"Cài đặt" lại tư duy

Nghị quyết số 70-NQ/TW ngày 20/8/2025 của Bộ Chính trị về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 đã chỉ ra các hạn chế, yếu kém trong hiện trạng cơ sở hạ tầng năng lượng Việt Nam, và nêu rõ nguyên nhân chủ yếu là do "Nhận thức chưa đầy đủ về vai trò, tầm quan trọng của ngành năng lượng đối với phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng an ninh, an sinh xã hội, bảo vệ môi trường và ứng phó với biến đổi khí hậu".

Đây cũng chính là tiền đề đặt ra những đòi hỏi bức thiết trong thực tiễn, đầu tiên là về các thay đổi mang tính bước ngoặt trong tư duy.

Từ quyết tâm, ánh sáng của Đảng, Bác Hồ, chúng ta đã trải qua những ngày đầu "đi tìm nguồn lửa", "vàng đen", "vàng lỏng", "máu của nền công nghiệp hiện đại" với muôn vàn gian khổ, để có được hệ sinh thái công nghiệp- năng lượng như ngày nay".

(Trích phát biểu của Tổng Bí thư Tô Lâm

tại Lễ kỷ niệm 50 năm thành lập Petrovietnam)

Bài toàn hóc búa với không chỉ riêng ai

Ngày 16/10, ở phiên toàn thể Diễn đàn Tuần lễ năng lượng Nga lần thứ tám (diễn ra tại Moskva), mang chủ đề "Thực tế mới của năng lượng toàn cầu: Kiến tạo tương lai", Tổng thống Nga Vladimir Putin đã nêu ra ba xu hướng cũng như các thách thức chính đang đặt ra cho ngành năng lượng toàn cầu, bao gồm: Tiến trình tái cấu trúc các mối quan hệ năng lượng toàn cầu, trong bối cảnh nổi lên các trung tâm phát triển kinh tế mới và mức tiêu thụ năng lượng đang ngày càng tăng lên, nhất là các quốc gia Nam Bán cầu; Vai trò ngày càng tăng của ngành điện, với ước tính: Sản lượng điện toàn cầu sẽ tăng gấp đôi trong 25 năm tới và khoảng 85% nhu cầu bổ sung sẽ đến từ bên ngoài các nền kinh tế phát triển, tức là đến từ các quốc gia thuộc Nam Bán cầu; và cuối cùng: Chủ quyền công nghệ của các quốc gia sản xuất dầu mỏ, khí đốt cũng như các nguồn năng lượng khác.

Người đứng đầu nước Nga - một trong những nước xuất khẩu năng lượng (bao gồm cả điện năng, than đá, dầu mỏ, khí đốt…) lớn nhất thế giới - nhấn mạnh: Cần chủ động chuyển đổi vị thế của các quốc gia sản xuất năng lượng từ người mua thiết bị sang người dẫn đầu về công nghệ, đồng thời thiết lập chủ quyền năng lượng toàn diện ở cấp quốc gia từ khai thác, chế biến tài nguyên đến vận chuyển sản phẩm hoàn thiện.

Trước đó, Ngân hàng Thế giới (World Bank/WB) cũng từng nhận định: Thách thức hiện nay không chỉ nằm ở khả năng tiếp cận cơ bản mà còn ở quy mô. Các quốc gia cần đủ điện để vận hành các ngành công nghiệp, hỗ trợ dịch vụ và cạnh tranh toàn cầu. Đến năm 2035, các nền kinh tế mới nổi sẽ chiếm gần hai phần ba nhu cầu điện toàn cầu. Và đến năm 2050, hơn 73 triệu km đường dây điện cần được bổ sung hoặc nâng cấp ở các nước đang phát triển - nhiều hơn tổng chiều dài đã được xây dựng trên toàn cầu trong 100 năm qua.

Để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng này, đầu tư hằng năm vào sản xuất điện ở các nước đang phát triển cần phải tăng gấp đôi vào năm 2035 - từ 280 tỷ USD hiện nay lên 630 tỷ USD. Hơn một nửa trong số đó phải đến từ khu vực tư nhân do nguồn tài chính công hạn hẹp và bảng cân đối kế toán của chính phủ đang bị căng thẳng. Tuy nhiên, hiện tại, các nước đang phát triển chỉ thu hút được một phần năm số dự án đầu tư điện toàn cầu do các nhà đầu tư tập trung vào các dự án năng lượng ít rủi ro hơn ở các nước phát triển.

WB đúc kết: Năng lượng là huyết mạch của nền kinh tế hiện đại và là nền tảng cho sự phát triển. Không có năng lượng, bệnh viện không thể hoạt động, doanh nghiệp không thể phát triển và học sinh không thể học tập sau khi trời tối. Việc mở rộng khả năng tiếp cận năng lượng đáng tin cậy và giá cả phải chăng có thể nâng cao mức sống, bảo vệ các dịch vụ thiết yếu, tạo việc làm, thúc đẩy số hóa và thúc đẩy tăng trưởng.

