Dưới áp lực ngày càng lớn về hạ tầng, giao thông, môi trường và chất lượng sống tại các đô thị, phát triển đô thị thông minh là lời giải quan trọng để tối ưu hóa nguồn lực và nâng cao hiệu quả quản trị.
Hà Nội phát triển mô hình Smart City 3.0
Đô thị thông minh (hay Smart City) là mô hình thành phố áp dụng các công nghệ hiện đại như: Trí tuệ nhân tạo (AI), Internet vạn vật (IoT), dữ liệu lớn (Big Data) nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, vận hành đô thị và cải thiện chất lượng cuộc sống của người dân. Trong bối cảnh đô thị hóa và chuyển đổi số mạnh mẽ, nhiều địa phương tại Việt Nam coi xây dựng đô thị thông minh là mục tiêu trọng tâm.
Hà Nội hiện là một trong những thành phố đi đầu hoàn thiện mô hình đô thị thông minh. Quá trình tăng tốc xây dựng và lấy ý kiến hoàn thiện Đề án phát triển đô thị thông minh đến năm 2030, tầm nhìn 2045 cho thấy quyết tâm chính trị rõ ràng, đồng thời phản ánh yêu cầu cấp bách trong bối cảnh Thủ đô phải đối mặt với hàng loạt thách thức về giao thông, môi trường và năng lực quản trị đô thị.
Dự thảo Đề án phát triển đô thị thông minh thành phố Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn 2045 được thiết kế theo mô hình Smart City 3.0, lấy dữ liệu làm trung tâm, người dân và doanh nghiệp là đối tượng thụ hưởng. Cấu trúc bốn lớp gồm hạ tầng thông minh, dữ liệu đô thị tập trung, nền tảng số và hệ sinh thái ứng dụng thông minh. Trong đó, Trung tâm điều hành thông minh IOC được xác định là hạt nhân trong quản trị đô thị hiện đại. Mục tiêu đến năm 2030 là hình thành đồng bộ kiến trúc này, vận hành IOC chính quyền hai cấp, chuẩn hóa và tích hợp dữ liệu, đồng thời tập trung giải quyết các vấn đề trọng tâm như lũ lụt, giao thông, môi trường, an ninh trật tự và an toàn thực phẩm. Tầm nhìn đến năm 2045 là xây dựng mô hình đô thị thông minh toàn diện gắn với tăng trưởng xanh và quản trị hiện đại.
Theo ông Lưu Đức Minh, Phó Giám đốc Học viện Cán bộ quản lý xây dựng và đô thị, Việt Nam đã sớm có Đề án phát triển đô thị thông minh bền vững giai đoạn 2018 đến 2025, định hướng đến 2030. Tuy nhiên, đây là một lĩnh vực mới, đòi hỏi phải học hỏi kinh nghiệm quốc tế và từng bước cụ thể hóa trong điều kiện thực tiễn của từng địa phương. Ở góc độ quản lý đô thị, ông Minh nhấn mạnh, phát triển đô thị thông minh bền vững phải bắt đầu từ quy hoạch. Đề án phát triển đô thị thông minh bền vững đã xác lập khung tiếp cận đúng đắn, trong đó học hỏi kinh nghiệm quốc tế là yếu tố quan trọng.
Theo ông Lê Vũ Minh, Giám đốc Tư vấn FPT Digital, đô thị thông minh là một khái niệm phức tạp, bao trùm nhiều lĩnh vực từ hạ tầng, năng lượng, môi trường đến chính quyền số và gắn kết cộng đồng. Đánh giá xếp hạng của IMD cho thấy Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh mới ở giai đoạn đầu, phản ánh mức độ phát triển còn khiêm tốn so với quốc tế.
Cần “trợ lực” để vươn tầm
Thông qua sự hỗ trợ của Chính phủ Hàn Quốc, dự án hợp tác Việt Nam - Hàn Quốc về đô thị thông minh và công nghệ xây dựng đã được triển khai, tiêu biểu là việc thành lập Trung tâm Hợp tác Việt Nam - Hàn Quốc về Đô thị Thông minh và Công nghệ Xây dựng (VKC) do Bộ Xây dựng Việt Nam và Bộ Đất đai Hàn Quốc khởi xướng từ năm 2022. Mục tiêu nhằm chuyển giao công nghệ, đào tạo nhân lực và phát triển các giải pháp đô thị thông minh, ứng dụng hệ thống thông tin đô thị (UPIS) của Hàn Quốc vào Việt Nam.
Ông Kim Byung Suk, Chủ tịch Viện Kỹ thuật công trình và Công nghệ xây dựng Hàn Quốc đánh giá, hợp tác giữa chính phủ, doanh nghiệp và các tổ chức liên quan của hai nước là điều kiện then chốt. Mục tiêu cuối cùng của đô thị thông minh không chỉ là công nghệ mà là nâng cao chất lượng sống và hạnh phúc của người dân.
Ở góc nhìn rộng hơn, theo ông Ngô Trung Hải, Tổng Thư ký Hiệp hội các đô thị Việt Nam, nhiều đô thị hiện nay mới dừng ở mức hiểu khái niệm hoặc triển khai các trung tâm điều hành thiên về camera và giao thông. Đô thị thông minh không thể chỉ là “đô thị camera”, mà phải là một mô hình tổng thể gồm nhiều lớp, từ nền tảng tự nhiên, hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng số đến hạ tầng dịch vụ, tất cả hướng tới phục vụ người dân.
Việc áp dụng bộ tiêu chí đô thị thông minh bền vững với 17 nhóm tiêu chí và 4 cấp độ được xem là bước tiến quan trọng, giúp các đô thị xác định rõ mình đang ở đâu và lộ trình cần đi. Ông Ngô Trung Hải đánh giá, bộ tiêu chí này sẽ tạo khung tham chiếu để từng đô thị lựa chọn con đường phù hợp, tối ưu nguồn lực và tiến từng bước vững chắc.
Phát triển đô thị thông minh tại Việt Nam là một quá trình dài hơi, đòi hỏi sự kiên trì và cách tiếp cận toàn diện. Công nghệ chỉ là công cụ, trong khi thể chế, dữ liệu, quy hoạch, nguồn nhân lực và sự đồng thuận của người dân mới là nền tảng quyết định. Tháo gỡ các điểm nghẽn thể chế, xây dựng hệ thống dữ liệu liên thông, hoàn thiện bộ tiêu chí và phát huy vai trò kiến tạo của Nhà nước sẽ là chìa khóa để đô thị thông minh không dừng ở khẩu hiệu, mà thật sự trở thành động lực nâng cao chất lượng sống và năng lực cạnh tranh của các đô thị Việt Nam trong tương lai.
