Thúc đẩy hợp tác quốc tế trong phòng, chống tội phạm mạng

Dự thảo Luật An ninh mạng đang được các đại biểu Quốc hội thảo luận và cho ý kiến, dự kiến sẽ được thông qua vào cuối kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV. Phát biểu thảo luận tại hội trường vừa qua, nhiều đại biểu cho rằng dự thảo Luật có ý nghĩa lớn trong việc bảo đảm an ninh, chủ quyền quốc gia trên không gian mạng và nâng cao tính minh bạch, an toàn thông tin trong thời đại số.

Đặc biệt, việc cải cách dự thảo Luật An ninh mạng theo hướng tiếp cận Công ước Hà Nội 2025 là bước đi cần thiết nhằm khẳng định vai trò tiên phong của nước ta trong hợp tác pháp lý đa phương của Liên hợp quốc, bảo vệ chủ quyền số dữ liệu quốc gia và xây dựng môi trường số an toàn, minh bạch vì con người và phát triển bền vững. Công ước Hà Nội 2025 là dấu mốc pháp lý toàn cầu trong quản trị an ninh mạng, phản ánh xu hướng gắn kết giữa an ninh phát triển và quyền con người. Việc nội lực hóa các quy định cốt lõi của Công ước vào Luật An ninh mạng (sửa đổi) lần này sẽ tạo cơ sở để nước ta trở thành trung tâm khu vực về quản trị không gian mạng an toàn và tin cậy của nhân dân.

Quy định rõ thẩm quyền lực lượng chuyên trách an ninh mạng

Theo đại biểu Thạch Phước Bình – Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Vĩnh Long, Công ước Liên hợp quốc về chống tội phạm mạng, Công ước Hà Nội 2025 được Đại hội đồng Liên hợp quốc thông qua ngày 24/12/2024 và đã mở ký tại Hà Nội từ ngày 25 và 26/10/2025. Đây là Văn kiện quốc tế đa phương, toàn cầu đầu tiên có tính toàn diện chuyên về tội phạm mạng và hợp tác pháp lý quốc tế trong lĩnh vực an ninh mạng. Việc nước ta đăng cai tổ chức lễ mở ký đã khẳng định vị thế, uy tín và năng lực hội nhập quốc tế của đất nước cũng như vai trò chủ động trong việc kiến tạo khung pháp lý an ninh mạng toàn cầu. Từ đó nhằm bảo đảm tương thích với chuẩn mực pháp lý quốc tế về phòng, chống tội phạm mạng, bảo đảm chủ quyền, an ninh quốc gia trên không gian mạng. Đồng thời, tôn trọng quyền con người và quyền riêng tư dữ liệu; tăng cường hợp tác quốc tế và nâng cao năng lực thực thi pháp luật về tội phạm mạng.

Tuy nhiên, theo đại biểu Thạch Phước Bình, dự thảo Luật An ninh mạng hiện chủ yếu điều chỉnh hoạt động bảo vệ an ninh quốc gia trên không gian mạng, chưa bao quát nội dung hình sự hóa hành vi tội phạm mạng, trong khi Công ước Hà Nội quy định chi tiết nhóm tội danh cơ bản bao gồm: tội phạm công nghệ cao, xâm hại dữ liệu, lạm dụng trẻ em và sử dụng tiền ảo cho mục đích phạm tội. Từ đó, đại biểu kiến nghị bổ sung một chương mới trong dự thảo luật là các hành vi tội phạm mạng và hình sự hóa hành vi vi phạm an ninh mạng nhằm định danh rõ các nhóm hành vi phạm tội thống nhất với quy định của Công ước Hà Nội năm 2025 và bảo đảm liên thông với Bộ luật Hình sự.

Về thẩm quyền và cơ chế điều tra, truy tố, xét xử, đại biểu nêu rõ: Điều 22 Công ước Hà Nội yêu cầu các quốc gia xác lập thẩm quyền đa tầng, tức là theo lãnh thổ, quốc tịch, nơi gây hậu quả hoặc hành vi thực hiện một phần ở nước ngoài. Dự thảo Luật An ninh mạng hiện mới chỉ quy định trách nhiệm chung của Bộ Công an, Bộ Quốc phòng mà chưa có cơ chế điều tra xuyên biên giới, ủy thác tư pháp điện tử hoặc dẫn độ điện tử.

