Phát biểu ý kiến khai mạc, Bộ trưởng Môi trường và Biến đổi khí hậu Canada Steven Guilbeault cho biết, nhựa đã trở thành hình ảnh thu nhỏ của văn hóa tiêu dùng từ giữa thế kỷ 20, rẻ tiền và dùng một lần. Thế giới đã trở nên phụ thuộc vào thứ văn hóa tiêu dùng này và giờ đây con người đã nhận ra mặt trái của nó. Ông Guilbeault cho rằng, cần tạo dựng sự đồng thuận mới để loại bỏ điều đó, chấm dứt sự lãng phí, tốn kém và có hại của nhựa bắt đầu từ thời điểm này. Trước thềm phiên họp, ông Guilbeault cho biết, mục tiêu của hội nghị thống nhất được 60-70% nội dung thỏa thuận.
Trên thực tế, sau ba phiên đàm phán trước, các thành viên mới chỉ đưa ra được bản dự thảo về một thỏa thuận chung nhằm loại bỏ ô nhiễm nhựa, tuy nhiên có thể chưa phản ánh hết được các mong muốn cũng như quan điểm của tất cả các bên tham gia. Tại phiên lần này, các bên tham gia sẽ tiếp tục đàm phán và cố gắng để đạt được mục tiêu, mặc dù thời gian còn lại là phiên cuối cùng vào cuối năm nay ở Busan (Hàn Quốc).
Vấn đề ô nhiễm nhựa cần phải được giải quyết, nhưng cách tiến hành và lộ trình thực hiện như thế nào cũng là điều rất quan trọng, bởi mỗi quốc gia có một trình độ phát triển và hoàn cảnh riêng không thể áp dụng một công thức chung. Thực tế, sản lượng nhựa hằng năm đã tăng hơn gấp đôi trong 20 năm, lên 460 triệu tấn và đang trên đà tăng gấp ba lần trong vòng bốn thập kỷ. Chỉ có 9% được tái chế và theo Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD), “đóng góp” của nhựa vào hiện tượng nóng lên toàn cầu có thể tăng hơn gấp đôi vào năm 2060 - chiếm 3,4% lượng khí thải toàn cầu vào năm 2019.
Rác thải nhựa cũng đang gây ô nhiễm nghiêm trọng cho môi trường biển. Theo một nghiên cứu do Tổ chức Nghiên cứu Khoa học và Công nghiệp khối thịnh vượng chung Australia (CSIRO) và Trường đại học Toronto (Canada) công bố mới đây, hiện có tới khoảng 11 triệu tấn rác thải nhựa gây ô nhiễm đang nằm sâu dưới đáy đại dương. Theo Chương trình Môi trường LHQ (UNEP), hơn 400 triệu tấn nhựa được sản xuất hằng năm, một nửa trong số đó là nhựa dùng một lần và chỉ gần 10% đồ nhựa dùng một lần được tái chế. Ước tính khoảng 19-23 triệu tấn rác thải nhựa đang đọng lại ở sông, hồ và biển.
Bà Inger Andersen, Giám đốc điều hành UNEP nhấn mạnh đến tính cấp thiết cần có hiệp ước và hành động cụ thể chống ô nhiễm nhựa, khi khẳng định: “Thời gian không còn nhiều cho cả việc hoàn thiện hiệp ước và cho cả khả năng chống chịu của Trái đất”.
UNEP cảnh báo, nếu không có hành động khẩn cấp, đến năm 2050, khối lượng rác thải toàn cầu có thể lên đến 3,8 tỷ tấn, kéo theo gánh nặng kinh tế cao gấp đôi, có thể lên đến 640 triệu USD vào năm 2050 (từ mức 361 triệu USD năm 2020). Con số này cũng đã tính tới những “chi phí ẩn” liên quan việc xử lý rác kém hiệu quả dẫn tới ô nhiễm, suy giảm sức khỏe và biến đổi khí hậu.
LHQ lưu ý mục tiêu giảm rác thải nhựa có thể nâng cao hơn, bằng cách chuyển đổi sang mô hình kinh tế tuần hoàn, trong đó phát triển kinh tế không đồng nghĩa là rác thải tăng. Có thể kể đến như việc áp dụng các thông lệ kinh doanh bền vững, quy trình xử lý rác thải hoàn thiện hơn, có thể mang về khoản thu ròng hơn 100 tỷ USD mỗi năm.
Nhà vận động không rác thải nhựa Anthony Merante của Tổ chức Oceana Canada cho rằng, thế giới không thể trì hoãn việc giải quyết cuộc khủng hoảng này thêm nữa. Ô nhiễm nhựa không có biên giới và là vấn đề môi trường cấp bách thứ hai sau biến đổi khí hậu. Sự tàn phá do ô nhiễm nhựa ở đại dương là không thể phủ nhận, với những đảo rác trôi nổi, cá voi chết trên bãi biển với bụng chứa đầy túi nhựa và đặc biệt là việc hải sản bị nhiễm vi hạt nhựa.
