“Bác sĩ online” của người trồng cam

“Bắt bệnh” đất và cây trồng

Là một trong những vùng trồng cam có tiếng của miền bắc, vùng cam Cao Phong (Hòa Bình) từng trải qua giai đoạn tái canh đầy chật vật. Sau thời gian dài phát triển “nóng”, từ năm 2018, hiện tượng vàng lá, thối rễ của cây cam Cao Phong xảy ra ồ ạt khiến nhiều hộ phải chặt bỏ. Bà Nguyễn Thị Lan, chủ hộ trồng cam ở Cao Phong nhớ lại: “Những năm 2018-2019, chúng tôi rất lo lắng, lúng túng khi cây bị bệnh, quả xấu, năng suất thấp. Các loài gây hại như trùng ký sinh, rệp sáp và tình trạng suy giảm chất lượng đất là lý do chính khiến cây thối rễ”.

Theo thống kê của Viện Thổ nhưỡng Nông hóa, diện tích trồng cam của các “vựa cam” lớn nhất miền bắc và miền trung gồm Hà Giang, Tuyên Quang, Hòa Bình và Nghệ An đều giảm trong 5 năm trở lại đây. Nguyên nhân lớn nhất dẫn đến xu hướng này được một số nhà khoa học chỉ ra là sự suy thoái của “sức khỏe” đất. Việc canh tác liên tục mà không có biện pháp cải tạo phù hợp khiến đất mất cân bằng độ pH, thiếu hụt vi lượng quan trọng, ảnh hưởng trực tiếp năng suất và chất lượng cây cam.

Để giúp bà con nông dân có công cụ “bắt bệnh” cho cây, ứng dụng di động “Cải tạo đất trồng cam” được ra đời, do TS Lương Đức Toàn làm chủ nhiệm đề tài. Ông cho biết: “Ứng dụng này tập trung vào việc chẩn đoán dinh dưỡng và đưa ra phương pháp cải tạo độ phì nhiêu của đất, hướng đến cung cấp thông tin hữu ích cho người nông dân tại các vùng trồng cam trọng điểm nước ta”.

Với ứng dụng trên thiết bị di động, người nông dân có thể sử dụng tính năng nhận diện trực quan, đối chiếu hình ảnh lá, quả, thân cây cam trên ứng dụng với cây thực tế trong vườn. Dựa trên các dấu hiệu được phân tích sẵn, ứng dụng sẽ giúp xác định cây cam đang thiếu hay dư thừa chất dinh dưỡng. Không chỉ thế, nhờ sự hỗ trợ của công nghệ AI, ứng dụng sẽ đưa ra các khuyến nghị cải tạo đất tối ưu, giúp nông dân nâng cao năng suất và chất lượng cây trồng hiệu quả nhất.

Mô hình trình diễn áp dụng quy trình cải tạo phục hồi cho cây cam tại Quỳ Hợp (Nghệ An).

Hỏi dân, bổ sung thêm cho công nghệ

TS Lương Đức Toàn cho biết, khi phát triển ứng dụng, việc xây dựng cơ sở dữ liệu đúng, đủ là nền tảng cốt lõi. Nhóm nghiên cứu mất một năm thu thập, nghiên cứu và chuyển hóa cơ sở dữ liệu để áp dụng vào thực tế. Quá trình này bắt đầu từ việc lấy mẫu đất từ các vườn cam khác nhau, sau đó phân tích dựa trên các tiêu chí “sức khỏe” đất. Nhóm nghiên cứu so sánh mẫu đất từ những vườn cam phát triển tốt và đất chưa qua canh tác để xác định mức độ suy thoái. “Việc khảo sát thực địa, phỏng vấn người nông dân cũng là khâu rất quan trọng”, TS Lương Đức Toàn chia sẻ. Qua đó, các chuyên gia có cơ hội hiểu sâu hơn về phương pháp canh tác, những khó khăn thường gặp và kinh nghiệm cải tạo đất trong quá trình trồng cam. Những chia sẻ thực tế từ nông dân giúp làm rõ bức tranh tổng thể về “sức khỏe” đất, đồng thời cung cấp dữ liệu quan trọng để xác định nguyên nhân khiến cây trồng kém năng suất và đất suy giảm chất lượng.

Quá trình xây dựng cơ sở dữ liệu được tiến hành không ngừng. Ban đầu, nhóm nghiên cứu tiến hành thử nghiệm trên diện tích nhỏ, áp dụng các mức bón khác nhau để xác định ngưỡng dinh dưỡng tối ưu cho đất trồng cam. Sau khi xác định được phương pháp cải tạo hiệu quả trong năm đầu tiên, nhóm mở rộng thử nghiệm trên diện tích 1 ha để kiểm chứng lại độ chính xác và tính ổn định của giải pháp trước khi áp dụng rộng rãi.

Sau 2 năm nghiên cứu, các vùng đất trồng cam bị thoái hóa đã được cải thiện rõ rệt về chất lượng. Qua phản hồi tích cực của bà con, ứng dụng được kỳ vọng sẽ góp phần mở rộng diện tích trồng cam tại các vùng trọng điểm của cả nước. Mới đây, Viện Thổ nhưỡng Nông hóa đã chính thức công bố kết quả nghiên cứu ứng dụng "Cải tạo đất trồng cam" và được Bộ Nông nghiệp & Môi trường phê duyệt kết quả.