Trần Phương Trà nặng lòng với Huế

Nhà báo, nhà thơ Trần Phương Trà (Trần Nguyên Vấn) là một người Huế, rất Huế. Anh sinh ra ở Huế, tuổi thiếu niên học Trường Quốc học Huế, đất nước bị chia cắt cùng nhiều người bạn Huế ra Bắc học Trường Huỳnh Thúc Kháng, rồi vào Khoa Ngữ văn Ðại học Tổng hợp Hà Nội - toàn những vườn ươm và lò đào tạo nhân tài. Năm 1967, cùng một số bạn trở về quê Huế công tác, những ngày trước và sau Tết Mậu Thân 1968, nhiều lần hứng chịu đạn bom B52 Mỹ, vừa chui ra khỏi hầm bị đánh sập, còn ngạt thở vẫn í ới gọi nhau xem anh em ai còn ai mất. Một người như vậy, làm sao không "nặng lòng với Huế!".

Trần Phương Trà nặng lòng với Huế

Một niềm vui nữa xuyên suốt đời anh là có 30 năm làm việc tại Chương trình Tiếng thơ và Chương trình Văn học của Ðài Tiếng nói Việt Nam, nhiều dịp tiếp xúc bao văn nhân, nghệ sĩ người xứ Huế hoặc quê nơi khác nhưng đã gắn bó với văn chương thì mấy ai không ít nhiều vấn vương với Huế "bừng nắng hạ" hay Huế "mưa xối xả trắng trời".

Anh chơi với những người thuộc lớp đàn anh cả về tuổi đời lẫn tuổi nghề như Thanh Tịnh, Nguyễn Tuân, Xuân Diệu, Huy Cận, Chế Lan Viên... và dĩ nhiên thân thiết với những bạn thơ văn cùng lứa tuổi, những bè bạn tuổi ấu thơ do thời thế mà mỗi người một phương xa nhau mấy chục năm trời cho đến ngày đất nước thống nhất mới gặp lại, mà vẫn có dịp thưởng thức thơ nhau nhờ chương trình Tiếng thơ. Với bao kỷ niệm ấm nồng về Huế, làm sao không nặng lòng!

Ðọc Trần Phương Trà tôi luôn cảm nhận, anh là nhà thơ, anh làm thơ đều đặn nhưng công việc hằng ngày của anh là làm báo. Bên cạnh thói quen ghi chép như mọi nhà báo tận tụy với nghề, anh có trí nhớ tuyệt vời. Do nhu cầu công việc, cùng cái vốn hồi ức và kho tư liệu ấy, Trần Phương Trà vẽ chân dung văn nghệ. Những câu chuyện đời thường mà bàng bạc chất thơ được Trần Phương Trà thủ thỉ kể với thái độ khiêm nhường, thận trọng, lời lẽ đậm tứ thơ nhưng ít khi bốc ai lên tận mây xanh dù đó là người anh khâm phục, ngưỡng mộ. Anh để cho các sự kiện nói giúp anh những gì anh cần bày tỏ. Nhiều bút ký có in kèm thơ của chính Trần Phương Trà làm về nhân vật ấy. Một số bài như vọt từ lòng anh, chân chất và xúc động, như bài anh làm sau buổi gặp nhà văn Nguyễn Tuân lần cuối. Nhà văn đang lâm bệnh, bác sĩ khuyên nên vào bệnh viện ngay, ông xin khất sang đầu tuần, để rồi tối thứ bảy ấy chống gậy đến nhà một người bạn Huế dự buổi gặp mặt giữa mấy người bạn Huế ở Hà Nội cùng mấy nghệ sĩ Huế vừa từ Huế ra thủ đô có việc, sắp trở vào. Tối hôm ấy, thấy nhà văn hứng khởi hát ca trù theo lời cổ, thần sắc hồng hào, một người khen trông ông đẹp hơn cả thanh niên, Nguyễn Tuân đáp: "Ðây phút sáng của ngọn đèn sắp tắt!".

