Từng đoàn xe tải rộn ràng chở mía theo đường Bản Tấn, đường quốc lộ 34 ra thành phố, lên Hòa An.
Chợ phiên quê tôi ngập tràn mía. Mía xếp thành từng đống, dựa vào bờ tường, cây còn nguyên lớp lá khô, lộ từng dóng mía vàng phủ phấn ngon mắt. Ngọn mía còn vài lá tươi xanh. Những người bán mía thoăn thoắt róc vỏ, chặt từng khúc ra cho khách như người nghệ sĩ múa dao. Họ làm nhanh tay mà không thấy mỏi. Mỗi cây mía mập mạp chỉ hơn chục nghìn đồng. Cây bé thì ít tiền hơn. Có người nhà xa chợ, họ bỏ tiền mua cả vác, không cần chặt, cứ thế đem về chống ở góc sàn để ăn dần. Trẻ em đi chợ theo bà, theo mẹ được thưởng một khúc mía là chuyện thường.
Nếu mía Phục Hòa cứng cáp cho nhiều đường xuất khẩu, mía Chợ Mới Bắc Kạn hơi xanh, mía Đồng Đăng rắn rỏi thì mía Nguyên Bình mềm cả vỏ, cả lõi. Trẻ chăn trâu có thể dùng răng tước vỏ mía, khúc mía vàng, lắm nước ngọt ngào. Chúng có thể ăn mía no nê, tạm thời quên đi trò chơi đánh cù, làm bùi nhùi rơm hun ổ chuột, đào đất làm lò, nước khoai, luộc sắn.
Gió heo may làm nứt nẻ chân tay, khô đôi môi mỏng nhưng cây mía vẫn không hề gì. Càng gió, mía càng chắt tinh túy của đất trời làm nên hương vị riêng. Nó mang đủ vị của đất, của đá núi, của nước mưa và cả mồ hôi của những người trồng mía ở Nguyên Bình. Mía được các bà, các mẹ đi chợ mua về làm quà cho cháu, cho con, cho cả các cụ già răng còn tốt và khách phương xa có dịp ghé vào chơi chợ. Bà con bán mía từ tháng mười âm lịch cho đến hết tháng hai thì mới vào vụ mới. Chỉ có ở Nguyên Bình mới cho cây mía ngọt mềm, không ở đâu có được. Vỏ mía, ngọn mía được tận dụng làm thức ăn mùa đông cho trâu bò. Lá mía khô đem làm mồi nhóm lửa cho chậu than hoa chóng rực hồng. Những buổi tối, cả nhà ngồi quây quần bên đống lửa sưởi ấm, có người sành ăn còn đem khúc mía lùi trong than hồng. Khi tước lớp vỏ đã héo lại, vị ngọt của mật mía tứa ra, thơm ngậy.
Gần Tết, người bán mía lựa những cây to đều, dóng dài, vỏ vàng không nứt nẻ, sâu đục, gốc già, ngọn khỏe đủ lá để thành đống riêng. Mọi người đi chợ mua sắm đủ thứ như: đường phên, đỗ xanh, chuối tiêu xanh đặt thờ, hoa quả, bánh kẹo, nổ bỏng bùm làm bánh khảo, chè lam, thúc théc, thịt thà, rau củ, quần áo mới. Trước khi ra về, bao giờ các bà, các mẹ cũng lựa hai cây mía to nhất, đẹp nhất để dựng ở hai bên ban thờ trong những ngày Tết. Người già quê tôi bảo rằng, hai cây mía tượng trưng cho cây gậy giúp các cụ về đón Tết với con cháu. Khi nào hết Tết, mọi người mới dỡ bỏ hai cây mía đấy xuống.
Bây giờ, đường đi thuận lợi. Quê tôi nhiều đổi thay. Các mặt hàng bày bán ở chợ cũng đa dạng và hấp dẫn. Nhưng, bên cạnh các loại sinh tố dành cho giới trẻ, bánh trái truyền thống thì mía Nguyên Bình là món quà tuổi thơ mà đi chợ phiên ngày gió heo may vẫn được nhiều người yêu thích và lựa chọn.
