Bên cạnh việc cải thiện hiệu quả hoạt động của công tác bảo đảm chất lượng theo mô hình hiện tại, điều quan trọng hơn, theo PGS, TS Lê Văn Hảo, Ủy viên Hội đồng Kiểm định chất lượng giáo dục của Trung tâm Kiểm định chất lượng giáo dục Thăng Long và Trung tâm Kiểm định chất lượng giáo dục Sài Gòn, các cơ sở giáo dục đại học cần có chiến lược và giải pháp cụ thể để hình thành và phát triển bền vững văn hóa chất lượng của nhà trường.
- Thưa PGS, TS Lê Văn Hảo, phát triển hệ thống bảo đảm chất lượng giáo dục bên trong là một nhiệm vụ quan trọng nhằm cải thiện liên tục chất lượng đào tạo của các cơ sở giáo dục đại học, hướng đến đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện công tác giáo dục, đào tạo trong tình hình mới. Vậy nhưng, thực tế triển khai hoạt động này, theo nhiều rà soát, đánh giá, đang có nhiều vấn đề tồn tại, vướng mắc. Là một chuyên gia uy tín, hoạt động trong lĩnh vực kiểm định chất lượng giáo dục từ nhiều năm nay, ông có thể đánh giá về thực trạng hoạt động này?
- Việc xây dựng và phát triển hệ thống bảo đảm chất lượng bên trong của bất kỳ tổ chức nào (có thể được hiểu bao gồm cơ cấu tổ chức, nguồn lực và hệ thống chính sách, công cụ giúp giám sát, đánh giá và cải tiến chất lượng) cũng phải gắn liền với quá trình hình thành và phát triển của văn hóa chất lượng của tổ chức ấy. Nếu một tổ chức không quan tâm đến phát triển văn hóa chất lượng mà chỉ tập trung nỗ lực để nhằm đạt được các thành tích nhất thời thì hệ thống bảo đảm chất lượng bên trong của tổ chức ấy cũng chỉ có ý nghĩa về mặt hình thức. Có thể nói, tồn tại chính hiện nay của nhiều cơ sở giáo dục chung quanh vấn đề này là mới chỉ nỗ lực để hình thành cái gọi là "Hệ thống bảo đảm chất lượng bên trong" chẳng hạn như thiết lập một cơ chế, cơ cấu để quản lý, triển khai các yêu cầu của hoạt động kiểm định chất lượng mà chưa quan tâm đúng mực đến việc phát triển văn hóa chất lượng của nhà trường. Một tổ chức nói chung, và cơ sở giáo dục nói riêng, hoàn toàn có thể đạt được các mục tiêu chất lượng của mình nếu văn hóa chất lượng ở đó được nuôi dưỡng và không ngừng phát triển, mà không cần phát sinh thêm một bộ máy nhằm kiểm soát và đánh giá các hoạt động bảo đảm chất lượng. Sự phát triển về chất của nhiều cơ sở giáo dục trước đây, trước khi có khái niệm "hệ thống bảo đảm chất lượng bên trong" đối với giáo dục đại học, là minh chứng cho điều này.
- Nhiều ý kiến cho rằng chúng ta đang thiếu một chính sách đủ mạnh để thúc đẩy các cơ sở giáo dục đại học bảo đảm chất lượng giáo dục bên trong bền vững. Ý kiến của ông về vấn đề này?
- Văn hóa chất lượng vốn đòi hỏi một quá trình nhất định để hình thành và trở thành các “niềm tin và thói quen chất lượng” bên trong cơ sở giáo dục. Nhiều cơ sở giáo dục trong tốp đầu của thế giới không đặt nặng việc thiết lập thêm một "Hệ thống bảo đảm chất lượng bên trong" như cách mà hầu hết các cơ sở giáo dục của Việt Nam đang làm (chẳng hạn thành lập Hội đồng bảo đảm chất lượng, Phòng bảo đảm chất lượng, các tổ bảo đảm chất lượng ở các đơn vị, …) mà chỉ tập trung hoàn thiện các chính sách và cơ cấu bộ máy quản trị hiện có để thực hiện hiệu quả các mục tiêu chiến lược đã đề ra. Tất nhiên Việt Nam chưa thể sao chép các cách tiếp cận và mô hình quản trị của họ bởi văn hóa chất lượng ở các cơ sở giáo dục ấy đã phát triển ở mức tốt. Với mức độ phát triển như hiện nay của hệ thống giáo dục đại học của Việt Nam, sự hình thành hệ thống bảo đảm chất lượng bên trong trong "giai đoạn quá độ" này là cần thiết, tuy nhiên điều quan trọng hơn là các cơ sở giáo dục cần chú ý đến sự phát triển của văn hóa chất lượng. Cho đến thời điểm hiện nay, có thể nói rằng hầu hết các cơ sở giáo dục đại học của Việt Nam đã thiết lập hệ thống bảo đảm chất lượng bên trong với các quy mô và cơ cấu khác nhau, tuy nhiên ở góc độ văn hóa chất lượng thì cá nhân tôi nhận định rằng mới chỉ có rất ít cơ sở giáo dục tự tin đánh giá mình đang ở mức tốt.
