Khắc phục bất cập về địa thế cho nhà ở xã hội
Sự lệch pha giữa cung - cầu là thực trạng đã diễn ra nhiều năm, khiến giá nhà ở xã hội tại các thành phố lớn tăng mạnh, vượt xa mức tăng thu nhập thực tế. Điều này đã khiến giấc mơ an cư của nhiều người có thu nhập thấp vẫn ngoài tầm với.
Trong khi đó, nhiều dự án hình thành trước năm 2020, thường được bố trí ở những nơi thiếu tiện ích, hạn chế về hạ tầng giao thông, y tế. Không ít khu nhà ở xã hội, chỉ một thời gian ngắn sau khi được bàn giao cho người dân, đã hư hỏng, xuống cấp. Ông Lê Hoàng Châu, Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản Thành phố Hồ Chí Minh, tâm tư: “Điều này bắt nguồn từ chuyện đầu tư, xây dựng chưa đến nơi đến chốn”.
Một bất cập khác lại đến từ các văn bản pháp lý liên quan nhà ở xã hội. Mới nhất, Nghị định số 100/2024/NĐ-CP, ngày 26/7/2024 của Chính phủ, quy định chi tiết một số điều của Luật Nhà ở về phát triển và quản lý nhà ở xã hội, yêu cầu chủ đầu tư dự án nhà thương mại phải dành quỹ đất 20% để xây dựng nhà ở xã hội. Nhiều chuyên gia cho rằng, việc dành 20% quỹ đất để xây dựng nhà ở xã hội có thể làm giảm giá trị thương mại của dự án và ảnh hưởng đến lợi nhuận của chủ đầu tư. Đồng thời, chủ đầu tư có thể sẽ bố trí khu nhà ở xã hội ở vị trí không thuận lợi, gây nên sự phân biệt giữa dân cư khu nhà ở thương mại và nhà ở xã hội.
KTS Trần Ngọc Chính, Chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam, cũng đưa ra khuyến nghị: Việc bố trí 20% quỹ đất bên trong dự án đô thị, nhà ở thương mại vô hình trung sẽ phá vỡ tổng thể dự án, làm ảnh hưởng đến cả hai nhóm đối tượng là người có thu nhập cao và người dân có thu nhập trung bình hoặc thấp. “Phát triển nhà ở xã hội là hướng đến sản phẩm cho người thu nhập thấp, công nhân dễ dàng tiếp cận và sở hữu. Vì vậy, Nhà nước phải giữ vai trò chủ đạo, tạo quỹ đất sạch cho các dự án phát triển nhà ở xã hội, tại các khu vực bảo đảm kết nối hạ tầng thuận lợi”, ông Chính kiến nghị.
Để tháo gỡ khó khăn về phát triển nhà ở xã hội, cùng với việc ban hành Đề án “Đầu tư xây dựng ít nhất một triệu căn hộ nhà ở xã hội cho người thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp giai đoạn 2021-2030”, Chính phủ đã giao chỉ tiêu hoàn thành nhà ở xã hội giai đoạn 2025-2030, để các địa phương bổ sung vào chỉ tiêu phát triển kinh tế-xã hội. Bộ Xây dựng cũng từng tổ chức nhiều đoàn công tác, làm việc với các địa phương trên cả nước, nhằm đốc thúc tiến độ công trình, tháo gỡ các vướng mắc trong quá trình triển khai xây dựng nhà ở xã hội.
Tuy nhiên, KTS Phan Đăng Sơn, Chủ tịch Hội Kiến trúc sư Việt Nam, đưa ra cảnh báo: Trong quá trình thực hiện kiểu “trăm hoa đua nở”, nếu không được tiến hành cẩn thận, dễ dẫn đến nhiều nguy cơ, như chất lượng, diện tích, tiện nghi, không gian bên trong căn hộ có thể không đồng nhất, không đáp ứng được nhu cầu sử dụng của người dân; đánh mất bản sắc vùng miền, dân tộc; giá thành căn hộ khó kiểm soát…
Tìm kiếm mẫu thiết kế chuẩn
Để giải quyết những bất cập, Chính phủ đã giao nhiệm vụ cho Hội Kiến trúc sư Việt Nam, với sự bảo trợ của Bộ Xây dựng, tổ chức cuộc thi Ý tưởng thiết kế mẫu Nhà ở xã hội- hướng tới giải pháp bền vững.
Mục tiêu cuộc thi nhằm thu hút khả năng sáng tạo của giới kiến trúc sư, xây dựng, tìm các thiết kế mẫu, thiết kế điển hình để áp dụng rộng rãi tại các địa phương, qua đó cắt giảm thủ tục hành chính cấp phép xây dựng, tiết kiệm thời gian, chi phí. Theo chia sẻ của KTS Phan Đăng Sơn, cuộc thi sẽ lựa chọn mẫu thiết kế nhà có tiện nghi sử dụng bền vững, tiện ích như nhà ở thương mại; tìm hướng phát huy bản sắc kiến trúc vùng miền, dân tộc cho mẫu nhà ở, trong một khung tương đối đồng nhất trên toàn quốc. Mẫu nhà ở xã hội phải bảo đảm đa dạng, trên cơ sở đáp ứng tiêu chuẩn, quy chuẩn về trang thiết bị, phòng cháy chữa cháy theo quy định; các tổ hợp nhà được bố trí trong không gian công cộng đầy đủ khuôn viên, cây xanh, hạ tầng xã hội…
Bên cạnh đó, theo nhiều chuyên gia, trong bối cảnh khí hậu diễn biến ngày càng bất thường, cần thiết kế để các căn hộ, khu nhà ở xã hội nói riêng, đô thị nói chung tăng khả năng chống chịu và thích ứng với biến đổi khí hậu, thậm chí “sống chung” với nước. “Ban tổ chức lưu ý một điều kiện rất rõ cho các tác phẩm dự thi: Phải đưa ra phương án thiết kế, xây dựng nhà với giá thành hợp lý, thấp, thời gian xây dựng nhanh, chất lượng bền vững. Từ đó, người dân sinh sống trong khu nhà ở xã hội thấy được tính ưu việt trong các chính sách của Đảng và Nhà nước”, ông Sơn nhấn mạnh.
Thiết kế của nhà ở xã hội cần bảo đảm công nghiệp hóa, điển hình hóa và module hóa. Đồng thời cần sử dụng những loại vật liệu xây dựng có tính năng và hiệu suất cao để giảm tải trọng cho công trình, đẩy nhanh tiến độ thi công, giúp tiết kiệm thời gian và chi phí.
TS Trần Bá Việt, Phó Chủ tịch Hội Bê tông Việt Nam
Trong nhiều buổi làm việc với các địa phương và Hội Kiến trúc sư Việt Nam, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Văn Sinh khẳng định, cần xác định rõ, nhà ở xã hội không phải là nhà ở “chất lượng kém” mà ở đó, các tiêu chuẩn, quy chuẩn xây dựng, giải pháp và vật liệu thi công được tính toán hết sức chặt chẽ để có giá thành hợp lý với người sử dụng.
