Hoàn thiện pháp lý, bảo vệ người dân trên không gian số

Tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, nhiều dự án luật về an ninh, trật tự được đưa ra thảo luận và xem xét, trong đó có dự thảo Luật An ninh mạng. Cho ý kiến về dự thảo Luật, nhiều đại biểu cơ bản thống nhất về sự cần thiết sửa đổi Luật, đồng thời nhấn mạnh đây là bước quan trọng để bảo vệ chủ quyền số, an ninh quốc gia và quyền lợi hợp pháp của người dân trong bối cảnh không gian mạng đã trở thành một phần thiết yếu của đời sống.

Bảo vệ hệ thống thông tin quan trọng về an ninh quốc gia

Đại biểu Lê Thị Ngọc Linh - Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Cà Mau thống nhất với tờ trình của Chính phủ và báo cáo thẩm tra của Ủy ban Quốc phòng, an ninh và đối ngoại của Quốc hội về dự thảo Luật An ninh mạng. Để hoàn thiện dự thảo Luật, đại biểu cho biết, về nguyên tắc bảo vệ an ninh mạng dự thảo Luật quy định kết hợp chặt chẽ giữa nhiệm vụ bảo vệ an ninh mạng, bảo vệ hệ thống thông tin quan trọng về an ninh quốc gia, bảo vệ an ninh dữ liệu với nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quyền con người, quyền công dân, tạo điều kiện cho cơ quan, tổ chức, cá nhân hoạt động trên không gian mạng.

Khái niệm này hiện được quy định tại Điều 9 Luật An ninh mạng năm 2018, tuy nhiên, chưa có hướng dẫn chi tiết về tiêu chí xác định và phạm vi hệ thống nào được coi là quan trọng về an ninh quốc gia.

Theo đại biểu Lê Thị Ngọc Linh, trong bối cảnh chuyển đổi số sâu, rộng, nhiều cơ sở dữ liệu lớn quan trọng của Nhà nước và doanh nghiệp như dữ liệu dân cư, tài chính, y tế, năng lượng, giao thông, ngân hàng, thông tin cá nhân, dữ liệu định danh điện tử… có khả năng ảnh hưởng nghiêm trọng đến an ninh quốc gia nếu bị tấn công hoặc rò rỉ. Do đó, đại biểu đề nghị cơ quan soạn thảo nghiên cứu và làm rõ khái niệm “hệ thống thông tin quan trọng về an ninh quốc gia”, xác định cơ chế bảo vệ dữ liệu, đồng thời quy định rõ thẩm quyền kiểm tra, giám sát và xử lý, đặc biệt với các hệ thống, nền tảng có máy chủ đặt ở nước ngoài nhưng tác động trực tiếp đến người dùng tại Việt Nam, nhằm bảo đảm tính pháp lý và hiệu lực quản lý.

Ngoài ra, đại biểu cũng cho rằng, việc làm rõ khái niệm hệ thống thông tin quan trọng về an ninh quốc gia và bổ sung quy định về thẩm quyền giám sát, xử lý là cần thiết, bảo đảm tính đồng bộ, minh bạch, khả thi và phù hợp với thực tiễn quản lý không gian mạng hiện nay. Đồng thời, góp phần cân bằng giữa bảo vệ an ninh quốc gia và bảo đảm quyền con người, quyền công dân, hướng tới môi trường mạng an toàn, tin cậy và phát triển bền vững.

Bổ sung đầy đủ hành vi nghiêm cấm để bảo vệ quyền lợi người dân

Góp ý về dự thảo Luật An ninh mạng, một số ý kiến đề nghị rà soát để bổ sung đầy đủ các hành vi bị nghiêm cấm về an ninh mạng, đặc biệt là các hành vi sử dụng trí tuệ nhân tạo để tạo dựng, chỉnh sửa, lan truyền thông tin sai sự thật, giả mạo danh tính nhằm vu cáo, lừa đảo, gây tổn hại an ninh quốc gia, trật tự xã hội. Theo đại biểu Lê Thị Thanh Lam - Đoàn đại biểu Quốc hội thành phố Cần Thơ, sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ số, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo đã làm xuất hiện nhiều phương thức vi phạm như: lừa đảo, giả mạo khuôn mặt, giọng nói, hình ảnh. Các thủ đoạn này khó nhận diện, gây ảnh hưởng lớn đến an ninh mạng và quyền lợi của người dân.

Dẫn chứng việc đối tượng mạo danh cơ quan chức năng yêu cầu cụ bà 75 tuổi tại Đà Nẵng chuyển toàn bộ số tiền tiết kiệm hay trường hợp người nông dân ở Phú Thọ mang hết tiền bán trâu đi chuyển khoản cho thấy, tội phạm sử dụng công nghệ cao đang khai thác triệt để sự thiếu kỹ năng về an toàn mạng. Đại biểu Lê Thị Thanh Lam cho rằng, mặc dù một số vụ việc đã được lực lượng chức năng kịp thời ngăn chặn, nhưng xu hướng lạm dụng AI để cá nhân hóa hành vi lừa đảo đang gia tăng. Do đó, cần bổ sung quy định cấm sử dụng AI giả mạo khuôn mặt, giọng nói và các công nghệ giả mạo khác nhằm mạo danh tổ chức, cá nhân để lừa đảo, xuyên tạc hoặc gây nhầm lẫn, xâm hại quyền và lợi ích hợp pháp của người dân.