Quả đúng như vậy. Ngày hôm sau mọi người sững sờ đau xót nghe tin nhà văn vừa đột ngột qua đời. Trần Phương Trà viết tiếp:

... Vẫn còn đây vầng trán, chòm râu

Thế mà than ôi bốn chục giờ sau

Anh đã chống gậy đi đâu...

Nhà thơ Trinh Ðường bình: "Có những bài thơ trang sức lộng lẫy mà không chứa đựng cái gì cả. Lại có bài thơ lời lẽ mộc mạc, giản dị mà đầy ắp nội dung, như bài này".

Ngoài tình cảm tác giả dành cho nhân vật, các ký chân dung của Trần Phương Trà cung cấp cho độc giả nhiều tư liệu quý. Năm 1936, khi Thanh Tịnh đoạt giải nhất về thơ do một tờ báo Hà thành tổ chức, Trần Phương Trà chưa có mặt trên đời. Khi tập Hận chiến trường của Thanh Tịnh xuất bản ở Huế và gây được tiếng vang, Trần Phương Trà mới sinh ra. Vậy mà chỉ cần qua vài mẩu chuyện, dẫn đúng lúc vài câu nói tưng tửng của ông anh, Trần Phương Trà cho người đọc thấy tính cách một nhà thơ xứ Huế hơn 40 năm sống xa Huế, gắn bó với Hà Nội mà vẫn cảm thấy "Huế quê tôi ở giữa lòng".

Ðọc thơ Chế Lan Viên, nhiều người có chung cảm nhận: Các bài thơ ông làm nhiều câu nghe giản dị như bật ra từ đáy lòng. Trên thực tế, những câu thơ ấy đã trải qua quá trình lao động gian nan. Riêng bài Người thay đổi đời tôi, người thay đổi thơ tôi mà nhà thơ trực tiếp trình bày trong chương trình Tiếng thơ, ông đã tốn công sửa chữa, viết đi đổi lại, móc lên ngoặc xuống kín "cả thếp giấy 80 trang khổ lớn loại kẻ dòng giá 5 hào 2 một tập"!. Chế Lan Viên thân tình với các bạn thơ, nhất là bạn trẻ. Tháng 3 năm 1967, trước khi lên đường vào chiến trường miền nam, Trần Phương Trà cùng Bùi Minh Quốc đến thăm tác giả Ánh sáng và Phù sa. Chế Lan Viên dành một buổi trò chuyện về thơ với hai bạn. Tập thơ Hoa ngày thường, chim báo bão của ông lúc này đang in, Chế Lan Viên băn khoăn, hai bạn sắp lên đường mà chưa kịp có sách tặng. Ðến ngày Trần Phương Trà vác ba-lô lên vai chuẩn bị lên đường, bất ngờ nhận được tập thơ kèm nét bút tác giả: "Thân tặng Trần Nguyên Vấn. Sách chưa kịp có bìa. Vấn chịu khó tưởng tượng ra cái bìa vậy. Chúc Vấn lên đường an toàn, khỏe mạnh, viết nhiều...": Nhà thơ đã đến nhà in lấy mấy tập, mang lên Ủy ban Thống nhất Trung ương nhờ chuyển bằng được đến bạn vong niên kịp trước khi bạn lên đường.

Nhà thơ Nguyễn Xuân Thâm tâm sự, vẫn qua lời Trần Phương Trà: "Trong việc làm thơ, tôi được học nhiều ở bốn người thầy: Hồ Dếnh, Xuân Diệu, Chế Lan Viên và Thanh Tịnh. Xuân Diệu chữa cho từng chữ cụ thể; Chế Lan Viên chỉ cho hướng chung; Thanh Tịnh chỉ cho đề tài; Hồ Dếnh nhắc nhở làm thế nào cho câu thơ mềm mại".

Nghe tin máy bay Mỹ ném bom xuống Trường Hương Phúc, tỉnh Hà Tĩnh, Nguyễn Xuân Thâm làm bài thơ Cái chết của em Dần có hai câu:

Em Dần chết chưa ăn cơm trưa

Em chết với hai củ khoai trong túi áo...

