Phía trước là hỗn mang

Thông điệp Liên bang hằng năm mà Tổng thống Nga Valdimir Putin đọc trước Duma Quốc gia Nga luôn thu hút sự chú ý của giới quan sát toàn cầu. Và năm nay, khi ông tuyên bố rằng nước Nga tạm dừng tham gia Hiệp ước cắt giảm vũ khí tiến công chiến lược mới (NEW START) với nước Mỹ, những viễn cảnh ớn lạnh đã có thể ngay lập tức hiện ra.
0:00 / 0:00
0:00

Tạm "đình chỉ", chứ nước Nga chưa chính thức rút khỏi NEW START. Ông Vladimir Putin nhấn mạnh điều đó, và cảnh báo: Dù Moscow sẽ không phải là bên đầu tiên nối lại hoạt động thử hạt nhân, nhưng một khi Mỹ có các hoạt động thử nghiệm, đất nước của ông cũng sẽ sẵn sàng cho điều tương tự (theo hãng tin TASS, ngày 21/2).

Vấn đề là, hiện tại, chỉ còn duy nhất NEW START hiện hữu, trong vai trò hiệp ước có tính ràng buộc pháp lý duy nhất còn lại về kiểm soát vũ khí hạt nhân giữa Nga và Mỹ. Nói cách khác, NEW START là "chốt an toàn" cuối cùng che chắn cho loài người, trước nguy cơ đối đầu giữa hai cường quốc vũ khí hạt nhân lớn nhất thế giới. Nói ngắn gọn, nếu điều đó xảy ra, thế giới sẽ hoàn tất hành trình tự hủy diệt chính mình.

Hiệp ước được ký kết năm 2010 nhằm hạn chế kho vũ khí của hai nước ở mức tối đa là 1.550 đầu đạn hạt nhân, giảm gần 30% so mức đặt ra hồi năm 2002. Tháng 1/2021, Tổng thống Putin đã nhất trí gia hạn hiệp ước này 5 năm, tới năm 2026. Hiện nay, Moscow và Washington mỗi năm được thực hiện tối đa 20 lần thanh sát lẫn nhau trong khuôn khổ các thỏa thuận.

Và khi các cơ chế ràng buộc cũng như giám sát lẫn nhau của NEW START tạm thời không còn hiệu lực, bất cứ điều tồi tệ nào cũng có khả năng xuất hiện.

Sau khi được đề cập trong Thông điệp Liên bang, theo Chủ tịch Duma Quốc gia (Hạ viện Quốc hội) Nga Vyacheslav Volodin, "dự luật do Tổng thống đưa lên sẽ được xem xét trong ngày 22/2 tại phiên họp toàn thể Duma Quốc gia" và sẽ ngay lập tức đưa ra quyết định. Ngay sau đó, dự luật sẽ được gửi đến Hội đồng Liên bang (Thượng viện).

Phản ứng tức thời, phương Tây cũng ngay lập tức thể hiện các động thái có thể đoán trước. Phát biểu với báo giới tại Thủ đô Athens khi đang thăm Hy Lạp, Bộ trưởng Ngoại giao Mỹ Anthony Blinken nêu rõ: Thông báo của Nga về đình chỉ tham gia NEW START là vô cùng đáng tiếc. Ông cũng cho biết Mỹ sẽ theo dõi mọi hành động của Nga, nhằm bảo đảm rằng trong bất kỳ tình huống nào, Mỹ và các đồng minh của mình đều ở thế an toàn.

Tổng Thư ký Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) Jens Stoltenberg kêu gọi Nga xem xét lại quyết định của mình. Và cũng trong ngày 21/2, thông qua người phát ngôn, Tổng Thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres bày tỏ lập trường: Nga và Mỹ nên ngay lập tức nối lại việc thực thi đầy đủ NEW START.

Tuy vậy, ai cũng hiểu, chỉ những lời nói thì khó mà ngăn được một con tàu đã rời ga.

Những nguyên nhân cốt lõi của động thái này cũng là tương đối rõ ràng, dù có vẻ như khuất lấp ở phía sau một tuyên bố của người phát ngôn Điện Kremlin, ông Dmitry Pestkov, hồi đầu tháng: Trên thực tế Mỹ đã "phá hủy khuôn khổ pháp lý trong lĩnh vực kiểm soát vũ khí".

Chúng đã lấp ló ngay trong tuyên bố của người đứng đầu nước Nga, khi ông gợi mở rằng trước khi quay lại chủ đề này, Nga cần hiểu rõ kho vũ khí hạt nhân của "các quốc gia NATO như Pháp và Anh" sẽ được tính đến như thế nào. "Không ai có thể ảo tưởng rằng thế cân bằng chiến lược toàn cầu có thể bị phá hủy!", ông nhấn mạnh.

Và, đặt tất cả các thông điệp cứng rắn ấy lại trong cùng một chuỗi, với những gì các nhà lãnh đạo phương Tây vừa bộc lộ ở Hội nghị An ninh toàn cầu Munich 2023 - nơi Tổng thống Nga không được mời tham dự, cũng là nơi "sự đoàn kết mạnh mẽ xuyên Đại Tây Dương" được thể hiện, thông qua những dự án cụ thể nhằm gia tăng năng lực quốc phòng của Liên minh châu Âu (EU) cũng như Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO), chuyện Moscow gia tăng sức ép ngược trở lại bằng việc tuyên bố đình chỉ NEW START cũng là điều dễ hiểu.

Dù sao, như Bộ Ngoại giao Nga khẳng định, bất chấp quyết định đình chỉ tham gia NEW START, Moscow vẫn sẽ tiếp tục tuân thủ các điều khoản, và "quyết định này vẫn có thể đảo ngược", một hành lang an toàn cũng vẫn còn được để ngỏ.

Nhưng khi các phía vẫn còn chưa cùng nhau bước trở lại vào hành lang đó, thì tương lai của cả nhân loại vẫn đang bị để ngỏ, đầy bất trắc…