- Hiện tại, mỗi cơ sở giáo dục đang xây dựng và tiến hành hoạt động bảo đảm chất lượng bên trong theo một bộ tiêu chí và phương thức khảo sát, đánh giá riêng, chất lượng các phương thức khảo sát cũng ở các mức độ khác nhau. Theo ông, có nên xây dựng một bộ tiêu chí và phương thức khảo sát chung để tiến hành triển khai trên phạm vi toàn quốc?
- Việc xây dựng hệ thống bảo đảm chất lượng bên trong như thế nào ở mỗi các cơ sở giáo dục còn phụ thuộc vào các đặc trưng riêng của các cơ sở giáo dục, tuy nhiên về chiến lược và các hoạt động bảo đảm chất lượng cần có thì các cơ sở giáo dục có thể tham khảo các hướng dẫn hay tiêu chí từ các tổ chức có uy tín của khu vực hoặc thế giới như AUN (ASEAN University Network), APQN (Asia-Pacific Quality Network).
Về công cụ chính sách để giúp đẩy mạnh tính hiệu quả của hệ thống bảo đảm chất lượng bên trong ở các cơ sở giáo dục, tôi cho là nên tích hợp đúng mực vào các bộ tiêu chuẩn đánh giá chất lượng cơ sở giáo dục và chương trình đào tạo do Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành. Tuy nhiên, các tiêu chí liên quan để đánh giá hệ thống này không nên chỉ tập trung về khía cạnh hình thức (như có Hội đồng bảo đảm chất lượng, Phòng bảo đảm chất lượng, các tổ bảo đảm chất lượng ở các đơn vị) mà cần quan tâm nhiều hơn đến tính hiệu quả và các thói quen chất lượng đã được hình thành và thể hiện ở cơ sở giáo dục.
Về các công cụ khảo sát các bên liên quan trong hoạt động bảo đảm chất lượng, bên cạnh các công cụ được thiết kế riêng để phù hợp với đặc trưng của cơ sở giáo dục, rất cần có các bộ công cụ chung cho cả hệ thống giáo dục đại học, chẳng hạn công cụ khảo sát sự hài lòng của người học về hoạt động đào tạo và hỗ trợ để có thể so sánh kết quả khảo sát giữa các cơ sở giáo dục. Tại Australia, "Student Experience Survey" là chương trình khảo sát thống nhất cấp quốc gia đối với các cơ sở giáo dục đại học, đã được định kỳ tổ chức trong nhiều năm qua và cung cấp nhiều thông tin đối sánh giá trị. Với Việt Nam, Bộ Giáo dục và Đào tạo nên đặt hàng việc này cho một tổ chức độc lập có kinh nghiệm về tổ chức khảo sát để sớm bắt tay vào việc xây dựng bộ công cụ và triển khai thử nghiệm.
- Theo ông, cần có những giải pháp, phương thức nào để công tác bảo đảm chất lượng của các cơ sở giáo dục đại học được nâng cao, thực chất hơn, hướng đến hình thành văn hóa chất lượng như ông nhấn mạnh, trong thời gian tới?
- Các chính sách gần đây liên quan đến phát triển, nâng tầm các cơ sở giáo dục đại học Việt Nam không đặt ra mục tiêu gia tăng áp lực về các chỉ tiêu cần đạt được trong kiểm định chất lượng mà nhấn mạnh đến nhiệm vụ "tăng cường quản lý chất lượng" và "kiên trì xây dựng văn hóa học đường, văn hóa chất lượng" như được đề cập tại Nghị quyết số 71-NQ/TW của Bộ Chính trị (ban hành ngày 22/8/2025). Vì vậy, có thể thấy rằng trong thời gian tới, các cơ sở giáo dục cần có các kế hoạch, lộ trình và giải pháp cụ thể để cải thiện hiệu quả của công tác quản lý chất lượng trên tất cả các mặt hoạt động. Việc quản lý chất lượng này không chỉ đơn thuần là trách nhiệm của hệ thống bảo đảm chất lượng bên trong đang được nhiều các cơ sở giáo dục hiểu và làm theo nghĩa hẹp (như bao gồm các hội đồng, đơn vị/tổ chuyên trách công tác bảo đảm chất lượng) mà là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị và quản trị của các cơ sở giáo dục. Bên cạnh đó, mỗi cơ sở giáo dục cũng cần có chiến lược và các giải pháp cụ thể để hình thành và phát triển các giá trị văn hóa trong nhà trường, mà trước hết là văn hóa học đường và văn hóa chất lượng. Các lý thuyết, mô hình, tiêu chí và các thực hành tốt đối với các hoạt động này hiện nay rất phong phú. Mỗi cơ sở giáo dục cần nghiên cứu để lựa chọn cách tiếp cận phù hợp với các đặc trưng và thực trạng của mình.
- Xin trân trọng cảm ơn ông ■