Bởi vậy, đại biểu đề xuất cần bổ sung cơ chế điều tra chung và tương trợ tư pháp điện tử; quy định rõ thẩm quyền của lực lượng chuyên trách an ninh mạng khi phối hợp quốc tế. Đồng thời, cho phép truy xuất, tịch thu tài sản do phạm tội mà có theo Điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên.

Thiết lập trung tâm điều phối hợp tác quốc tế về tội phạm mạng

Liên quan đến quy định về hợp tác quốc tế và tương trợ tư pháp, đại biểu Thạch Phước Bình cho rằng: Chương V Công ước Hà Nội năm 2025 thiết lập mạng lưới liên hệ 24/7 giữa các quốc gia thành viên, cho phép trao đổi dữ liệu điều tra chung, dẫn độ, chuyển giao người bị kết án, thu hồi tài sản. Tuy nhiên, dự thảo Luật An ninh mạng mới dừng ở các nguyên tắc hợp tác chung tại Điều 8 mà chưa có quy trình, đầu mối và cơ chế pháp lý tương ứng.

Trên cơ sở đó, đại biểu kiến nghị bổ sung một chương mới là hợp tác quốc tế trong đấu tranh phòng, chống tội phạm mạng, quy định: cơ quan đầu mối quốc gia là Bộ Công an, cụ thể là Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao A05, chịu trách nhiệm điều phối mạng lưới 24/7; thiết lập trung tâm điều phối hợp tác quốc tế về tội phạm mạng - đơn vị thường trực hỗ trợ điều tra, xử lý dẫn độ và thu hồi tài sản kỹ thuật số; bổ sung điều khoản công nhận chứng cứ điện tử và dữ liệu số do nước ngoài cung cấp phù hợp với chuẩn mực quốc tế.

Cho ý kiến về biện pháp phòng ngừa và hỗ trợ kỹ thuật, đại biểu nêu rõ: Chương VI và Chương VII Công ước Hà Nội năm 2025 nhấn mạnh phòng ngừa tội phạm qua mạng qua hợp tác công tư, nâng cao nhận thức, đào tạo, hỗ trợ kỹ thuật và tài chính của Văn phòng Liên hợp quốc về ma túy và tội phạm (UNODC). Tuy nhiên, dự thảo Luật An ninh mạng hiện chưa có cơ chế phối hợp giữa cơ quan nhà nước và doanh nghiệp, thiếu quy định về đào tạo, hỗ trợ quốc tế.

Bởi vậy, đại biểu kiến nghị thêm một chương mới về phòng ngừa tội phạm mạng và phát triển nguồn nhân lực, trong đó quy định: trách nhiệm doanh nghiệp trong bảo đảm an toàn sản phẩm số, bảo vệ trẻ em và người dùng trên không gian mạng; cơ chế đối tác công tư PPP về chia sẻ thông tin an ninh mạng, cảnh báo sớm, ứng cứu sự cố; cho phép Việt Nam tham gia Quỹ hỗ trợ kỹ thuật và đào tạo của UNODC; tích hợp các chương trình nâng cao năng lực chuyển đổi số, chuyển giao công nghệ, đào tạo kỹ thuật số, pháp y điện tử.

Về cơ chế giám sát và đánh giá thực thi, theo đại biểu Chương VIII, Công ước Hà Nội quy định thành lập Hội nghị quốc gia, thành viên có nhiệm vụ đánh giá định kỳ việc thực thi công ước, thúc đẩy minh bạch và chia sẻ kinh nghiệm. Từ đó, đại biểu kiến nghị bổ sung một điều khoản quy định: Chính phủ định kỳ hai năm một lần, báo cáo Quốc hội về tình hình an ninh mạng quốc gia, việc thực hiện các điều ước quốc tế về phòng, chống tội phạm mạng và kết quả hợp tác quốc tế, tăng cường vai trò giám sát của Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại của Quốc hội trong việc kiểm tra, thực thi các cam kết quốc tế có liên quan.

