50 năm gắn bó
Các diễn viên tập trung tại phòng thu, lần lượt cầm micro khi các phân cảnh từ một trong những bộ phim hoạt hình được yêu thích nhất trên truyền hình Nhật Bản hiện ra trên màn hình trước mặt họ. Midori Kato, 86 tuổi, là người duy nhất có mái tóc hoa râm trong phòng. Bà nhắm mắt lại, dường như ngủ gật một lúc, cho đến khi nhân vật của bà xuất hiện.
Kato nghiêm cẩn bước đến gần micro, vai hơi khom và đôi bàn tay có phần nhăn nheo nắm chặt tờ kịch bản. Nhưng khi bà cất lời, bằng giọng của một bà mẹ nội trợ... 24 tuổi, bầu không khí vui vẻ quen thuộc lập tức ùa về.
Đối với nhiều thế hệ người Nhật, bà Midori Kato chính là Sazae-san, nhân vật trong loạt phim hoạt hình được phát sóng lâu nhất thế giới. Kể từ khi “Sazae-san” bắt đầu ra mắt năm 1969 tới nay, bà Kato là diễn viên duy nhất lồng tiếng cho nhân vật chính của phim: Một phụ nữ hống hách nhưng tốt bụng, đãng trí và luôn ngượng ngùng về các “tai nạn” mà mình gây ra.
Khi Kato được chọn làm diễn viên lồng tiếng cho “Sazae-san”, bà mới 30 tuổi. Bà từng nghĩ rằng, công việc này có thể chỉ kéo dài khoảng ba tháng, và đó cũng là lý do Kato chấp nhận yêu cầu của nhà sản xuất, từ bỏ mọi công việc lồng tiếng khác khi đó để toàn tâm toàn ý với nhân vật chính Sazae Fuguta.
Nhưng rồi, mối “nhân duyên” ấy đã đưa Kato đi cùng nhân vật suốt hơn năm thập niên. Tháng 11/2024, Kato được Kỷ lục Thế giới Guinness vinh danh, vì Sự nghiệp dài nhất với tư cách là diễn viên lồng tiếng cho cùng một nhân vật trong một bộ phim hoạt hình. Bà là thành viên duy nhất còn lại của dàn diễn viên lồng tiếng gốc, và cũng là người lớn tuổi nhất.
“Sazae-san” hiện vẫn phát sóng hằng tuần trên Fuji TV trong khung giờ quen thuộc suốt gần 60 năm qua: 18 giờ 30 phút Chủ nhật. Phim khắc họa cuộc sống vui nhộn thường ngày của Sazae (hay “Sazae-san”, như cách gọi tên lịch sự trong tiếng Nhật), chồng và cậu con trai ba tuổi, cùng với cha mẹ cô, cậu em trai tinh nghịch học tiểu học và cô em gái dễ thương. Ba thế hệ sống trong một ngôi nhà ở ngoại ô Tokyo, hầu hết đều “đóng băng” trong khung thời gian của những tập đầu.
Các nhân vật trong “Sazae-san” không bao giờ già đi, và được đặt tên theo các loại hải sản. Sazae (một loài nhuyễn thể, cũng là một món ăn ngon ở Nhật Bản) đã duy trì kiểu tóc đặc trưng trong 55 năm. Các nhân vật gọi điện thoại quay số hoặc từ buồng điện thoại, điều đã trở nên thật khó hình dung, trong thời đại smartphone hiện tại.
Dấu ấn gia trưởng thể hiện rõ trong cấu trúc gia đình trong phim. Cả Sazae và mẹ cô đều tập trung vào việc nội trợ, trong khi cha và chồng cô đi làm xa, về muộn, thường xuyên say xỉn. Phụ nữ làm mọi việc nhà, chăm sóc trẻ em và nấu ăn, trong khi đàn ông chủ yếu chờ được phục vụ.
“Viên thuốc thời gian” bất tử
Kato thừa nhận: Cấu trúc gia đình và văn hóa ứng xử của các nhân vật trong loạt phim rất quen thuộc với những gì bà đã trải qua suốt từ thời thơ ấu. Người diễn viên 86 tuổi lớn lên ở vùng ngoại ô Tokyo trong một gia đình mà “vào bữa cơm, trẻ em không được phép cầm đũa cho đến khi cha chúng tôi làm vậy”. Trong “Sazae-san”, phụ nữ và trẻ em cũng phục tùng người cha, người chồng của họ như thế.
