Mogadishu và những khung hình tương lai
Khi có hiệu lệnh “Diễn!”, hai diễn viên mặc áo khoác đen và đeo kính râm bắt đầu một cuộc đấu khẩu dữ dội, khoa chân múa tay điên cuồng. Quanh họ, đoàn làm phim mồ hôi nhễ nhại. Gần đó, đạo diễn Abshir Rageh ngồi trên chiếc ghế gấp, tháo tai nghe và hô: “Cắt!”.
Bối cảnh phim trường này trông cũng bình thường, giống như bất kỳ bộ phim nào được quay ở Hollywood, Bollywood hay Nollywood (kinh đô điện ảnh châu Phi, tại Nigeria). Nhưng, những con hẻm đầy cát gần trường quay, cùng tiếng tiểu liên thực thu dội lại từ khu phố gần đó, cho thấy đây là một nơi khá... “đặc biệt”.
Nơi đó là Mogadishu, thủ đô Somalia. Tại đây, trên mảnh đất đang dần tìm lại được sự ổn định sau nhiều năm bị giày xéo bởi các phe phái và nạn khủng bố, Abshir Rageh đang nổi lên như một trong những nhà làm phim sắc sảo và sung sức nhất. Ở tuổi 33, anh là giám đốc sản xuất phim của Astaan - mạng lưới truyền hình cáp hàng đầu Somalia. Vài năm qua, Rageh đã sản xuất và đạo diễn một số bộ phim truyền hình cực kỳ ăn khách tại quốc gia vùng Sừng châu Phi này.
Có thể kể đến “Habboon”, nói về một cặp đôi đang yêu phải vật lộn với các chuẩn mực xã hội cũ kỹ, thu hút hàng chục triệu lượt xem trên YouTube. Hoặc “Dhaxal”, một serie phim về sự phức tạp của việc thừa kế ở Somalia. Hiện tại, Rageh cũng đang giám sát sản xuất một chương trình hài kịch, một cuộc thi nấu ăn và một gameshow truyền hình.
Rageh cho biết: Thông qua điện ảnh và truyền hình, anh muốn phản biện lại những gì anh gọi là “câu chuyện khuôn mẫu về Somalia”. Lâu nay, đất nước anh chỉ được nhắc đến với những hình ảnh về cướp biển, khủng bố và nạn đói. Điều đó khiến anh bực bội.
Đến với giấc mơ bằng “cửa ngách”
 |
Không ai trong số các thành viên đoàn làm phim này được đào tạo bài bản về điện ảnh. |
Các bộ phim của Rageh thành công, một phần nhờ việc sử dụng cốt truyện đơn giản và các nhân vật dễ tạo đồng cảm. Nhưng chúng cũng thu hút sự chú ý trong và ngoài nước, khi thẳng thắn đề cập và cố gắng tìm hướng giải quyết các vấn đề gây tranh cãi, như chủ nghĩa bộ lạc, vai trò của phụ nữ trong xã hội, hay ý nghĩa của việc trở thành một công dân Somalia chính trực.
“Cuộc nội chiến đã phá hủy những cấu trúc sáng tạo, mà trong đó chúng tôi có thể suy nghĩ thấu đáo, về mọi thách thức đối với xã hội”, Bashiir Mohamuud Badane -
một diễn viên, nhà giáo và nghệ sĩ cộng tác với Astaan để sản xuất các chương trình thiếu nhi và video ca nhạc giáo dục - cho biết. “Và những sản phẩm này (của Rageh) chính là phao cứu sinh”.
Rageh hé lộ: Không ai trong cả đoàn làm phim của anh từng học điện ảnh, nhưng họ đã cải thiện kỹ năng bằng cách xem hướng dẫn trên YouTube, và tham gia các lớp học trực tuyến. Song song, Rageh khuyến khích họ “đóng nhiều vai”: người quay phim kiêm kỹ sư âm thanh, diễn viên cũng chính là nhân viên trang điểm.
Ngoài mục tiêu làm phim trong hoàn cảnh thiếu thốn, cách làm này cũng giúp mọi thành viên khám phá chính mình, khi bắt buộc phải tự đào tạo qua thực tế đầy thách thức. “Điều kiện duy nhất của tôi đối với họ là phải sẵn sàng học hỏi”, anh nói.
