1/ Trên thế giới hiện nay, cứ ba người dùng internet có một trẻ em. Ở Việt Nam, đã có trên 55/94 triệu dân sử dụng mạng internet (số liệu thống kê tháng 6-2018) và tỷ lệ người dùng là thanh, thiếu niên cũng tương tự. Kết quả một nghiên cứu của Child Fund Viet Nam do Jacob Cawthorne và Mai Thanh Hà thực hiện năm 2016 - “Giới trẻ trong không gian trực tuyến: Tiếp cận internet và sử dụng mạng xã hội của giới trẻ tại Việt Nam”, cho biết: Số phút trung bình mà giới trẻ dùng để truy cập internet mỗi ngày là 180; 53% trẻ em nữ và 65% trẻ em nam đã từng gặp bạn bè trực truyến ở ngoài đời thực... Đây là những số liệu có thể làm người lớn giật mình.
Thanh, thiếu niên kết bạn trên mạng một cách vô tư. Số lượng bạn bè trên Facebook của thanh niên dao động phổ biến từ 2.000 - 5.000 người, phần lớn là những người họ chưa gặp ngoài đời. Thậm chí đây còn là niềm tự hào. Nghiên cứu trên cũng đưa ra một số phần trả lời phỏng vấn của các em, đáng để xã hội lo lắng. Thí dụ như, có em chia sẻ: “Em có tận 4.999 bạn trên FB nè. Top toàn trường luôn”. “Thì thấy họ gửi lời mời kết bạn thì cháu đồng ý thôi. Có hại gì đâu ạ”. “Thi thoảng thấy người lạ nhắn tin xin số xin ảnh. Đôi lúc thấy khó chịu nhưng cháu quen rồi. Bạn nào đẹp trai thì cháu mới cho”. Vì friend list dài dằng dặc nên “Nhiều lúc cháu chẳng biết cháu đang nói chuyện với ai trên mạng” (!).
Rồi những thông tin riêng được thoải mái hồn nhiên đưa lên mạng vì những niềm tin ngây thơ: “Con chỉ đăng trên nhóm kín của tụi con chứ không đăng công khai”. “Em chỉ gửi ảnh riêng tư qua tin nhắn Facebook cho anh ấy thôi”. “Chú yên tâm! Cháu biết cài đặt quyền riêng tư trên Zalo, FB rồi. Lộ thông tin làm sao được!”. “Chục năm nữa thì chẳng ai để ý đến cái cháu còm men chửi bậy hôm nay đâu. Cùng lắm cháu xóa đi là xong”. “Cháu dùng chat bí mật của FB, đọc được 5s nó tự xóa ấy mà!”. “Em không dùng tên thật của mình trên FB nên cứ bình luận thoải mái thôi!”. Tất cả các em đều không biết rằng mọi việc mình làm trên mạng đều không biến mất bằng cách này hay cách khác.“Cái tút đó cháu xóa đi ngay rồi. Nhưng thằng A nó vẫn kịp chụp màn hình rồi gửi cô giáo. Bực ghê!”.
2/ Công nghệ đang tạo ra những cộng đồng không dựa vào vị trí địa lý, “cộng đồng mang tính rộng khắp” (cosmopolization) đã trở nên phi lãnh thổ. Công nghệ phát triển đã tạo ra những mối quan hệ vượt qua không gian và cả thời gian. Nhưng đồng thời các em cũng phải đối diện với nhiều nguy cơ: bị lừa gạt, bị bắt nạt trên mạng, và thậm chí cả việc sử dụng những thông tin riêng tư của các em cho những mục đích sai trái hay xâm hại và bóc lột. Có tới 70% trẻ em đã từng tiếp xúc với những nội dung tiêu cực và phản cảm; 75% trẻ em có cảm xúc tiêu cực (giận dữ, buồn bã, sốc hoặc sợ hãi) khi tiếp xúc các nội dung phản cảm; 80% trẻ em đã từng chứng kiến cảnh bạo lực và bắt nạt trên mạng; 20% trẻ em đã từng là nạn nhân của bắt nạt và bạo lực trên mạng. Báo chí cũng đã đưa tin nhiều vụ án có nguyên nhân bắt nguồn từ “cõi mạng”. Những nguy cơ không còn mơ hồ ở đâu đó mà đã dần hiện hữu trong đời thường.
Nâng cao năng lực sử dụng internet an toàn và hiệu quả nhất cho thanh, thiếu niên thông qua việc giáo dục họ về những mối nguy hại trên internet và các cách thức tự bảo vệ là điều cấp thiết. Bên cạnh việc hình thành những chế tài cụ thể trong chính sách, cũng cần lưu ý rằng với đối tượng là giới trẻ, thực hiện việc giáo dục này thông qua những chương trình tập huấn và truyền thông cũng cần tích hợp trên nền tảng công nghệ mới để tạo ra những trải nghiệm hấp dẫn và dễ tiếp nhận.