Chính vì vậy, việc hơn một tỷ người trên thế giới đang sống trong cảnh "nghèo đói" về năng lượng có nghĩa là họ không có đủ năng lượng đáng tin cậy và giá cả phải chăng để thắp sáng, nấu nướng, sưởi ấm hay thực hiện các hoạt động hằng ngày khác. Khi không được tiếp cận năng lượng, người dân bị tước mất cơ hội cải thiện cuộc sống và thoát khỏi đói nghèo; họ cũng kém khả năng ứng phó với biến đổi khí hậu, thiên tai và các hiện tượng thời tiết khắc nghiệt. 8/10 người không có điện hiện nay sống ở các vùng xa xôi, dễ bị tổn thương hoặc bị ảnh hưởng bởi xung đột.

"Bục giậm nhảy" cho Việt Nam

Phát biểu tại phiên toàn thể mang tên "Thị trường Năng lượng toàn cầu: Chuyển đổi quan hệ và cân bằng lợi ích", đại diện Việt Nam, Phó Thủ tướng Bùi Thanh Sơn một lần nữa nêu bật: Năng lượng có vai trò trọng yếu, vừa bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia, đồng thời phục vụ phát triển kinh tế - xã hội bền vững; năng lượng không chỉ là tài nguyên hay nhiên liệu đơn thuần mà đang trở thành nền tảng của hòa bình, phát triển, công bằng, năng lượng của tương lai, năng lượng vì con người.

Đây cũng chính là quan điểm xuyên suốt của Đảng và Nhà nước nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam, kể từ Nghị quyết số 55-NQ/TW, ngày 11/2/2020 của Bộ Chính trị về định hướng chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, cho đến Nghị quyết số 70-NQ/TW mới được ban hành.

Nhìn thẳng vào thực tế, Nghị quyết số 70-NQ/TW chỉ rõ: Ngành năng lượng đã duy trì tăng trưởng ổn định, cơ bản bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao cho phát triển nhanh và bền vững, bảo đảm quốc phòng, an ninh đất nước và nâng cao đời sống người dân.

Đơn cử, theo báo cáo tổng kết công tác năm 2024, triển khai nhiệm vụ năm 2025, năm 2024, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) đã bám sát kế hoạch vận hành hệ thống và cung cấp điện do Bộ Công thương phê duyệt cũng như diễn biến thực tế để chỉ đạo điều hành cung ứng điện; phối hợp tốt với các đối tác cung cấp nhiên liệu than, khí cho sản xuất điện. Qua đó, bảo đảm cung ứng điện an toàn, ổn định trong bối cảnh nhu cầu điện tăng trưởng rất cao do kinh tế tiếp tục hồi phục, đặc biệt là giai đoạn cao điểm, thời tiết nắng nóng gay gắt tại cả ba miền. Cũng trong năm này, EVN đã hoàn thành nhiều chỉ tiêu sản xuất, kinh doanh. Cả sản lượng điện thương phẩm và doanh thu của EVN đều tăng trưởng cao, thể hiện rằng từng bước, Tập đoàn đã cân bằng tài chính và sẵn sàng cho những nhiệm vụ mới.

Tập đoàn Công nghiệp - Năng lượng Quốc gia Việt Nam (Petrovietnam), một doanh nghiệp cũng nắm giữ vị trí quan trọng trong bảo đảm an ninh năng lượng, cũng đã có bước tăng trưởng mạnh mẽ. Dấu ấn đến từ khả năng khai thác đạt 441 triệu tấn dầu và 196 tỷ m3 khí; đáp ứng 60-70% nhu cầu xăng dầu, 70-80% nhu cầu khí dân dụng và khoảng 10% sản lượng điện hằng năm của cả nước.

Tuy vậy, "Một số hạn chế, yếu kém đã được chỉ ra trong Nghị quyết số 55-NQ/TW vẫn chưa được khắc phục triệt để". Và do đó, điều đầu tiên trong năm quan điểm chỉ đạo của Nghị quyết số 70-NQ/TW, đó là: "Đảng lãnh đạo toàn diện; Nhà nước kiến tạo thể chế, chính sách đột phá và kiểm soát hạ tầng năng lượng chiến lược; người dân và doanh nghiệp là trung tâm, là chủ thể phát triển năng lượng quốc gia, trong đó kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo, khu vực tư nhân là một trong những động lực quan trọng nhất" có thể xem là sự khai mở một hướng tiếp cận mới mẻ, với sự chú trọng đến vai trò của người dân cũng như khu vực tư nhân, khi đặt vào chỉnh thể nội hàm và ngoại diên của thị trường tiêu thụ điện năng nói riêng cũng như năng lượng nói chung.

Vinh dự càng lớn, trách nhiệm càng nặng nề. Để có thể tiếp tục gánh vác tròn vẹn vai trò nền tảng, cơ sở, bàn đạp, bệ phóng… cho sự phát triển toàn diện của cả đất nước trong kỷ nguyên mới, hòa cùng xu hướng quốc tế, ngành năng lượng Việt Nam nhất thiết phải tiếp tục thay đổi để "tăng tốc", đầu tiên là từ quá trình tái định hình tư duy.

Bảo đảm an toàn năng lượng, từ đó bảo đảm an ninh xã hội cũng chính là một trong những phương thức bảo vệ sự bình yên cho Tổ quốc từ sớm, từ xa…■