Bài thơ được Tế Hanh dịch sang tiếng Pháp, nhà báo Madeleine Riffaud đọc xúc động thốt lên: "Ở Pháp nếu buổi tối cha mẹ quên chưa cho con ăn, để con đi ngủ là điều đau khổ của cha mẹ. Còn em Dần chết chứ không phải ngủ quên, chết mà chưa ăn cơm trưa, hai củ khoai còn trong túi áo là nỗi đau khổ của nhân loại".

Cứ thế, Trần Phương Trà vẽ nên những chân dung ấm áp tình người, ngồn ngộn thông tin. Ðọc xong tập sách gồm 34 bài kèm khoảng 20 bài thơ, tôi thấy hiện lên một Trần Nguyên Vấn như vẫn gặp anh ở ngoài đời: trang nghiêm, nho nhã, kiệm lời, đi lại khoan thai, nhưng nếu có việc cần, thoáng cái đã thấy anh thoăn thoắt bước tới giương chiếc máy ảnh (gần đây là cái ipad mini) chụp chân dung nhân vật trong những tình huống đáng ghi. Nhờ vậy, bên cạnh văn và thơ, tập Nặng lòng với Huế có in nhiều tấm ảnh quý về những nhà thơ, nghệ sĩ nay không ít người đã đi xa hay về mãi mãi với quê hương Cầu Trường Tiền sáu vai mười hai nhịp/Em qua không kịp cực lắm anh ơi...

Có thể bạn quan tâm

Bìa tập thơ "Hoa nắng".

Hương sắc và ánh sáng từ "Hoa nắng"

Vào dịp Kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam, 80 năm Quốc khánh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, NXB Hội Nhà văn chọn in tuyển tập thơ của nhà báo, nhà thơ Hồng Vinh, khẳng định sự đóng góp của ông trên lĩnh vực báo chí và văn học, tôn vinh một nhà báo cách mạng có ảnh hưởng xã hội xuyên suốt hai thế kỷ.

Tác giả Lê Quốc Vinh – Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty Le Bros, tại buổi ra mắt cuốn sách "Khủng hoảng không bắt đầu từ truyền thông", ngày 21/6 ở Hà Nội. Ảnh: Nguyễn Hùng

Khủng hoảng không bắt đầu từ truyền thông

Đây là tiêu đề khá đặc biệt của một trong những cuốn sách hiếm hoi về quản trị khủng hoảng, chứa đựng những tích lũy, đúc kết một cách bài bản từ kinh nghiệm thực tế qua hàng loạt các dự án quản trị khủng hoảng truyền thông đã thực hiện trong hàng chục năm qua của tác giả Lê Quốc Vinh vừa được chính thức ra vào chiều 21/6/2024 tại Hà Nội. Cuốn sách thu hút sự quan tâm đặc biệt của các nhà báo, chuyên gia trong ngành truyền thông, lãnh đạo doanh nghiệp ở nhiều lĩnh vực.
Học làm người, học làm cách mạng qua "Nhật ký trong tù"

Học làm người, học làm cách mạng qua "Nhật ký trong tù"

Giáo sư, nhà thơ Hà Minh Đức là nhà giáo, nhà nghiên cứu văn học đã in đậm tên mình trên những thành tựu nghiên cứu, giảng dạy về văn học Việt Nam hiện đại. Ông còn giữ chức Viện trưởng Văn học, Chủ nhiệm Khoa Báo chí Trường đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia) ngày đầu thành lập (năm 1995).
Nhà báo Phạm Thanh (người mặc áo khoác trắng) cùng nhà báo Đỗ Quảng (người đầu tiên, bên trái), phỏng vấn phi công lái máy bay B52 Mỹ bị bắt tại bãi đá Phương Liệt, Hà Nội đêm 25/12/1972. Ảnh: Bảo tàng Báo chí Việt Nam

Một nhà báo Nhân Dân, một tâm hồn Hà Nội

Năm 1958, Báo Nhân Dân chủ trương tuyển dụng một số thanh niên trí thức của thành phố Hà Nội mới giải phóng và các địa phương khác để bổ sung lực lượng trẻ. Trong số đó có Đỗ Quảng, Phạm Duy Phùng, Mai Hân, Tân Thanh, Vũ Hạnh Hiên, Nguyễn Thị Nghệ, Phạm Việt Hải… Ở lại lâu nhất với Báo Nhân Dân, chỉ với chức danh phóng viên, nhưng Đỗ Quảng là cây bút nổi tiếng trên hai lĩnh vực: Phóng viên chiến tranh trong các cuộc kháng chiến và phóng sự điều tra trong thời kỳ đổi mới.
Một tác phẩm nhiều tâm huyết, lôi cuốn người đọc. Ảnh: Văn Học

