Trong bối cảnh trẻ tiếp cận internet từ rất sớm nhưng thiếu kỹ năng tự vệ số, các chuyên gia cho rằng, Việt Nam không nên áp dụng những biện pháp cấm đoán cứng nhắc, mà cần một cách tiếp cận cân bằng, đa chiều, đặt trọng tâm vào quản lý rủi ro, nâng cao kỹ năng và xác lập rõ trách nhiệm của các bên liên quan.
99% số người dùng từng bị xâm hại thông tin cá nhân
Phát biểu tại tọa đàm chuyên sâu “Xây dựng thế hệ công dân số an toàn: Nâng cao tự vệ số và chủ động bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng” trong khuôn khổ Vietnam Internet Day 2025, ông Ngô Tuấn Anh, Chủ tịch Mạng lưới ViSecurity, Chủ tịch kiêm CEO Công ty cổ phần An ninh mạng SCS, Phó Chủ nhiệm Câu lạc bộ Bảo vệ trẻ em Việt Nam trên không gian mạng đã đưa ra một con số khiến nhiều người giật mình.
Ông cho biết, qua khảo sát trực tiếp tại hội trường với hơn 100 đại biểu tham dự, có tới khoảng 99% số người được hỏi cho biết đã nhận ít nhất một cuộc gọi rác hoặc cuộc gọi lừa đảo trong vòng 30 ngày gần đây. Thực tế này cho thấy tình trạng lộ lọt thông tin cá nhân đang ở mức báo động và diễn ra phổ biến trong đời sống hằng ngày.
Theo ông Ngô Tuấn Anh, internet đã và đang mang lại rất nhiều giá trị cho xã hội, Việt Nam cũng nằm trong nhóm quốc gia có tỷ lệ người dùng internet cao hàng đầu thế giới. Tuy nhiên, mặt trái của môi trường số là những nguy cơ xâm hại quyền riêng tư, lừa đảo, tấn công tâm lý và dữ liệu cá nhân mà người dùng phải đối diện gần như mỗi ngày.
Đáng lo ngại hơn, trẻ em - nhóm người dùng ngày càng tiếp cận internet sớm lại là đối tượng dễ bị tổn thương nhất. Sau đại dịch Covid-19, độ tuổi trẻ em sử dụng internet ngày càng nhỏ, nhiều em từ 5 - 6 tuổi đã sử dụng thành thạo các thiết bị số, trong khi chưa được trang bị đầy đủ kỹ năng và “sức đề kháng” để tự bảo vệ mình trước các rủi ro trên không gian mạng.
Không cấm đoán cứng nhắc mà quản lý rủi ro có trách nhiệm
Trước một số xu hướng quốc tế siết chặt việc sử dụng mạng xã hội của trẻ em, tiêu biểu như việc Australia chính thức cấm người dùng dưới 16 tuổi sở hữu tài khoản mạng xã hội từ tháng 12/2025, ông Ngô Tuấn Anh cho rằng đây là một động thái phản ánh mức độ nghiêm trọng của các tác động tiêu cực từ internet đối với trẻ em, đặc biệt là những nguy cơ liên quan tới sức khỏe tâm thần, an toàn và sự phát triển toàn diện.
Tuy nhiên, phân tích trong bối cảnh Việt Nam, chuyên gia này nhấn mạnh không nên áp dụng một cách tiếp cận cứng nhắc, máy móc. Việt Nam là quốc gia có tỷ lệ trẻ em tiếp cận internet và mạng xã hội cao, do đó việc “tách” trẻ em khỏi môi trường số là không khả thi.
Quan điểm đã được xác định rõ trong Chiến lược quốc gia phát triển kinh tế số và xã hội số đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 là quản lý rủi ro trong quá trình chuyển đổi số, bảo vệ người dân, doanh nghiệp và đặc biệt là trẻ em, nhóm yếu thế trên môi trường mạng.
