Nhà báo “chân quê”

Phòng làm việc của anh ở trong cùng hành lang tầng ba cơ quan mặt trận tỉnh Nam Định cũ. Trên lan-can trước cửa, phía dưới tấm biển văn phòng đại diện đã bạc mầu vì nắng mưa, là chậu hoa nho nhỏ và một cái xô đựng… điếu cày.

Biếm họa nhân vật của họa sĩ Dũng Choai.
Biếm họa nhân vật của họa sĩ Dũng Choai.

Mỗi khi “bí chữ” hoặc phải sắp xếp, luận giải vấn đề khó, anh lại bước ra, kéo sòng sọc một hơi dài rồi nhẩn nha ngắm phố, ngắm trời.

Rời làng quê Nam Dương nổi tiếng với nghề trồng màu (huyện Nam Trực, Nam Định cũ), anh không chỉ “đi tỉnh” như nhân vật trong thơ cụ Nguyễn Bính, mà gắn bó nhiều năm với “kinh thành” Thủ đô, trước khi quay về làm báo tỉnh, rồi là đại diện báo Trung ương. Thế mà, chất quê trong anh hình như chẳng bay đi chút nào. Nó hiện diện từ ngoại hình gầy gò, chân chất gợi liên tưởng ông giáo Thứ trong “Lão Hạc” của Nam Cao, cho đến cách phát âm “r” đặc sệt phương ngữ. Thời mới gặp, tôi nhiều lần bật cười khi nghe anh nói những từ như “rái mặt” (xấu hổ) hay “ra rại” (ngớ ngẩn, kỳ cục). Tưởng như người trước mình đang ngồi chõng tre, dưới gốc cây đình làng chứ không phải một ông nhà báo lăm lăm tay điện thoại, tay laptop!

Làng quê, với tuổi thơ êm ả trên lưng trâu “đóng đinh” vào ký ức của anh. Suốt vài chục năm, hình ảnh quê nhà khi nào cũng thấp thoáng trong những bài báo về nông nghiệp, nông dân, nông thôn. Anh khai thác “vốn tự có” trong nhiều thể loại, từ suy ngẫm chính luận, phóng sự phản ánh đến tùy bút. Đôi lúc tôi nghĩ, hình ảnh mẹ già, mái ngói đỏ nâu hay lũy tre làng là chuyện anh muốn kể cho những khắc khoải không nguôi về thời thơ ấu của chính mình, thay vì chỉ là những dữ liệu, chi tiết phục vụ bài báo.

“Anh đang gõ dở cái bài/cái tin”, đấy là câu anh thường nói khi anh em đồng nghiệp gọi “làm cốc bia”. Có người bảo anh say nghề, thậm chí… hâm nghề. Cuộc nhậu nào anh cũng ra muộn, và ra đến nơi là nói chuyện sự kiện làm anh hứng thú. Có khi anh cười tít mắt vì được khen một cái tiêu đề, một cách tung hứng, “chơi đùa” với con chữ. Cũng có lúc ngồi thẩn thơ vì nỗi buồn của nhân vật, hay vì những biến động của nghề báo. Anh tiếc mãi cái thời hoàng kim của báo giấy, bài phóng sự hay được trả nhuận bút tới cả chỉ vàng…

Cuối năm, vài sở, huyện thân tình mời tất niên. Trên mâm tiệc, anh như “ngôi sao sáng” không phải vì... uống tốt, mà vì kho trí nhớ trên trời dưới biển và cách kể chuyện rất hóm về lãnh đạo tỉnh, huyện, thơ Nguyễn Bính hay danh nhân lịch sử, văn hóa Nam Định. Có anh, cuộc vui như “xôm” hơn, làm gắn kết thêm anh em báo chí với lãnh đạo, công chức ngành, địa phương.