Một công trình nghiên cứu về Nguyễn Bính có nhiều nét mới

Một ngày cuối năm dương lịch 2023, nhà thơ, TS Nguyễn Sĩ Đại đến thăm và tặng tôi "đứa con tinh thần" vừa ra đời trong năm 2023: "Nguyễn Bính - hồn dân tộc sáng bừng trên giấy điệp" (Tiểu luận, phê bình) do Nhà xuất bản Văn học ấn hành, bìa được trình bày nền nã, bắt mắt.
Quang cảnh cuộc gặp mặt.

Lưu dấu "Hoa đời mùa sau"

Chân thành, giản dị, sắc sảo, tươi trẻ, hồn nhiên… là những "từ khóa" mà các đại biểu, bằng hữu, bạn đọc dành để nói về nhà báo, nhà thơ Nguyễn Hồng Vinh tại buổi gặp mặt, giới thiệu tập thơ mới của ông. Và, cuộc "hội thảo" đặc biệt ấy còn để lại những dư ba như câu thơ ông viết: "Trang sách đời chưa kết/ Thơ vang khúc nhạc đầu/Hạt ủ thầm trong đất/Nở hoa đời mùa sau!...".
Nhà báo, nhà thơ Nguyễn Hồng Vinh tham dự Lễ ra mắt Hội đồng Lý luận, Phê bình văn học nghệ thuật trung ương nhiệm kỳ 2021-2026, sáng 26/10 tại Hà Nội.

Những bài ca về cuộc sống (Một chút cảm nhận về tập thơ Vang âm tiếng sóng)

Tập thơ Vang âm tiếng sóng của nhà thơ Nguyễn Hồng Vinh bao gồm những bài thơ ông viết từ năm 2020. Chỉ mới hơn hai năm mà ông đã sáng tác được số lượng thơ khá lớn như vậy - đó là một việc không dễ dàng một chút nào, nhất là với người đã vào tuổi "xưa nay hiếm". Với sức sáng tạo như thế, tôi nghĩ rằng: Bởi mỗi bước đi của ông, mỗi một ngày ông sống đều ngập tràn cảm hứng trước cuộc sống của con người, của dân tộc. Thơ ca như hiện diện mọi nơi trên mảnh đất này chỉ đợi ông bước đến và cất tiếng. Hơn hai năm qua có biết bao biến động, bao sóng gió và bao thách thức đối với mỗi con người Việt Nam và đối với cả dân tộc. Nhà thơ Nguyễn Hồng Vinh cũng là một con người đi qua những biến động, những sóng gió, những thách thức như mọi người Việt Nam khác. Nhưng có một điều vô cùng đặc biệt mà tôi nhận ra là: Ông đi qua tất cả mọi điều đó và làm cho tất cả những điều đó vang lên như những tiếng chuông của niềm vui và hy vọng. Đấy chính là bản chất của văn chương ở mọi thời đại trong lịch sử nhân loại. Văn chương làm cho con người mang khát vọng sống lớn lao dù sống trong bất cứ hoàn cảnh nghiệt ngã nào của lịch sử.
Đọc "Tiếc nuối hoa hồng" - du ký của Phan Quang (*)

Đọc "Tiếc nuối hoa hồng" - du ký của Phan Quang (*)

Tôi dành trọn mấy ngày liền đọc tập du ký của nhà báo, nhà văn Phan Quang với 50 bài viết và phần Phụ lục trích cảm nhận của bạn đọc và đồng nghiệp về một số bài viết trong tập sách dày 690 trang khổ rộng (18x24cm) ấn loát công phu với tờ bìa có năm, sáu bông hồng trên nền xanh thắm bắt mắt.
Trái tim người mang nhịp đập khơi xa