Đề xuất xây dựng lực lượng chuyên trách bảo vệ an ninh mạng

Cho ý kiến về lực lượng bảo vệ an ninh mạng, nhiều đại biểu cho rằng, lực lượng bảo vệ an ninh mạng có vai trò rất quan trọng trong bảo vệ an ninh mạng, đặc biệt là lực lượng chuyên trách. Lực lượng chuyên trách này đóng vai trò then chốt trong việc bảo đảm chủ quyền an ninh quốc gia, ổn định thông tin và ổn định xã hội trong kỷ nguyên số.

Do vậy, việc xây dựng lực lượng chuyên trách bảo vệ an ninh mạng chuyên nghiệp, hiện đại, gắn với nguồn nhân lực chất lượng cao và công nghệ tiên tiến là rất cần thiết. Đại biểu Tô Văn Tám – Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Quảng Ngãi cho biết: Tại Điều 42 của dự thảo Luật có quy định tại khoản 1 "lực lượng chuyên trách bảo vệ an ninh mạng được bố trí tại Bộ Công an và Bộ Quốc phòng". Tán thành với quy định này, tuy nhiên đại biểu đề nghị nên nghiên cứu bổ sung các quy định về chức năng, nhiệm vụ đào tạo chuyên sâu về công nghệ, trang thiết bị và về chế độ, chính sách đãi ngộ hợp lý, làm cơ sở xây dựng lực lượng chuyên trách tại Bộ Công an và Bộ Quốc phòng, chuyên nghiệp, hiện đại để phòng, chống có hiệu quả trên không gian mạng.

Đề nghị bổ sung quy định về an ninh dữ liệu

Liên quan quy định về thẩm quyền của lượng chuyên trách bảo vệ an ninh mạng, đại biểu Lê Nhật Thành – Đoàn đại biểu Quốc hội thành phố Hà Nội đề nghị rà soát, chỉnh lý theo hướng giao lực lượng chuyên trách bảo vệ an ninh mạng của Bộ Công an chịu trách nhiệm chủ trì bảo đảm an ninh mạng trong phạm vi cả nước. Các lực lượng, cơ quan khác theo chức năng, nhiệm vụ có trách nhiệm phối hợp với lực lượng chuyên trách bảo vệ an ninh mạng của Bộ Công an thực hiện công tác bảo vệ an ninh mạng.

Ngoài ra, đại biểu cũng cho biết, tại kỳ họp thứ 9 vừa qua, Quốc hội đã thông qua Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân. Tuy nhiên, ngoài dữ liệu cá nhân, dữ liệu còn gồm dữ liệu tổ chức, dữ liệu hệ thống, dữ liệu trong quá trình truyền tải hạ tầng công nghệ và dữ liệu về quyền riêng tư của người dùng. Với thuộc tính đa dạng như vậy, khi dữ liệu bị chiếm đoạt, sử dụng, khai thác trái phép hoặc tiêu hủy thì hậu quả sẽ nguy hiểm, có thể trực tiếp ảnh hưởng đến an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội. Cùng với những đặc tính riêng có của dữ liệu, an ninh dữ liệu đã trở thành một bộ phận không thể tách rời của an ninh mạng. Việc bảo đảm an ninh dữ liệu là yếu tố vô cùng quan trọng, không thể thiếu và là yêu cầu xuyên suốt trong quá trình chuyển đổi số quốc gia và xây dựng hệ sinh thái số tại Việt Nam hiện nay và trong thời gian tới.Do đó, việc bổ sung quy định về an ninh dữ liệu trong dự thảo Luật là rất cần thiết.

Tuy nhiên, đại biểu đề nghị Ban soạn thảo nghiên cứu các dự án Luật liên quan cũng được Quốc hội xem xét thông qua tại kỳ họp này như dự Luật Bảo vệ bí mật nhà nước (sửa đổi), Luật Chuyển đổi số, Luật Trí tuệ nhân tạo, Luật Công nghệ cao để chỉnh lý, hoàn thiện, bảo đảm cụ thể hóa Nghị quyết số 57 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.