiến.
Với binh nhiều, tướng đủ, khí giới tối tân, chúng định đánh mau thắng mau.
Với quân đội mới tổ chức, với vũ khí thô sơ, ta quyết kế trường kỳ kháng chiến.
Sự thật đã chứng tỏ rằng: chiến lược ta đã thắng chiến lược địch.
... Hiện nay, thực dân Pháp đã phải công khai thú thật rằng: Chúng đã kiệt quệ rồi, chúng không thể kéo dài chiến tranh nữa, nếu không có Mỹ giúp.
... Thế là ngày nay ta đã có một kẻ địch chính là giặc Pháp lại thêm một kẻ địch nữa là bọn can thiệp Mỹ.
Về phía ta, mấy năm kháng chiến đã đưa lại cho nước ta một cuộc thắng lợi to nhất trong lịch sử Việt Nam, tức là hai nước lớn nhất trên thế giới - Liên Xô và Trung Quốc dân chủ, và các nước dân chủ mới đã thừa nhận nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa là một nước ngang hàng trong đại gia đình dân chủ thế giới. Nghĩa là ta đã đứng hẳn về phe dân chủ và nhập vào khối 800 triệu nhân dân chống đế quốc.
Chắc rằng cuộc thắng lợi chính trị ấy sẽ là cái đà cho những thắng lợi quân sự sau này.
3/Trong tờ Độc Lập, cơ quan trung ương của Đảng Dân chủ Việt Nam, số đặc biệt 19/8 và 2/9, phát hành ngày 19/8/1952, có Lời kêu gọi của Hồ Chủ tịch được in rời. Đó là một hình thức tuyên truyền mới, phù hợp hoạt động rải truyền đơn tới các tầng lớp nhân dân thời bấy giờ. Lời kêu gọi năm 1952 của Bác rất dài, kín 2 trang giấy. Theo đó, Người viết:
… Nhưng chúng ta không được tự mãn, tự túc mà không lo sửa chữa những khuyết điểm, để phát triển những thành tích đã thu được, và tạo nên những thành tích to lớn hơn. Khuyết điểm chính là: Còn có một số cán bộ chưa thật thà thực hành cần kiệm liêm chính, chưa nắm vững chính sách của Đoàn thể và Chính phủ, chưa đi đúng đường lối quần chúng, và chưa hết lòng hết sức phục vụ nhân dân. Họ còn mắc bệnh như quan liêu, mệnh lệnh, tham ô, lãng phí. Những bệnh ấy đã lộ ra trong việc thực hiện vận động tăng gia sản xuất và tiết kiệm, và công tác thu thuế nông nghiệp và thuế công thương nghiệp.
Hỡi đồng bào, bộ đội và cán bộ!
Giặc thực dân Pháp, bọn can thiệp Mỹ, và lũ chó săn của chúng là Việt gian bù nhìn, đang lúng túng và lủng củng. Chúng nhất định sẽ thất bại. Càng gần thất bại thì chúng càng hung dữ. Mưu mô độc ác của chúng là dùng người Việt đánh người Việt, lấy chiến tranh nuôi chiến tranh. Chúng đang ra sức bắt người, cướp của ở những vùng chúng tạm chiếm. Chúng đang ra sức phá hoại kinh tế của ta.
Cho nên, càng gần thắng lợi ta càng gặp nhiều khó khăn và phải kiên quyết vượt qua khó khăn, để tranh lấy thắng lợi hoàn toàn. Quân và dân, đoàn thể và Chính phủ ta phải thực hiện cho kỳ được những nhiệm vụ sau đây:
- Tăng gia sản xuất và thực hành
tiết kiệm.
- Đẩy mạnh công tác và mở rộng chiến tranh du kích sau lưng địch.
- Chỉnh đốn tư tưởng và lối làm việc của cán bộ.
- Chỉnh đốn quân đội và tăng cường sức chiến đấu của bộ đội.
- Chuẩn bị chỉnh đốn công tác quần chúng.
Đồng thời với những nhiệm vụ chính đó, chúng ta phải gây một phong trào thật sự cần kiệm liêm chính, chống tham ô, lãng phí và bệnh quan liêu. Chúng ta cần thiết thực đẩy mạnh phong trào thi đua ái quốc khắp mọi ngành và mọi nơi.
Có thể thấy cách viết của Bác trong các Lời kêu gọi có sự biến hóa tài tình, linh hoạt. Người khi thì dùng những câu ngắn, giọng tâm tình, thuyết phục; khi lại dùng câu dài, đanh thép, viết in hoa để nhấn mạnh luận điểm của mình. Nhiều vấn đề trong Lời kêu gọi của Bác đến nay vẫn còn tính thời sự.
(Còn nữa)