Trái tim người mang nhịp đập khơi xa

Mang trong lòng những suy tư lớn về biển cả, Lữ Mai đến với Trường Sa đâu chỉ trong tâm thế của một người viết. Chị mang trong mình khao khát chạm đến thẳm sâu của đại dương, để biết dưới sóng bạc nước xanh kia cất giấu điều gì, tưởng tượng biển khơi nối bầu trời/ nằm trọn giữa lòng tay nhiệt đới, để hiểu trăng sáng quá cá bơi về cõi khác, để nhận ra chẳng cát nào nằm thở mãi đáy sâu. Trường ca Ngang qua bình minh (NXB Văn học, 2020) được chị khởi viết trong nguồn cảm hứng bất tận và sâu xa ấy. Điều ấn tượng là, đây là lần đầu Lữ Mai viết trường ca nhưng chị đã khẳng định mình ở một địa hạt mới cũng như cho thấy sự chuyên nghiệp của một người cầm bút khi dám dấn thân, dám thể nghiệm.
 

Sự nhắc nhớ, sự khỏa lấp linh thiêng

Sự nhắc nhớ, sự khỏa lấp linh thiêng

Cứ mỗi khi có nhà thơ nào ra mắt trường ca là tôi lại thấy thật đáng nể. Bởi lẽ, ngần ấy trang sách thơ, ngần ấy cảm xúc dồn nén được dịp bung tỏa dằng dặc. Chắc chắn có một điều then chốt là nhà thơ không thể không viết ra, không thể chỉ vài trang câu chữ cảm xúc thơ phú, không nói bâng quơ chung chung. Nhất định, chôn giấu trong lòng nhà thơ là những điều lớn lắm, ngấm ngầm len lỏi theo tháng năm. Và rồi đến lúc, mạch nguồn được tuôn ra như không thể kìm nén.

Lấp lánh mây xanh tóc trắng

Lấp lánh mây xanh tóc trắng

(Ðọc Mây xanh tóc trắng của Thế Văn)★

Bởi thân tình, bởi biết tôi có làm thơ, đôi khi anh có đọc cho nghe mấy bài thơ anh viết. Tôi thấy anh có một phong thái riêng, bài nào cũng có ý tứ lạ và lời lẽ cô đúc, trau chuốt nhưng cũng không dễ cảm, dễ hiểu với khá đông người đọc ưa đọc qua là hiểu như đọc diễn ca. Anh cho biết, đã làm thơ từ ngày sinh viên nhưng ít ai biết, ít đưa ra ngoài.

Ðỗ Quảng - người phá cách

Ðỗ Quảng - người phá cách

Phá cách là lối dùng chữ của nhà báo Ðỗ Quảng. Vào những năm 80-90 của thế kỷ trước khi tên tuổi Ðỗ Quảng đang nổi như cồn, tôi ướm hỏi ông rằng, theo anh thì điều gì làm nên sự thành công trong khi thực hiện các thiên phóng sự của mình? Phải gọi là “thiên phóng sự” là ở tầm vóc của nó, cả nghĩa đen lẫn nghĩa bóng. Bởi vì phóng sự của ông có khi dài tới 20 đến 30 nghìn chữ, đề cập đến chuyện xưa, chuyện nay, chuyện trong nước, chuyện thế giới, chuyện đời thực, chuyện tâm linh. Nhân vật trong tác phẩm thì đủ cả, từ nguyên thủ quốc gia tới người lao công, từ quan thượng thẩm đến bị cáo, từ giáo sư nổi danh đến bà bán xôi… xéo. Ðiều này khác với nhiều người.

Tranh minh họa đi kèm bài phê bình cuốn tiểu thuyết "Blonde" của nữ nhà văn Mỹ Joyce Carol Oatest đăng trên báo Le Monde ngày 20-10-2000.

100 bài đọc sách hay trên nhật báo Le Monde 75 năm qua

Nhật báo Le Monde (Thế giới) Pháp số ra ngày thứ bảy 21-9-2019 vừa qua đăng bài của ba tác giả Raphaelle Leyris, Jean Birnbaum và Florent Georgesco nhan đề: “100 cuốn tiểu thuyết từng mang đến nhiều phấn khích hơn cả cho báo Le Monde từ năm 1944 đến nay”, chọn và giới thiệu 100 bài phê bình sách văn học xuất sắc nhất đăng trên báo ấy 75 năm qua.