Nhưng cũng vẫn là anh mặt nhăn mày nhó, gãi đầu gãi tai khi cơ quan giao nhiệm vụ làm kinh tế báo. Anh luôn “rái mặt” mỗi lúc phải mở lời nhờ, và cảm thấy vì cái hợp đồng quảng cáo, vị thế mình sẽ thấp đi. Bởi vậy, dù viết khỏe, anh vẫn nặng gánh lo cơm áo, gạo tiền. Lo từ tiền khóc, tiền cười đến lo mua căn nhà be bé. Mỗi khi trả xong một khoản lớn với ngân hàng, anh reo lên khoe như vừa giành giải báo chí. Rồi đúc rút: “Với anh, trả nợ là… đam mê!”.

Tôi trở về quán bia nhỏ trên đường Trần Nhân Tông nhìn ra đê sông Đào, nơi xưa chúng tôi gọi vui là "con đường đẹp nhất Thành Nam". Bên gốc cây xòe tán rộng, dưới ánh đèn đường vàng vọt, anh em chia sẻ những tâm tư trong bão tố của nghề. Mới đôi năm đã vật đổi sao dời, mỗi người một nơi. Đồng nghiệp giờ nhiều người phải ra xã hội, lao động lam lũ. Anh cũng không còn văn phòng ở cơ quan mặt trận cũ, ngày ngày “chạy” dăm chục cây số đi làm, áp lực công việc gấp mấy lần. Thôi thì, cũng đến cái tuổi bắt đầu ưa hoài niệm, lưu giữ ký ức đẹp về nhau. Trong tôi, anh vẫn vậy, luôn là một nhà báo “chân quê” yêu nghề, làm nghề tử tế…

Có thể bạn quan tâm

Ảnh: BẮC SƠN

Mì quảng bình dân ba sao

Dạo một vòng quanh thành phố Đà Nẵng, những con đường ồn ào, tấp nập của khách du lịch, hầu hết khách sạn, nhà hàng, quán ăn đều đầy ắp bóng người.

Minh họa: ĐOÀN ĐỨC HÙNG

Món quà của ông già Noel

Lâm rời khỏi công ty khi trời đã tối đen. Mùa đông ngày ngắn đêm dài. Mới hơn 5 giờ chiều, hoàng hôn đã ý nhị nhường chỗ cho màn đêm.

Gần 75 tuổi, bà Bài vẫn giữ nguyên “danh hiệu” làm cá giỏi nhất chợ, khách nào ghé cũng khen.

Bà lão ở chợ cá Thanh Hà

Ghé Hội An, ngoài dạo phố cổ ăn mấy món quen, uống ly nước mát, tôi luôn dành thời gian thăm chợ, tìm chút quà quê đem về phố. Lần nọ, lục tục từ 2 giờ sáng, vừa kịp xem cảnh chợ cá Thanh Hà nhộn nhịp bên sông Thu Bồn. Ở đó, tôi gặp bà Bài, người gắn đời mình với nghề bán cá hơn 60 năm ròng.

Xinh xắn những món đồ len Đà Lạt.

Đan những sợi ký ức

Lâu rồi, ngày tôi còn bé thơ, chìm trong cái lạnh bồng bềnh của xứ thông, bên ô cửa những ngôi nhà gỗ lúp xúp, hình bóng những người phụ nữ ngồi đan áo len luôn đem đến cho tôi cảm giác mình là chú ngựa nhỏ dừng chân trên thảo nguyên bình yên.

Căn nhà trình tường của Xuy

Căn nhà trình tường của Xuy

Ly Xá Xuy gửi cho tôi cái ảnh đường mới ở Y Tý (Lào Cai), bảo Y Tý sắp xong đường rồi. Sẽ là một con đường nhựa thênh thang, rộng gấp đôi đường cũ. Đường mới, theo quy hoạch, sẽ vạt qua hơn một nửa đất nhà Xuy, nơi cậu đang dựng homestay Y Tý Clouds đông khách nhất nhì chỗ này.