Bản thân Rageh cũng đến với điện ảnh bằng “cửa ngách”. Sinh năm 1991 tại Beledweyne, một thị trấn cách Mogadishu khoảng
300 km về phía tây bắc, Abshir Rageh là con của một gia đình buôn bán nhỏ. Cha mẹ anh phải vật lộn ngoài chợ để nuôi 11 người con. Họ từng nhiều lần phải rời bỏ nhà cửa vì chiến sự, nhưng luôn quay trở lại khi tiếng súng lắng xuống. Và, Rageh lúc nào cũng nhớ về thị trấn quê hương một cách trìu mến, vì đó là nơi tình yêu điện ảnh của anh bắt đầu.
Vào những buổi chiều, anh thường lẻn ra ngoài với bạn bè đến một rạp chiếu phim “lậu” trong khu phố, nơi chiếu bản sao các phim Ấn Độ và Mỹ. “Bố mẹ tôi không bao giờ muốn chúng tôi đến đó”, Rageh nói. “Phim ảnh được coi là tội lỗi và vô đạo đức”.
Sau khi tốt nghiệp trung học, Rageh theo học ngành quản trị công tại Đại học Somalia ở Mogadishu. Song, anh vẫn tìm ra con đường đến với đam mê, khi nhận được một công việc quay phim và biên tập video, làm những clip thông báo dịch vụ công. Năm 2017, Rageh được tuyển vào nhóm truyền thông của Tổng thống Mohamed Abdullahi Mohamed. Nhưng “máu làm phim” vẫn chảy rần rật trong anh, và năm 2019, Rageh gia nhập Astaan.
Tin vào giấc mơ
Việc làm phim ở Somalia vẫn còn vô cùng gian nan. An ninh vẫn là rào cản lớn chắn trước mọi nhu cầu quay ngoại cảnh. Hơn thế, Rageh cũng cho biết: Ban đầu, rất khó để mời được người tham gia thử vai, vì họ sợ rằng việc tham gia một bộ phim sẽ làm hoen ố danh tiếng của bản thân hoặc gia đình. “Mọi người nhìn thấy những kẻ xấu trên phim, và tin rằng chúng cũng là kẻ xấu ngoài đời thực” - Adan Farah Affei, người từng đóng vai chính trong hai chương trình của Rageh, giải thích. Khi nhân vật người vợ của Affei khinh thường ông (trong loạt phim “Habboon”), một số thành viên trong gia tộc của Affei gọi điện cho anh, và nói rằng họ sẵn sàng bảo vệ anh. “Tôi phải giải thích đứt lưỡi rằng đây chỉ là hư cấu thì họ mới chịu xuôi”, Affei cười lớn.
Một thách thức chung khác mà mọi nhà làm phim Somalia đều phải đối mặt: Tài chính. Hiện tại, hãng Astaan chỉ có thể trả cho các dự án của Rageh một khoản tiền rất hạn chế. Và, Rageh hy vọng một ngày nào đó sẽ thấy nhiều nhà đầu tư hoặc các công ty truyền thông toàn cầu tạo nên bước ngoặt cho điện ảnh Somalia.
Bất chấp tất cả, Rageh vẫn vững tin vào con đường anh lựa chọn.
Ngày càng nhiều người Somalia muốn trở thành một phần của ngành điện ảnh, minh chứng là khoảng 2.000 người từng tham gia thử vai cho bộ phim “Dhaxal” của anh. Các nhà quảng cáo cũng ngày càng muốn thương hiệu của họ xuất hiện trên màn hình.
Quan trọng hơn, đối với cá nhân Rageh, việc trở thành đạo diễn đã đem lại cả sự thay đổi nơi những người thân yêu nhất. Mẹ anh, người từng cấm anh xem phim, giờ thường xuyên theo dõi các chương trình của con trai và sung sướng khi nhận được lời khen từ hàng xóm. “Bà rất tự hào về tôi”, Rageh nói, ánh mắt rạng ngời hạnh phúc.