Dù các nhân vật trong chương trình không thay đổi trong hơn nửa thế kỷ, Kato vẫn hào hứng với các buổi ghi âm tại một studio ở Tokyo, mỗi tuần. “Những câu chuyện thật buồn cười, phải không?”, bà nói trong một cuộc phỏng vấn sau buổi ghi âm gần đây. “Vì vậy, tôi không bao giờ thấy chán. Không bao giờ”.
Shunichi Yukimuro, một biên kịch đã viết cho loạt phim này trong khoảng 45 năm cho biết: Các nhà sản xuất luôn nhấn mạnh yêu cầu duy trì bối cảnh như thời kỳ những năm 1960. Yukimuro nhớ lại: Khi một biên kịch trẻ hơn đưa vào một cảnh cho thấy Sazae yêu cầu chồng mình lấy quần áo từ tiệm giặt khô, ông đã rất giận dữ.
“Thay đổi đó không hợp lý, bởi vì vào những năm 1960, hoàn toàn không thể chấp nhận được khi một gia đình có hai bà nội trợ toàn thời gian lại yêu cầu người đàn ông trong nhà làm một công việc như vậy”, nhà biên kịch kể lại.
Có lẽ, chính sự bảo thủ rất đáng yêu ấy đã giúp “Sazae-san” đến tận bây giờ vẫn thu hút được một lượng khán giả trung thành tại Nhật Bản. Ở một đất nước có gần 1/3 dân số từ 65 tuổi trở lên, việc duy trì sự hiện diện của những giá trị cũ, nuôi dưỡng những ký ức đẹp dường như là bí quyết tạo nên sức hút cho bộ phim này.
Tất nhiên, xã hội Nhật Bản cũng đã có nhiều thay đổi theo một số cách. Ngày nay, phụ nữ có nhiều khả năng làm việc bên ngoài gia đình hơn. Nhiều phụ nữ chọn không kết hôn hoặc sinh con. Rất ít gia đình ngoại ô hiện đang sống trong những ngôi nhà nhiều thế hệ như trong “Sazae-san”, và ông bà thường chỉ gặp con cháu vào những ngày lễ.
Nhưng cũng chính vì thay đổi đó mà đối với những người hâm mộ trung thành của loạt phim, “Sazae-san” đã “trở thành một viên thuốc thời gian”, như Phó Giáo sư Deborah Shamoon, chuyên gia nghiên cứu về Nhật Bản tại Đại học Quốc gia Singapore cho biết. “Bộ phim đã trở thành một góc nhìn tươi đẹp, về ký ức”.
Dù vậy, các nhà sản xuất cũng bắt đầu có một số nhượng bộ đối với bối cảnh hiện đại. Chẳng hạn như Skytree (một tòa tháp được khánh thành tại Tokyo vào năm 2012) và Thế vận hội mùa hè (được tổ chức vào năm 2021) cũng đã xuất hiện trong loạt phim này. Với bà Kato, những thay đổi nhỏ ấy báo trước rằng “ngày phát sóng cuối cùng rồi cũng sẽ đến, bởi đó là điều không thể tránh khỏi”.
Tuy nhiên, người diễn viên bị thời gian bỏ quên ấy cũng sẵn sàng chuẩn bị đón nhận mọi thứ một cách an nhiên và lạc quan. Nhờ không uống rượu, hút thuốc hoặc đi chơi khuya, giọng nói của bà chẳng thay đổi theo thời gian, và Kato cảm thấy mình vẫn có thể lồng tiếng cho “Sazae-san” thêm nhiều năm nữa.
“Tôi sẽ tiếp tục công việc này chừng nào còn sống và khỏe mạnh”, bà nói, trong dịp nhận kỷ lục Guinness năm ngoái. “Tôi đã giành giải thưởng một lần vào dịp kỷ niệm 50 năm, và một lần nữa vào dịp kỷ niệm 55 năm. Bây giờ, tôi muốn nhận tiếp giải thưởng vào dịp kỷ niệm 60 năm gắn bó với nhân vật”.
Một nhân vật mà bà đã thổi vào đó hồn phách, để thật sự hiện hữu với đời sống riêng, suốt bao nhiêu năm qua...
 |
| Bà Midori Kato (bên trái) tại buổi lễ vinh danh sự nghiệp, tổ chức vào ngày 15/11/2023 tại Bảo tàng Nghệ thuật Machiko Hasegawa. |