Ảnh: K.MINH

Giặt chiếu cầu ao

“Giặt chiếu cầu ao” dường như đã trở thành “cổ tích”, giờ thì chẳng có ai đem chiếu ra cầu ao mà giặt. Giờ thì làng xóm cũng chẳng còn có mấy những chiếc ao bèo mà ở bên bờ luôn có một chiếc cầu ao, kha khá thì cầu ao xây gạch, giản dị thì cầu ao được bắc bằng mấy thanh tre ghép lại.

Minh họa: ĐẶNG TIẾN

Mảnh gương chưa vỡ

Hòa về quê vào một ngày cuối năm, khi chiếc vé máy bay Sài Gòn - Chu Lai còn chưa nguội lạnh trên tay. Làng Phổ Phong vẫn nằm yên bên con đường đá, nhưng căn nhà nhỏ nơi bà ngoại từng sống đã lụp xụp đến đau lòng. Mẹ Hòa, sau mười năm góa bụa, sống lặng lẽ như một cái bóng.

Làm bánh trôi cúng Tết. Ảnh: VĂN THÀNH CHƯƠNG

Người ở Sín Thầu

Đã có một thời, từng toán “phượt thủ” kéo nhau rùng rùng đi khắp hang cùng ngõ hẻm ở Việt Nam.

Ảnh: SONG ANH

Mãn đình hồng trước hiên nhà cũ

Đông đã về thật rồi. Những luồng gió len lỏi qua triền đồi, khẽ lùa vào mái tóc, mang theo một mùi ẩm ướt, ngai ngái của đất trời trước khi chạm lạnh.

Minh họa: NGUYỄN MINH

Hương sắc muộn mùa

“Anh lại phải vào Tây Nguyên vì dự án trong ấy đang phát sinh một số vấn đề”. Khang vừa nhét mấy bộ quần áo vào va-li vừa nói như thanh minh.

Đôn Ki-hô-tê, cát và đêm

Dãy nhà san sát, lởm chởm bên mép nước. Lòng sông mở ra rộng thênh thang, phẳng lặng đến mức tưởng như có thể bước qua mà không ướt chân. Sông Hồng luôn biết cách khởi đầu theo một kiểu khác, không còi xe, không những đoàn thuyền ngược xuôi, chỉ còn thứ im lặng lơ lửng như cơn ngủ chuẩn bị vào giấc.

Bữa cơm mùa gặt.

Nhớ cơm mới ngày mùa

Những chiều nắng rựng lên vài cơn the thắt. Ba ngồi chỗ hiên tay đong đưa ca nước chè, ngó lên phía cây cam trước sân.

Minh họa: NGUYỄN MINH

Chạy trước tử thần

Cần gạt nước đã ở mức độ làm việc tối đa mà không xua được nước mưa ào ạt tuôn lên mặt kính.

Ayun Pa ngày lũ

Là nước. Nhưng lũ về khiến bờ sông tan hoang, bãi bờ rách nát. Nhưng nước về, cỏ cây quên đi ngày nắng hạn, cần mẫn vá víu đôi bờ. Ngày tôi đến Ayun Pa (Gia Lai), thị xã nhỏ bên dòng sông Ba, một vùng chuyển tiếp giữa Tây Nguyên và duyên hải, chênh vênh bên những khô cằn.

Ảnh: SONG ANH

Một thời... áo vá

Những cơn gió se se đã gõ cửa hiên nhà, nhắc tôi rằng phải soạn sửa tủ áo quần cho con. Tôi lôi từng chồng áo len, áo khoác dày ra gấp gọn, xếp thành hàng ngay ngắn.

Minh họa: NGUYỄN VÂN CHUNG

Chiếc hộp gỗ

Bóng núi như tấm áo choàng đen thẫm phủ lên những mái nhà sàn cheo leo. Mối rừng ùa ra từng đám béo mẫm, trắng xóa. Chúng bay chán chê rồi đậu kín mặt đất, bãi cỏ, cành cây… Mối chưa kịp tản đi thì chuồn chuồn lại kéo về đàn đàn lũ lũ. Mất điện. Mưa xối xả. Gió điên cuồng gầm rú. Cây cối đổ gãy răng rắc.