Cảm nhận lan man về một xứ sở hào hoa

Cảm nhận lan man về một xứ sở hào hoa

Tôi ngỡ ngàng và thích thú cầm cuốn sách Giáo sư Hà Minh Đức vừa gửi tặng: “Vẻ đẹp của một xứ sở hào hoa”, Triết luận (Nhà xuất bản Thuận Hóa, 2019). Hơn chục năm qua, khi đã đạt mốc tuổi trên dưới tám mươi, Giáo sư cho ra sách đều đều, cuốn nào cũng đẹp cũng có nhiều cái hay, cuốn này đọc chưa xong tôi đã được ông cho cuốn khác.

Ðọc Phan Quang viết về Bác Hồ

Ðọc Phan Quang viết về Bác Hồ

Tôi có hân hạnh được đọc và ghi mấy lời cảm nhận về một tập sách mới của nhà báo Phan Quang, tập sách Bác Hồ, người có nhiều duyên nợ với báo chí.

Mầu thanh xuân vẹn nguyên xúc cảm

Mầu thanh xuân vẹn nguyên xúc cảm

(Đọc tập thơ Xanh mãi - Nguyễn Hồng Vinh - NXB Văn học năm 2019)

Những khoảnh khắc thời gian với nhiều cung bậc cảm xúc được nhà thơ Nguyễn Hồng Vinh chắt lọc, gửi gắm qua tập thơ “Xanh mãi” do Nhà xuất bản Văn học vừa ấn hành. Trong tập thơ thứ tám của ông, người đọc yêu mến văn chương thêm một lần cùng tác giả chiêm nghiệm về tình yêu, cuộc đời và niềm tự hào dân tộc Việt Nam ta.

Trên con đường ấy, Trường Sơn

Trên con đường ấy, Trường Sơn

Gần 30 năm trước, tôi cùng nhà thơ Lê Quang Trang đi dọc các tỉnh miền nam để viết bài cho số báo đặc biệt kỷ niệm 15 năm Ngày giải phóng miền nam, thống nhất đất nước. Hồi đó, công chúng còn yêu thơ ca nhiều lắm, ở đâu chúng tôi cũng được yêu cầu đọc thơ. Hồi đó, anh Trang mới viết xong bài Tro tàn quá khứ. Bài thơ chỉ có hai khổ:

Dấu ấn tâm hồn Nguyễn Hồng Vinh

Dấu ấn tâm hồn Nguyễn Hồng Vinh

Ngay trong những ngày đầu tháng 6-2018, tháng có sự kiện của những người làm báo - Ngày báo chí cách mạng Việt Nam (21-6), tôi có trong tay cuốn sách khá dày dặn, hơn 430 trang in, Thơ và dấu ấn cuộc đời của nhà báo - nhà thơ Nguyễn Hồng Vinh. Đây là tác phẩm văn học, báo chí mà ông coi “để kỷ niệm tròn 50 năm làm báo”, một sự nghiệp báo chí bền bỉ, trải nghiệm nhiều thử thách, nhất là làm báo trong những năm tháng chiến tranh gian khổ, ông đã không ngừng vươn tới, trưởng thành, dù ở lĩnh vực nào của người viết, dù ở hoàn cảnh, vị trí công tác nào, khi ông nhận nhiệm vụ quản lý các ấn phẩm của tờ nhật báo lớn nhất nước,

Hai mặt của sách truyền cảm hứng

Hai mặt của sách truyền cảm hứng

Trên kệ sách xuất hiện ngày một nhiều những cuốn sách truyền cảm hứng sống tới bạn đọc. Không phải vô lý mà bạn đọc săn lùng dòng sách này, tuy nhiên, cũng không ít cuốn ẩn chứa những thông điệp KHÔNG DỄ TIẾP NHẬN ÐẦY ÐỦ do tác giả từng là những thân phận sóng gió.