Trăm tuổi vẫn "thượng đài"
Madrid, một chiều thu nắng nhẹ. Một cụ già, vóc dáng nhỏ bé với dáng đi tập tễnh, bước xuống tuyến xe buýt số 8, rồi bám theo chiếc xe tập chậm rãi đi vào trung tâm thể thao Mortalaz.
Ngang qua đám thanh niên trên đường chạy điền kinh, cụ bước vào sảnh thi đấu, nơi 75 bàn cờ vua đang được bày sẵn trên những chiếc bàn phủ khăn xanh. Các kỳ thủ chào đón cụ bằng những cái ôm: "Chào Manolin", "Manolillo, cụ khỏe không?", "Sư phụ, hôm nay lại thắng nhé!".
Đó là Manuel Alvarez Escudero, kỳ thủ cờ vua lớn tuổi nhất thế giới còn thi đấu chuyên nghiệp. Hôm ấy, ngày 12/10/2025, cụ vừa tròn… 104 tuổi.
Hằng năm, cụ Manuel Alvarez đều tham gia giải đấu Mortalaz Open XXVIII tại thủ đô Madrid, dành cho kỳ thủ từ khắp nơi trên thế giới và được Liên đoàn cờ vua thế giới (FIDE) công nhận. Năm nay cũng vậy. Manuel Alvarez vẫn dự giải với tư cách một vận động viên. Chỉ có một chút thay đổi nhỏ: Cụ vừa đón thêm chắt thứ hai và bắt đầu cảm thấy việc nghe khó khăn hơn.
Nhưng ngồi trước bàn cờ, Manuel Alvarez vẫn rất đáng gờm. Hôm nay, đối thủ của cụ là Daniel Ortega Sutil, 38 tuổi, cư dân Madrid, một kỹ thuật viên âm thanh. Về lý thuyết, đó là một đối thủ khó nhằn, người đang xếp hạng 35 trong số 149 kỳ thủ tại giải đấu, trong khi cụ xếp hạng 91. Một bất lợi khác là cụ sẽ chơi quân đen, nghĩa là Daniel Ortega sẽ được đi trước.
Tuy nhiên, những bất lợi ấy không hề mới và không khó để vượt qua. Trước vòng đấu này, cụ Manuel Alvarez đã chơi hai trận, thắng một (trước đối thủ 67 tuổi) và thua một (trước đối thủ 39 tuổi). Thắng những người trẻ hơn, kỳ thủ 104 tuổi cho thấy, cụ chưa hề mai một bản lĩnh thi đấu sau hơn tám thập niên miệt mài với những trận đánh trên "chiến trường đen-trắng".
Bí quyết trường thọ là học cách… thất bại
Khi chàng thanh niên Manuel Alvarez học những nước đi đầu tiên của môn cờ vua, Thế chiến thứ hai chưa nổ ra và Tây Ban Nha vẫn đang chìm trong cuộc nội chiến giữa lực lượng của Tướng Franco cùng Chính phủ của Tổng thống Manuel Azana. Cũng trong năm ấy, cha của cậu lại qua đời vì ung thư.
Trong những ngày khó khăn, cờ vua đã trở thành sự cứu rỗi. "16 tuổi, tôi bắt đầu học chơi cờ vua từ anh trai", cụ Alvarez kể lại. "Đấy là thời điểm mà cả hai chúng tôi đều không biết phải làm gì. Nạn đói hoành hành và bom đạn khắp nơi. Thật kinh khủng".
Thế rồi, từ mục đích giết thời gian, đam mê cờ vua cứ thế ngấm vào chàng trai trẻ người Tây Ban Nha lúc nào không hay. Và dù môn thể thao này giúp rèn luyện trí tuệ cá nhân song đối với Manuel Alvarez, lợi ích chính của cờ vua lại nằm ở khía cạnh xã hội. "Điều tôi thích nhất ở cờ vua là tất cả những tình bạn mà nó mang lại cho tôi. Tôi đã có rất nhiều bạn tốt, thông qua cờ vua", cụ nói.