Chợ đêm sinh viên ở làng đại học. Ảnh: VNE

Quán lẩu “ký ức”

20 năm về trước, ở “Làng đại học Thủ Đức” có một quán lẩu mà đám sinh viên nghèo luôn thuộc nằm lòng. Quán bình dân, bán đúng hai món lẩu giá rẻ với đa phần khách là sinh viên, gọi món thì ít, xin thêm thì nhiều.

Minh họa: NGUYỄN MINH

Kệ sách ở đảo X

Trong túi xách ra đảo X đợt đó của ông giáo chỉ có ba bộ đồ thay đổi, còn lại là sách.

Họ đi xin nhưng chẳng lấy cho mình

Họ đi xin nhưng chẳng lấy cho mình

Hà Nội một ngày mưa bão, tôi nhận điện thoại từ Mỹ Anh - một người bạn học, “trên Ngọc Chiến họ alo, muốn xin cái nhà ăn cho các cháu. Anh đi thực địa được không?”. Ngọc Chiến, là một xã của huyện Mường La, Sơn La trước đây, nằm giữa núi rừng Hoàng Liên, giáp ranh với Mù Cang Chải (Yên Bái).

Ảnh: HẢI ANH

Thả một hòn đá xuống dòng sông

Cửa sổ nhà tôi mở góc nhìn ra một góc phố đông đúc, nhộn nhịp. Ngày ngày, nhìn dòng xe chen chúc như những đàn kiến hối hả chạy trốn trước cơn mưa, tôi tự hỏi: Ngoài kia mọi người vội vàng như thế, nếu mình sống chậm lại, liệu có bị bỏ rơi ở phía sau?

Minh họa: NGUYỄN MINH

Bến lang thang

Cuối chiều, xe dạt về vùng ven thành phố, Quan ôm chiếc võng vào rừng tràm, cột nó lên thả mình lắc lư, hát vài câu rồi ngủ vùi lúc nào không biết. Khi bị đánh thức bởi người đàn ông da ngăm đen, tay lăm lăm máy cưa, chân đi giày dân quân bó chắc quần vải anh mới chợt tỉnh.

Thu chạm miền biên viễn

Đó là miền đất thẳm sâu thương nhớ, với những ai từng ở nơi này, đã đi quá xa bây giờ trở lại.

Minh họa: NGUYỄN MINH

Những cơn mưa đi lạc

Là khi đang nắng rang trời! Miền trung mùa nắng như chảo dầu sôi có thể tráng được trứng, ấy vậy nói mưa là mưa, như không! Lam đứng ngoài ban-công ngửa tay hứng mưa vừa nghe Thủy nói một câu nghe hờn:

Ảnh: HẢI ANH

Trong mỗi chúng ta có mùa lau trắng

Cơn mưa cuối cùng vừa dứt, dòng sông lại mở lòng ra với trời, với đất. Con nước thôi cuộn mình, chỉ còn khoảng lặng mênh mang, nơi lau trắng bắt đầu thức dậy. Lau trải dài dọc hai bờ, bay bay theo làn gió. Mỗi lần thấy lau nở, lòng tôi lại rưng rưng vừa bình yên, vừa nao nao, gặp lại chính mình của những năm tháng cũ.

Ảnh: SONG ANH

Vòng tay trong mưa

Bà từng ôm đứa cháu nhỏ trong một cơn mưa, không phải để che roi mà như muốn che cả bầu trời cho một mầm non vừa nhú.

Ảnh: SONG ANH

Chiếc xe cổ tích

Tôi lại ngồi tỉ mẩn lau lại từng cái nan hoa, vành bánh chiếc xe đạp như lau đi lớp bụi thời gian bám vào ký ức mà chiếc xe ấy đã gắn bó với gia đình tôi tròn nửa thế kỷ.