1 Chủ đề Đại hội XIII của Đảng là: "Tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh; khơi dậy khát vọng phát triển đất nước, phát huy ý chí, sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc kết hợp với sức mạnh thời đại; tiếp tục đẩy mạnh toàn diện, đồng bộ công cuộc đổi mới; xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc, giữ vững môi trường hòa bình, ổn định; phấn đấu đến giữa thế kỷ XXI nước ta trở thành nước phát triển, theo định hướng xã hội chủ nghĩa".
Thực tiễn công tác XDĐ cho thấy trong bối cảnh có sự suy thoái của một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên hiện nay, phải có chỉnh đốn thì mới xây dựng được Đảng trong sạch, vững mạnh. Hội nghị lần thứ tư, BCH Trung ương Đảng khóa XII đã ra Nghị quyết chuyên đề "Về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức lối sống, những biểu hiện "tự diễn biến", "tự chuyển hóa" trong nội bộ".
Trong bối cảnh Đảng cầm quyền, Đảng lãnh đạo tổ chức và hoạt động của Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể chính trị - xã hội, của cả hệ thống chính trị. Sự trong sạch, vững mạnh của Đảng gắn liền với sự trong sạch, vững mạnh của cả hệ thống chính trị. Năng lực lãnh đạo, năng lực cầm quyền, sức chiến đấu của Đảng gắn liền với hiệu lực, hiệu quả quản lý của Nhà nước, chất lượng, hiệu quả hoạt động của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội. Bởi vậy, bổ sung "hệ thống chính trị" vào "Tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng (XD, CĐĐ) trong sạch, vững mạnh" để thành "Tăng cường XD, CĐĐ và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh" là đúng đắn, cần thiết và là một trong những điểm mới của Đại hội XIII.
2 Từ thực tiễn công cuộc đổi mới, trực tiếp là 5 năm thực hiện Nghị quyết Đại hội XII của Đảng, Báo cáo Chính trị Đại hội XIII rút ra năm bài học kinh nghiệm. Bài học đầu tiên về XDĐ, Nhà nước, hệ thống chính trị và cán bộ: Công tác XD, CĐĐ phải được triển khai quyết liệt, toàn diện, đồng bộ, thường xuyên cả về chính trị, tư tưởng, đạo đức, tổ chức và cán bộ. Kiên định, vận dụng và phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; nâng cao năng lực lãnh đạo, cầm quyền và sức chiến đấu của Đảng; thường xuyên củng cố, tăng cường đoàn kết trong Đảng và hệ thống chính trị; thực hiện nghiêm các nguyên tắc XDĐ, thường xuyên đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng. Xây dựng Nhà nước và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh toàn diện; hoàn thiện cơ chế kiểm soát chặt chẽ quyền lực; kiên quyết, kiên trì đấu tranh phòng, chống suy thoái, "tự diễn biến", "tự chuyển hoá" trong nội bộ; đẩy mạnh đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí. Công tác cán bộ phải thực sự là "then chốt của then chốt", tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cán bộ cấp chiến lược đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ; cán bộ, đảng viên phải thực hiện trách nhiệm nêu gương theo phương châm chức vụ càng cao càng phải gương mẫu, nhất là Ủy viên Bộ Chính trị, Ủy viên Ban Bí thư, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương.
Trong bài học trên có những nhận thức mới: XDĐ và cán bộ nhấn mạnh nâng cao năng lực lãnh đạo, cầm quyền của Đảng; xây dựng Nhà nước và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh toàn diện.