Đồng quan điểm trên, đại biểu Lê Thị Ngọc Linh thống nhất với báo cáo thẩm tra của Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại của Quốc hội, quy định một số hành vi bị nghiêm cấm về an ninh mạng tại Điều 9, nhằm tránh bỏ sót các loại tội phạm, dẫn đến những hệ lụy xã hội nghiêm trọng như lan truyền thông tin giả mạo, sai sự thật gây hoang mang dư luận, ảnh hưởng ổn định chính trị xã hội và quyền lợi của tổ chức, cá nhân.

Đồng thời, đại biểu đánh giá cao và nhận thấy việc bổ sung, nghiêm cấm hành vi sử dụng trí tuệ nhân tạo để tạo dựng, chỉnh sửa, lan truyền các đoạn clip, hình ảnh, âm thanh, văn bản có nội dung vu cáo, bôi nhọ thông tin, sự thật, giả mạo danh tính, đặc điểm nhận dạng giọng nói hoặc hình ảnh của người khác, nhằm xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân hoặc gây tổn hại đến an ninh quốc gia, trật tự xã hội.

Đại biểu cho rằng việc bổ sung nội dung này vào dự án Luật là vô cùng cần thiết và phù hợp với tình hình thực tiễn hiện nay. Đại biểu cho biết, thời gian qua người dân, cử tri rất quan tâm, hiện nay các đối tượng tội phạm sử dụng nhiều công cụ trí tuệ nhân tạo để thực hiện hành vi phạm pháp ngày càng tinh vi và nguy hiểm.

Tuy nhiên, qua nghiên cứu, đại biểu nêu rõ có sự chồng chéo, trùng lặp giữa Điều 9 về hành vi bị nghiêm cấm với một số điều khoản tại Chương III phòng ngừa, xử lý hành vi xâm phạm các quy định về an ninh mạng. Do vậy, đại biểu đề nghị cơ quan soạn thảo nghiên cứu, rà soát kỹ lưỡng để loại bỏ sự trùng lặp về nội dung Điều 9 và các điều khoản trong Chương III của dự án Luật. Đồng thời cần có những quy định bảo đảm tính thống nhất giữa các luật khác có liên quan như Luật Hình sự, Luật An toàn thông tin mạng, Luật Xử lý vi phạm hành chính…nhằm tránh tạo ra sự mâu thuẫn hoặc khó khăn trong quá trình áp dụng vào thực tiễn.

Phân loại cụ thể các nhóm thông tin trên không gian mạng

Liên quan đến quy định về phân loại thông tin, đại biểu Đặng Thị Ngọc Trâm - Đoàn thành phố Đà Nẵng cho hay, báo cáo thẩm tra đã chỉ ra rằng dự thảo chưa quy định rõ loại thông tin được phân loại và chưa gắn với trách nhiệm pháp lý của các chủ thể liên quan. Đại biểu cho rằng, đây là vấn đề mấu chốt vì “phân loại thông tin” là cơ sở để xác định quyền, nghĩa vụ và trách nhiệm của tổ chức, cá nhân, cơ quan quản lý Nhà nước trong bảo vệ an ninh mạng.

Đại biểu phân tích: Trong hệ thống pháp luật khác như Luật Bảo vệ bí mật Nhà nước, Luật Dữ liệu và Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân đều đã có quy định liên quan đến “phân loại thông tin”, “phân loại dữ liệu”. Do vậy, nếu không quy định rõ ràng phạm vi, sẽ dẫn đến trùng lặp, xung đột và khó áp dụng trên thực tế, đặc biệt trong các lĩnh vực tài chính, y tế, giáo dục hoặc dữ liệu hành chính công.

Theo đó, đại biểu đề nghị cần phân loại cụ thể các nhóm thông tin trên không gian mạng: thông tin công cộng, thông tin hạn chế truy cập, thông tin bí mật Nhà nước, thông tin cá nhân và thông tin dữ liệu doanh nghiệp.

Góp ý về quy định phòng ngừa, xử lý hành vi xâm nhập an ninh mạng, đại biểu Lương Văn Hùng - Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Quảng Ngãi thống nhất với quy định về việc ngăn chặn, gỡ bỏ thông tin sai sự thật, xuyên tạc, kích động chia rẽ dân tộc, tôn giáo, phá hoại khối đại đoàn kết toàn dân tộc.

Tuy nhiên, đại biểu đề nghị nghiên cứu quy định rõ tiêu chí, quy trình xác định nội dung “xuyên tạc, sai sự thật” trong Luật để tránh tình trạng áp dụng tùy tiện, bảo đảm quyền tự do ngôn luận và phản biện xã hội của nhân dân theo Hiến pháp.