Theo ông Ngô Tuấn Anh, thay vì cấm đoán tuyệt đối, cần quản lý, kiểm soát việc sử dụng internet của trẻ em một cách hợp lý, đồng thời trang bị cho các em kỹ năng số an toàn để tự bảo vệ mình. Bên cạnh đó, các quy định pháp lý cần được thực thi nghiêm túc, có công cụ kỹ thuật hỗ trợ và chế tài đủ mạnh đối với các hành vi vi phạm.
Chung tay từ thể chế, nền tảng đến gia đình và nhà trường
Từ thực tiễn trong nước, Việt Nam đã ban hành nhiều chính sách nhằm bảo vệ trẻ em trên không gian mạng, tiêu biểu như Đề án 830 về bảo vệ và hỗ trợ trẻ em tương tác lành mạnh, sáng tạo trên môi trường mạng hay Nghị định số 147 về quản lý dịch vụ internet và thông tin trên mạng. Các văn bản này đã bước đầu xác lập rõ trách nhiệm của cơ quan quản lý, các nền tảng cung cấp dịch vụ và gia đình trong việc bảo vệ trẻ em.
Tuy nhiên, theo đánh giá của các chuyên gia, khoảng trống lớn nhất hiện nay nằm ở khâu thực thi. Việc bảo vệ trẻ em trên internet không thể chỉ trông chờ vào các quy định trên giấy, mà cần sự phối hợp chặt chẽ giữa Nhà nước, doanh nghiệp công nghệ, các tổ chức xã hội và đặc biệt là vai trò đồng hành của cha mẹ, người giám hộ.
Các nền tảng cần tăng cường trách nhiệm trong bảo vệ dữ liệu cá nhân, kiểm soát nội dung và cung cấp các công cụ kỹ thuật giúp phụ huynh quản lý độ tuổi, thời gian và nội dung truy cập của trẻ. Gia đình và nhà trường cũng đóng vai trò then chốt trong việc hướng dẫn, trang bị kỹ năng và đồng hành cùng trẻ trên không gian số.
Một điểm nhấn quan trọng tại Vietnam Internet Day 2025 là lễ công bố và kích hoạt Dự án bảo vệ trẻ em và thanh thiếu niên trên mạng - SafeGate School Plus. Dự án do SafeGate phối hợp với Viện Nghiên cứu quản lý phát triển bền vững (MSD) triển khai, với sự đồng hành của Hiệp hội Internet Việt Nam và TikTok Việt Nam.
SafeGate School Plus tập trung vào phòng ngừa, phát hiện và ứng phó các hành vi gây hại kỹ thuật số, bao gồm cả xâm hại tình dục trẻ em trên môi trường mạng, dựa trên nguyên tắc “an toàn từ thiết kế”. Dự án có sự tham gia đồng sáng tạo của trẻ em, nhằm bảo đảm các công cụ bảo vệ vừa hiệu quả, vừa thân thiện.
Giai đoạn đầu, dự án được triển khai tại 65 trường THCS và THPT ở bốn địa phương gồm Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, Lào Cai và Quảng Trị. Các trường tham gia sẽ được trang bị phiên bản nâng cấp của SafeGate School với nhiều tính năng mới như ứng dụng giáo dục, kênh tương tác giữa phụ huynh - nhà trường - học sinh, góp phần kiến tạo môi trường số an toàn.
Khẳng định tầm quan trọng của việc bảo vệ trẻ em trên không gian mạng, Chủ tịch kiêm CEO Công ty cổ phần An ninh mạng SCS, Phó Chủ nhiệm Câu lạc bộ Bảo vệ trẻ em Việt Nam trên không gian mạng Ngô Tuấn Anh nhấn mạnh: An toàn trên môi trường số cần được coi trọng không kém gì an toàn ngoài đời thực. Trẻ em cần được bảo vệ bằng cả giải pháp công nghệ, giáo dục kỹ năng và sự đồng hành có trách nhiệm của người lớn, để có thể trở thành những công dân số an toàn, tự tin và lành mạnh.
