Từ khai thác tài nguyên đến kiến tạo giá trị
Được xác định là “mảnh ghép” của du lịch văn hóa, nhưng du lịch sáng tạo không dừng ở mức độ tham quan, khám phá văn hóa thông thường mà hướng tới sự tham gia chủ động của du khách vào các hoạt động sáng tạo tại điểm đến trên cơ sở tương tác với người dân bản địa. Hướng đi này phù hợp với mong muốn cá nhân hóa trải nghiệm của du khách hiện đại, cho nên ngày càng được nhiều quốc gia quan tâm khai thác, với mong muốn biến những chuyến đi trở thành hành trình sáng tạo hấp dẫn, có sự kết nối văn hóa sâu sắc.
Sở hữu hệ thống tài nguyên tự nhiên và nhân văn phong phú, với các di sản văn hóa vật thể, phi vật thể đa dạng trải dài khắp mọi miền, Việt Nam hội tụ thế mạnh vượt trội để phát triển du lịch sáng tạo. Từ những nét tinh xảo trong nghệ thuật thiết kế, thủ công mỹ nghệ, cho đến sự độc đáo trong nghệ thuật biểu diễn, âm nhạc, hội họa, ẩm thực…, tất cả đều có thể trở thành chất liệu để “sản phẩm hóa” thành trải nghiệm sáng tạo đặc sắc.
Sở hữu hệ thống tài nguyên tự nhiên và nhân văn phong phú, với các di sản văn hóa vật thể, phi vật thể đa dạng trải dài khắp mọi miền, Việt Nam hội tụ thế mạnh vượt trội để phát triển du lịch sáng tạo.
Thời gian qua, với những nỗ lực trong phát triển du lịch sáng tạo, một số điểm đến đã thật sự cải thiện được năng lực cạnh tranh trên đường đua hút khách. Tiêu biểu như Đường Lâm - ngôi làng cổ hơn nghìn năm tuổi ở Hà Nội. Trước đây, du khách tới đây chỉ có thể tham quan các công trình kiến trúc như đình làng, cổng làng, nhà cổ…, nhưng nay, Đường Lâm còn thu hút du khách bằng nhiều hoạt động thú vị như làm sơn mài, sáng tạo con vật từ rơm, rạ, làm việc nhà nông…
Tương tự, du khách tới làng gốm Bát Tràng hay làng hương Quảng Phú Cầu (Hà Nội) được “giữ chân” với trải nghiệm tự tay thực hiện các công đoạn làm gốm, làm hương.
Những năm qua, Hội An (Đà Nẵng) được biết tới như một điểm đến nổi bật về du lịch sáng tạo, với thành công trong khai thác các mô hình trải nghiệm làng nghề, nghệ thuật dân gian...
Cùng với đó, còn có thể kể đến nhiều sản phẩm du lịch sáng tạo giàu tiềm năng như: tour khám phá Địa đạo Củ Chi, cho phép du khách “nhập vai” thành người lính trong thời chiến; hay gần đây là “Sắc hoa Tường Phiêu”, đưa du khách dạo bước giữa những cánh đồng hoa rực rỡ sắc màu, tìm hiểu câu chuyện làng nghề và trở thành người làm vườn thực thụ… Trong những hoạt động này, trải nghiệm sáng tạo đã phát huy vai trò hạt nhân, làm nên sức hút cho hành trình du lịch.
Xây dựng hệ sinh thái du lịch sáng tạo
Chiến lược phát triển du lịch Việt Nam đến năm 2030 xác định quan điểm: Chú trọng phát triển du lịch văn hóa, gắn phát triển du lịch với bảo tồn, phát huy giá trị di sản và bản sắc văn hóa dân tộc.
Chiến lược phát triển văn hóa đến năm 2030 nhấn mạnh giải pháp cần gắn kết bảo tồn, phát huy di sản văn hóa với phát triển du lịch. Nhất là Chiến lược phát triển các ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 vừa được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt ngày 14/11/2025 khẳng định nhiệm vụ: xây dựng, hình thành và phát triển sản phẩm du lịch văn hóa mang tính đặc trưng, riêng biệt, cá biệt hóa, bản sắc vùng miền, tăng giá trị trải nghiệm của du khách. Đây là những định hướng góp phần thúc đẩy du lịch sáng tạo phát triển.
Theo các chuyên gia, Việt Nam còn thiếu chiến lược riêng mang tính tổng thể trong phát triển du lịch sáng tạo, dẫn đến việc xác lập các mô hình, dự án đầu tư, chính sách hỗ trợ đặc thù… còn gặp lúng túng.
Theo các chuyên gia, Việt Nam còn thiếu chiến lược riêng mang tính tổng thể trong phát triển du lịch sáng tạo, dẫn đến việc xác lập các mô hình, dự án đầu tư, chính sách hỗ trợ đặc thù… còn gặp lúng túng. Bên cạnh đó, vấn đề bảo vệ bản quyền chưa thật sự được chú trọng, cho nên có không ít sản phẩm du lịch sáng tạo bị sao chép, gây ảnh hưởng tới sức hấp dẫn của sản phẩm nguyên bản, đồng thời làm giảm khả năng khai thác giá trị văn hóa riêng có tại điểm đến.
Tiến sĩ Đỗ Cẩm Thơ (Cục Du lịch quốc gia Việt Nam) nhận định: Thách thức lớn nhất để phát triển điểm đến du lịch sáng tạo là thiếu cơ chế, nguồn lực và phương thức để biến tài nguyên thành trải nghiệm du lịch bền vững, mang lại giá trị kinh tế cao. Vì thế, cần xây dựng khung pháp lý quốc gia về phát triển du lịch sáng tạo, trong đó đưa vào các tiêu chí, quy trình công nhận, vinh danh điểm đến du lịch sáng tạo; có cơ chế ưu đãi, hỗ trợ tài chính và thuế cho doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo trong du lịch; đồng thời lồng ghép nội dung sáng tạo bền vững trong Quy hoạch hệ thống du lịch nhằm bảo đảm tính đồng bộ giữa văn hóa, công nghiệp sáng tạo và du lịch.
Thực tế, du lịch sáng tạo được đề cập từ lâu trên thế giới nhưng còn tương đối mới ở Việt Nam, cho nên khó tránh tư duy khai thác còn nặng về bề nổi, thiên về trình diễn, tái hiện mà chưa chú trọng nhiều tới hoạt động tương tác, sáng tạo.