Nhiều người bạn ấy, giờ, đã không còn nữa. Trong khi đó, Manuel Alvarez, người từng hy vọng mình có thể chơi cờ đến 80 tuổi nếu may mắn, đã sống sót qua tuổi thiếu niên một cách tốt đẹp, rồi kết hôn và có ba người con, hai đứa cháu và hai đứa chắt, và vẫn tiếp tục điều quân.
Vậy bí quyết của việc kéo dài "ván cờ cuộc đời" qua hai thế kỷ là gì? Cụ Manuel Alvarez cho rằng, việc không hút thuốc và uống rượu đóng một vai trò quan trọng, nhưng điều then chốt nằm ở thái độ tích cực với cuộc sống. "Cờ vua dạy bạn học cách thua. Bạn có thể rút ra được rất nhiều điều từ những thất bại", kỳ thủ 104 tuổi chia sẻ. "Tôi khát khao chiến thắng. Nhưng nếu tôi thua, điều đó cũng chẳng làm tôi quá phiền lòng. Mỗi ván cờ đều đem lại nhiều ý nghĩa hơn là chỉ cố gắng đánh bại đối thủ".
Nhờ tinh thần ấy, cụ Manuel Alvarez vượt qua rất nhiều giai đoạn khó khăn trong đời, cũng như duy trì được sự minh mẫn ở cái tuổi xưa nay hiếm... Buổi sáng, cụ chơi pocha, một trò chơi bài Tây Ban Nha, đòi hỏi khả năng phán đoán và chiến thuật rất cao. Buổi chiều, cụ ghé câu lạc bộ cờ vua chơi vài ván. Buổi tối, cụ ngồi xem các game show truyền hình về từ ngữ, kiến thức tổng quát và tốc độ phản ứng. "Trí nhớ, giống như cơ bắp, cần được rèn luyện mỗi ngày",
cụ đúc kết.
![ky-thu-104-tuoi-anh-2.jpg](https://cdn.nhandan.vn/images/497d718d2b64b99c9100672b35214c638bc78ca3d70ade0e11e877fd1b5f62143c1cda278dedd817c85a51a6d880aaada5a22d832f3aa7a84907f7b795db69c8/ky-thu-104-tuoi-anh-2.jpg ""Mỗi ván cờ đều là một câu chuyện thú vị".")
Trở lại với ngày thi đấu 12/10 tại câu lạc bộ Mortalaz. Khi Manuel Alvarez ra về, trời đã tối. Cụ nghe không rõ, thị lực kém, và đi lại khá khó khăn nên đám thanh niên thường phân công nhau đưa cụ về nhà nếu trận đấu kết thúc muộn. Lần này cũng vậy. Đối với câu lạc bộ cờ vua Mortalaz, cũng như với những người đam mê cờ vua khắp Tây Ban Nha, cụ như một "bảo bối".
"Cụ Manuel rất quan trọng đối với chúng tôi", José Luis Uceda Aragoneses, Chủ tịch câu lạc bộ cho biết. "Hồi còn trẻ, cụ luôn là người đầu tiên đến giúp đỡ chúng tôi chuẩn bị các giải đấu. Bây giờ, dù tuổi tác không cho phép làm như vậy nhưng cụ luôn là người đầu tiên có mặt, với nụ cười quen thuộc và những lời động viên dành cho mọi người".
Và, kinh nghiệm của cụ Alvarez cũng rất hữu ích với các kỳ thủ trẻ. Hệ số Elo cao nhất của cụ là 2180, vào giữa những năm 2000, khi cụ khoảng 80 tuổi (để tiện so sánh, kỳ thủ số 1 thế giới hiện nay là Magnus Carlsen đang có hệ số Elo là 2831). Vào những năm 1980, cụ từng đánh bại kỳ thủ huyền thoại Valery Salov, người xếp hạng ba thế giới, sau hai huyền thoại Anatoly Karpov và Garry Kasparov.
Ký ức về những trận đấu ấy vẫn còn vẹn nguyên, là chiêm nghiệm quý giá để cụ chia sẻ với hậu bối. "Tôi đã chơi hàng nghìn ván cờ. Mỗi ván đều là một câu chuyện thú vị", kỳ thủ 104 tuổi tâm sự trong khi đôi tay thoăn thoắt sắp xếp quân cờ cho một ván đấu mới ■