3 Từ thực tiễn phong phú của cách mạng nước ta, trong Cương lĩnh xây dựng đất nước thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (bổ sung, phát triển năm 2011) Đảng đúc kết những bài học kinh nghiệm lớn, trong đó nhấn mạnh bài học thứ năm: Sự lãnh đạo đúng đắn của Đảng là nhân tố hàng đầu quyết định thắng lợi của cách mạng Việt Nam. Nhiệm kỳ Đại hội XI, đặc biệt là nhiệm kỳ Đại hội XII, công tác XD, CĐĐ được đẩy mạnh toàn diện, thu được nhiều kết quả nổi bật. Nhận thức lý luận về XDĐ được bổ sung, hoàn hiện. Năng lực lãnh đạo, cầm quyền và sức chiến đấu của Đảng, trước hết gắn liền với tăng cường bản chất giai cấp công nhân, bản chất cách mạng, khoa học của Đảng, với XD, CĐĐ về chính trị, tư tưởng, đạo đức, tổ chức và cán bộ. Đồng thời, nhiệm vụ then chốt này không thể tách rời với hai nhiệm vụ chính trị rất quan trọng: xây dựng hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh, trọng tâm là xây dựng Nhà nước; xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên, đặc biệt là cán bộ cấp chiến lược đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ. XDĐ gắn liền với xây dựng hệ thống chính trị, với xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên là ba khâu thống nhất, gắn bó chặt chẽ, tạo thành sức mạnh chính trị to lớn, có ý nghĩa quyết định thắng lợi của cách mạng Việt Nam. Những nhận thức sâu sắc đúc kết từ thực tiễn XDĐ, Báo cáo Chính trị Đại hội XIII đã khái quát thành quan điểm chỉ đạo thứ năm: Tăng cường XD, CĐĐ, phát huy bản chất giai cấp công nhân của Đảng, nâng cao năng lực lãnh đạo, năng lực cầm quyền và sức chiến đấu của Đảng; XDĐ và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh toàn diện, xây dựng Nhà nước tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả; gắn với tinh giản biên chế, nâng cao chất lượng và cơ cấu lại đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức; xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên, nhất là đội ngũ cán bộ cấp chiến lược, đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ, gắn bó mật thiết với nhân dân là những nhân tố có ý nghĩa quyết định thành công sự nghiệp xây dựng, phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc.
4 Báo cáo Chính trị Đại hội XIII xác định mục tiêu phát triển và định hướng phát triển đất nước giai đoạn 2021 - 2030, trong đó có nội dung về XDĐ, Nhà nước và cán bộ. Trong mục tiêu tổng quát có mục tiêu: Nâng cao năng lực lãnh đạo, năng lực cầm quyền và sức chiến đấu của Đảng; XDĐ và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh toàn diện. Báo cáo Chính trị xác định sáu nhiệm vụ trọng tâm trong nhiệm kỳ Đại hội XIII và Báo cáo của BCH Trung ương Đảng khóa XII về tổng kết công tác XDĐ và thi hành Điều lệ Đảng cụ thể hóa ba nhiệm vụ trọng tâm, trong đó nhiệm vụ đầu tiên là: Đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi có hiệu quả tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện "tự diễn biến", "tự chuyển hóa" trong nội bộ gắn với đẩy mạnh học tập, làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh và thực hiện các quy định về trách nhiệm nêu gương.
Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng cũng nêu rõ một trong những nhiệm vụ trọng tâm trong nhiệm kỳ Đại hội XIII: Tiếp tục đẩy mạnh XD, CĐĐ, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa và hệ thống chính trị toàn diện, trong sạch, vững mạnh. Đổi mới phương thức lãnh đạo, cầm quyền của Đảng. Xây dựng tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả. Tiếp tục đẩy mạnh đấu tranh phòng, chống quan liêu, tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, "lợi ích nhóm", những biểu hiện "tự diễn biến", "tự chuyển hóa" trong nội bộ. Xây dựng đội ngũ đảng viên và cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược, người đứng đầu đủ phẩm chất, năng lực, uy tín, ngang tầm nhiệm vụ. Củng cố lòng tin, sự gắn bó của nhân dân với Đảng, Nhà nước, chế độ xã hội chủ nghĩa.
Trong những năm tới phải đặc biệt coi trọng và đẩy mạnh hơn nữa XD, CĐĐ toàn diện về chính trị, tư tưởng, đạo đức, tổ chức và cán bộ. Đẩy mạnh tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận, hoàn thiện hệ thống lý luận về đường lối đổi mới, về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta. Tổng kết thực tiễn 40 năm đổi mới để bổ sung, phát triển lý luận của Đảng. Xây dựng đội ngũ cán bộ, trước hết là người đứng đầu có bản lĩnh chính trị vững vàng, có đạo đức trong sáng, năng lực nổi bật, dám nghĩ, dám nói, dám làm, dám chịu trách nhiệm, dám đổi mới sáng tạo, dám đương đầu với khó khăn, thử thách và quyết liệt trong hành động vì lợi ích chung; có uy tín cao và thật sự tiên phong, gương mẫu, là hạt nhân đoàn kết; nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác kiểm tra, giám sát, kỷ luật đảng; thắt chặt hơn nữa mối quan hệ mật thiết giữa Đảng với nhân dân, dựa vào nhân dân để XDĐ, có cơ chế phát huy vai trò của nhân dân tham gia XDĐ, hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh trong tình hình mới; kiên quyết, kiên trì đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi tham nhũng, lãng phí, với quyết tâm chính trị cao hơn, hành động mạnh mẽ, triệt để hơn, hiệu quả hơn; tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương thức lãnh đạo của Đảng trong điều kiện mới.
PGS,TS Nguyễn Viết Thông
Tổng Thư ký Hội đồng Lý luận Trung ương
